اشاره: حضور پُررنگ شهروندان در انتخابات ۲۸ و ۲۹ میزان و یک هفته پس از آن در قندهار نشان داد که مردم به دموکراسی نوپای افغانستان باورمند و به این آگاهی رسیده‌اند که سرنوشت‌شان را خود رقم زنند.
از سویی‌هم، این انتخابات با کم‌کاری وعدم مدیریت کارمندان کمیسیون انتخابات به همراه و باعث ناامیدی مردم شد، ناتوانی مدیریتی اعضای کمیسیون اگر مگرهای زیادی را پیرامون نتیجۀ انتخابات و مشروعیت پارلمان هفدهم افغانستان به بار آورده است. آگاهان می‌گویند که اگر شمارش آرا و نتیجۀ آن مورد قناعت شهروندان قرار نگیرد، افغانستان دچار بحران دیگری می‌شود.
بااین وجود، انتظار می‌رفت تا مسوولان کمیسیون انتخابات متوجه کم‌کاری‌های خود شده و از چالش‌های برگزاری انتخابات در ۳۲ ولایت درس گرفته و از تکرار این مشکلات در انتخابات ولایت قندهار جلوگیری کنند؛ اما پس از برگزاری انتخابات در قندهار ثابت شد که مدیران کمیسیون انتخابات، توان مدیریت برگزاری انتخابات را ندارند و از انجام این روند کلان ملی برآمده نمی‌توانند.
آگاهان و نهادهای ناظر بر انتخابات با انتقاد از مدیران کمیسیون انتخابات به این باور اند که با کمیشنران فعلی کمیسیون انتخابات، اعلام نتایج انتخابات با تنش‌های زیادی همراه خواهد بود و این مدیران توانایی برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده را ندارند.
در خصوص نتیجه انتخابات و چالش‌های بعد آن و مدیریت انتخابات ریاست‌جمهوری با کمیشنران فعلی کمیسیون انتخابات، گفت‌و‌گویی داریم با صدیق‌الله توحیدی معاون کمیسیون پیشین ویژۀ اصلاحات نظام انتخاباتی که این کمیسیون اصلاحات انتخاباتی که یکی از پیش‌شرط‌های ایجاد حکومت وحدت ملی برای آوردن اصلاحات در کمیسیون‌های انتخاباتی بود. این کمیسیون دو سال پس از ایجاد حکومت شکل گرفت؛ این کمیسیون مسوولیت داشت تا تمام قوانین مربوط به انتخابات را بررسی و با نیازمندی‌های امروز و فردای افغانستان آماده سازد.
بخش دیگر از کار کمیسیون اصلاحات انتخاباتی، بررسی ساختارهای انتخاباتی و ظرفیت‌های کاری این ساختارها و همچنان وظایف این نهاد بود که ‌باید بررسی و پیشنهاد و راه حل‌های مشخصی برای دولت وحدت ملی افغانستان ارایه می‌کرد. پس از چندماه کار، اعضای این کمیسیون پیشنهادات خود را در چندین بسته به مسوولان حکومت سپردند، پس از آن کار این کمیسیون پایان یافت. متن گفت‌وگو با معاون این کمیسیون را می‌خوانید:

