وضعیت نابسامانِ فعلی و تجربۀ ناکامِ کمیسیون انتخابات در برگزاری انتخابات پارلمانی، از حالا می‌تواند نگرانی‌ها را نسبت به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افزایش دهد. ظاهراً کمیسیون انتخابات در بحبوحۀ جنجال‌های انتخابات پارلمانی که هنوز پایان نیافته و حتا مشخص نیست که نتیجۀ آن چه خواهد بود، اعـلام کرده که در ۳۱ ماه حمل سالِ آینده انتخابات ریاست جمهوری در کشور برگزار خواهد شد. این خبر هرچند می‌تواند خشنود کننده باشد، ولی در عینِ زمان دغدغه‌هایِ خود را نیز به همراه دارد.
دلیلِ خشنودی از این خبر می‌تواند این باشد که لااقل حکومت وحدت ملی به یکی از تعهدات اصلی‌اش، یعنی برگزاری به‌موقعِ انتخابات ریاست جمهوری عمل می‌کند. البته این تاریخ نیز بدون اما و اگر نبوده است. بسیاری از صاحب‌نظرانِ مسایل حقوقی و انتخاباتی اعلام کرده بودند که عمر حکومت وحدت ملی در سالِ روان به سر آمده و باید انتخابات در این سال انجام می‌شد. اما با توجه به تجربۀ انتخابات و ضعف‌های بزرگِ حکومت در راستای عملی کردن تعهداتش، باز باید نگاهِ خوش‌بینانه به این مسأله داشت.
فراموش نکنیم که حکومت وحدت ملی در توافق‌نامۀ سیاسی وعده سپرده بود که اصلاحاتِ لازم را در کمیسیون‌های انتخاباتی و نحوۀ برگزاری انتخابات برای شفافیت و کاهش نگرانی‌های شهروندان از ناحیۀ تقلب و دستکاری آرا انجام خواهد داد، ولی در عمل شاهد بودیم که نه اصلاحاتِ درست و دقیق در کمیسیون‌های انتخاباتی صورت گرفت و نه هم انتخابات پارلمانی به وقت و زمانِ آن برگزار شد.
مردم افغانستان سه سال ادامۀ غیرقانونیِ کار مجلس نماینده‌گان را به این اُمید تحمل کردند که اشتباه‌ها و مشکل‌های انتخابات سال ۱۳۹۳ و پیش از آن، یک بارِ دیگر در افغانستان تکرار نشود؛ ولی نتیجۀ این انتظار و پاسخ به مردم از سوی مقام‌های کشور چه بوده است؟
به صورت واضح همه دیدیم که انتخابات سال روانِ پارلمانی حتا با افتضاحی بزرگ‌تر از انتخابات‌های پیشین برگزار شد. یکی از مسوولانِ پیشینِ کمیسیون انتخابات در یکی از رسانه‌های کشور به صورتِ آشکار اعلام کرد که انتخابات پارلمانی حتا با فساد و بی‌نظمی هایِ سازمان‌یافته‌شده‌تر از انتخابات سال ۱۳۹۳ برگزار شد و کمیسـیون عملاً ثابت کرد که توانایی برگزاری چنین روند ملی‌یی را ندارد.
اعضای بی‌تجربۀ کمیسیون انتخابات که در دامِ خودکامه‌گی‌های ارگ افتاده‌اند، به هیچ موضوعِ دیگری غیر از مطالباتِ ارگ و جناح‌های با نفوذ فکر نمی‌کننـد. آن‌ها حتا به صورتِ رسمی در خصوص مشکلات جدیِ انتخابات سال روان سخن نگفته ‌اند. به نظر می‌رسد که کمیسیون انتخابات تا زمانی که بحران واقعی رخ ندهد، حاضر نمی‌شود که مسایل و مشکلاتِ انتخاباتی را برملا سازد. همین حالا بر اساس گزارش‌هایی که وجود دارد، اکثر مردم و نامزدان انتخابات پارلمانی از نحوۀ برگزاری انتخابات و نفوذ آشکار دست‌های سیاه در روند شمارش و مهندسیِ انتخابات پارلمانی راضی نیستند و احتمال این‌که ما شاهد بحران تازۀ انتخاباتی در کشور باشیم، بسیار زیاد است.
با توجه به چنین وضعیتی، چگونه می‌توان انتظار داشت که انتخابات سال آیندۀ ریاست جمهوری به گونۀ شفاف، عادلانه و عاری از تقلب برگزار شود؟… برای رسیدن به انتخابات قابل پذیرش در سال آینده باید از حالا تمهیداتِ لازم روی دست گرفته شود و از تمام گزینه‌های ممکن برای وارد کردنِ فشار بر نهادهای مسوول و به ویژه سـران حکومت وحدت ملی استفاده شود. در غیر این صورت، ما بازهم شاهد به کرسـی نشستن فردی بر اریکۀ قدرت در کشور خواهیم بود که از راه تقلب و جعل‌کاری این سمت را از آنِ خود ساخته است.
این روند باید با مداخلۀ مثبت و آگاهانۀ شهروندان کشور، نهادهای جامعۀ مدنی، احزاب سیاسی، شخصیت‌های تأثیرگذار و حتا جامعۀ جهانی به عنوان اصلی‌ترین کمک دهندۀ کشور تغییر کند. جامعۀ جهانی حالا خیلی از مسایل را به خوبی می‌داند. همین که شـورای امنیت ملل متحد خواهان دقت در اعلام نتایج انتخابات پارلمانی شده، به خودی خود نشان می‌دهد که نگرانی‌ها از برگزاری انتخاباتِ ناسالم در سطح بین‌المللی نیز وجود دارد. این فرصتِ مهمی است که باید از آن، آگاهانه به نفع دموکراتیزه کردنِ وضعیت و ایجاد فضای مناسب برای انتخابات استفاده کرد.
اگر تنها منتظر اقدام‌های سران حکومت و یا کمیسیون‌های انتخاباتی باشیم، به هیچ نتیجۀ مطلوبی نخواهیم رسید. متأسفانه نیکتایی‌پوشانِ تکنوکرات باور کمتری به روندهای دموکراتیک در هفده سالِ اخیر از خود نشـان داده اند. اگر دموکراسی افغانستان به افتضاح و گند کشیده شده، نه مقصرِ آن طالبان اند و نه هم کسانی که به آن‎ها انگِ جنگ‌سالاری زده می‌شود؛ بل با توجه به تجربۀ هفده سال گذشته، کسانی اند که آمده بودند تا در افغانستان پس از طالبان نظام دموکراتیک را نهادینه سازند. به همین دلیل، حالا با فهم چنین وضعیتی باید هوشیارانه‌تر از گذشته نسبت به مسایل عکس‌العمل نشان داد.
بسیار ضروری است که پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، تغییرات اساسی در کمیسیون‌ها و نحوۀ برگزاری انتخابات وارد شود. درس‌های انتخابات پارلمانی را جدی باید گرفت تا با توجه به کمی‌ها و کاسـتی‌هایی که در روند انتخابات مشاهده شد، از تکرار آن‎ها در انتخابات بعدی جلوگیری شود. شهروندان افغانستان امروز بی‌باورتر و بی‌اعتماد تر از هر زمانِ دیگری به انتخابات نگاه می‌کننـد.