——————————-

*به عنوان نخستین پرسش، انتخاباتی که اخیراً برای شکل‌گیری پارلمان هفدهم افغانستان برگزار شده را چگونه می‌بینید؟
انتخابات ۲۸ میزان نسبت به سایر انتخابات، متفاوت بود و ویژه‌گی خود را داشت، این ویژه‌گی و تفاوت، استفاده از بایومتریک رأی ‌دهنده‌گان بود. با دریغ که استفاده از بایومتریک مشکلات زیادی را به وجود آورد و نارضایتی‌های مردم و نامزدان را در پی داشت.
با وجود این‌که تلاش صورت گرفت و ادعا وجود داشت که این بار مردم گواه تقلب و تخلف در انتخابات نخواهند بود، اما انتخابات ۲۸ میزان به مراتب مضحک‌تر از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۳ بود.
در آغازین ساعات روز انتخابات، کارمندان کمیسیون انتخابات در سایت‌های انتخاباتی حضور نداشتند و این عدم و حضور و نرسیدن مواد به اکثریت سایت‌های انتخاباتی، خراب بودن دستگاه‌های بایومتریک و عدم آگاهی کارمندان کمیسیون انتخابات به این تکنالوژی، روند برگزاری انتخابات را تا اندازه‌یی کُند ساخت که انتخابات به فردا موکل شد و موکل شدن انتخابات به فردای آن، زمینه را برای تقلب فراهم ساخت.
تمامی این موارد نشان می‌دهد که کمیشنران کمیسیون انتخابات توانایی مدیریت برگزاری انتخابات را نداشتند، برخلاف آن‌چه ادعا داشتند، نتوانستند یک انتخابات سالم را برگزار کنند و مدیریت انتخابات از توان‌شان خارج شده بود.
از طرفی هم، انتظار می‌رفت که کمیشنران و مدیران ارشد کمیسیون انتخابات با درس از انتخابات ۲۸ میزان بتوانند یک انتخابات قناعت‌بخش را در ولایت قندهار برگزاری کنند که متاسفانه انتخابات قندهار نیز مانند انتخابات سایر ولایات با همان مشکلات پیشین مواجه بود و مردم در بسیاری از مراکز با وجود انتظار طولانی از دادن رأی محروم شدند.
حضور گستردۀ مردم در انتخابات با وجود خطرات امنیتی، پخش و نشر اعلامیه‌هایی از سوی طالبان، مسألۀ تقلب و تخلف در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۳ و ده‌ها مورد دیگر، نشان‌دهندۀ باور مردم به دموکراسی است و این‌که شهروندان افغانستان علاقه‌مند انتخابات‌اند.

*بحث‌هایی که در مورد حضور مردم وجود دارد، این‌است که نامزدان با دادن پول و وعده، مردم را وادار به رأی دادن کردند و شاید بیشتر مردم در بدل پول رأی دادند، نظرتان در این مورد چیست؟
در این شکی نیست که این‌بار سرمایه‌داران وارد میدان شدند و به‌خاطر برنده شدن پول‌های هنگفتی را خرج کردند، اما جوانان تحصیل‌کرده نیز در میان آنان حضور داشتند که مردم به حمایت از همین تحصیل‌کرده‌ها به پای صندوق‌های رأی رفتند.
رسانه‌ها در تشویق مردم به‌خاطر حضور پُررنگ در انتخابات نقش اساسی داشتند. علاقه‌مندی مردم به انتخابات دست به‌دست هم داد تا گواه حضور گستردۀ مردم در انتخابات باشیم، مسألۀ دادن پول را هم نمی‌شود انکار کرد، پول هم مطرح بود، اما دلیل حضور گستردۀ مردم پول نبود، علاقه‌مندی مردم و تشویق رسانه‌ها بود که شهروندان را به‌پای صندوق‌های رأی کشاند.

*به دلیل تقلبات و تخلفات صورت گرفته، اعلام نتایج ابتدایی انتخابات آیا مورد قبول نامزدان قرار خواهد گرفت؟
بدون شک تمامی نامزدان معترض خواهان بررسی شکایات‌شان خواهند بود و تقاضای مردم هم همین است که کمیسیون شکایات انتخاباتی با بی‌طرفی کامل به شکایات رسیده‌گی کند. محلات و سایت‌هایی که علیه‌شان شکایت وجود دارد، باید قرنطین و به صورت دقیق و با کمال بی‌طرفی به بررسی گرفته شوند، اگر شکایات به صورت درست بررسی شود و مورد قناعت نامزدان قرار گیرد، بدون شک مشکلی پیش نخواهد آمد، اگر به شکایات رسیده‌گی نشود و محلات مورد شکایت قرنطین نشود، اعلام نتایج با چالش‌های زیادی همراه خواهد بود. کمیسیون شکایات صلاحیت دارد که حوزه‌های مورد شکایت را بررسی و انتخابات مجدد در آن حوزه برگزار کند که برگزاری مجدد انتخابات، اعلام نتایج ابتدایی را به تأخیر خواهد انداخت.

*بااین وجود، کمیشنران فعلی کمیسیون انتخابات توان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را خواهند داشت؟
اگر به شکایات درست رسیده‌گی شود، متقلبان مجازات شوند، تخلفات به بررسی گرفته شود، کارمندان کمیسیون که گزارش غلط ارایه کردند و یا در تقلب شریک بودند، مورد پیگرد قرار گیرند و به مراجع عدلی و قضایی معرفی شوند و اعلام نتایج انتخابات مورد قبول نامزدان قرار گیرد و قناعت مردم فراهم شود، می‌توان با همین مدیران رفت به طرف انتخابات ریاست‌جمهوری، اما اگر با اعلام نتایج ابتدایی و یا نهایی با موجی از اعتراضات مواجه شدیم و اعتراضات مردم و نامزدان گسترده بود و روز برگزاری انتخابات هم مانند انتخابات مجلس مدیریت نشود، در این صورت بدون شک با مدیران فعلی کمیسیون انتخابات رفتن به طرف انتخابات ریاست‌جمهوری فاجعۀ بزرگی خواهد بود.

*یعنی می‌خواهید بگوید که اعلام نتایج غیر قابل قبول انتخابات پارلمانی روی تاریخ برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری تأثیرگذار خواهد بود؟
نه تنها روی تاریخ برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، بل کارایی مدیریت انتخابات ریاست‌جمهوری هم قابل بحث است، زیرا انتخابات ریاست‌جمهوری یک روند بسیار گسترده است؛ در انتخابات ریاست‌جمهوری، کل افغانستان یک حوزۀ انتخاباتی است و به مدیریت خوب نیاز دارد. از سویی هم، فشارهای احزاب سیاسی در انتخابات ریاست‌جمهوری زیادتر خواهد بود. با توجه به این‌که کمیشنران نتوانستند انتخابات پارلمانی را که به مراتب ساده‌تر از انتخابات ریاست‌جمهوری بود، مدیریت کنند، معلوم است که مدیریت انتخابات ریاست‌جمهوری هم با مشکلات و چالش‌های زیادی مواجه خواهد بود.
*بااین حساب، در انتخابات ریاست‌جمهوری هم با مشکلات و چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد؟
بدون شک مشکلات زیادی فرا راهی برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری وجود دارد و مدیران فعلی کمیسیون انتخابات توانایی مدیریت این مشکلات را ندارند.

*در روز انتخابات گواه رأی‌فروشی زیادی بودم، موردی که در انتخابات‌های دیگر ما گواه آن نبودیم، رأی‌فروشی چقدر روی شفافیت انتخابات ریاست‌جمهوری تأثیرگذار خواهد بود؟
بدون شک تخلفات انتخابات در ۲۸ میزان بسیار زیادی بود، ما گواه تخلفات زیادی از سوی ناظران و کارمندان کمیسیون انتخابات و حتا خود نامزدان بودیم، خرید و فروش رأی یک عمل خلاف قانون است، اگر انتخابات ریاست‌جمعوری باشد یا انتخابات پارلمانی فرقی نمی‌کند؛ بنابراین، اگر مختلفان مجازات شوند و کسانی ‌که رأی‌ خرید و فروش کردند، مورد پیگرد قرار گیرند، ما شاهد فروش رأی در انتخابات ریاست‌جمهوری نخواهیم بود، اما اگر از این مسأله به ساده‌گی گذشت صورت گیرد، بدون شک این عمل در انتخابات ریاست‌جمهوری هم تکرار خواهد شد و ادامۀ این کار برای دموکراسی نوپای افغانستان زهر است و فاجعۀ بزرگی خواهد بود، اما یک نکته را فراموش نکنیم که در انتخابات پارلمانی تاجران و سرمایه‌داران وارد میدان شده بودند و بدون شک پول زیادی مصرف کردند از جمله خرید و فروش رأی، اما در انتخابات پارلمانی مسأله فرق می‌کند و نامزدان به هیچ عنوان برای به دست آوردن آرای مردم به خریداری رأی متوصل نخواهند شد.
*تشکر از این که فرصت گذاشتید.
از شما هم تشکر.