قطب‌گرایی‌های جدید در مورد صلح افغانستان شکل گرفته است و به تدریج دیده می‌شود که روسیه، ایران و قطر در یک‌طرف و پاکستان، عربستان سعودی و امارات در طرف دیگر قطب قرار دارند.
شماری از آگاهان مسایل سیاسی به این باور اند که عدم برگزاری نشست جده نشان داد که وزنه به طرف کشورهای ایران، روسیه و قطر سنگین‌تر شده و پاکستان دیگر موقف و نقش سابق خود نسبت به طالبان ندارد.
در این میان، شماری از تحلیل‌گران سیاسی می‌گویند که پاکستان همچنان نقش تعین‌کننده در مسایل گفت‌وگوهای صلح افغانستان دارد.
به باور آنان، اگر پاکستان موافق نباشد، حتا اگر طالبان هم بخواهند صلح در افغانستان تأمین نمی‌شود، پاکستان می‌تواند گروه‌های دیگری را وارد میدان کند.
این واکنش‌ها پس از عدم برگزاری نشست جده که گفته می‌شود عامل اصلی عدم برگزاری آن ایران، روسیه و قطر است، ابراز می‌شود.
نشست جده که انتظار می‌رفت به روز چهارم ماه جنوری برگزار شود و طالبان یک بار دیگر بر میز گفت‌وگو بنشینند، برگزار نشد.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان به رسانه‌ها گفت که این نشست را در برنامه نداشتند، اما در بارۀ نشست بعدی شان با امریکایی‌ها به‌زودی خواهند گفت.
این اظهارات تازۀ طالبان، ظاهراً نشان می‌دهد که تلاش‌های امریکا، پاکستان، عربستان سعودی و امارات از بهر کشانیدن طالبان برای گفت‌وگو با حکومت افغانستان با سدهای تازه روبه‌رو شده‌ است.
وحید مژده آگاه مسایل سیاسی و از کارمندان پیشین حکومت طالبان در گفت‌وگو با روزنامۀ ماندگار می‌گوید: «قطب‌گرایی‌های جدید در مورد صلح افغانستان به تدریج دیده می‌شود. روسیه، ایران و قطر در یک‌طرف و پاکستان، عربستان سعودی و امارات در طرف دیگر قطب قرار دارند».
آقای مژده می‌گوید: عدم برگزاری نشست جده نشان داد که وزنه به طرف کشورهای ایران، روسیه و قطر سنگین‌تر شده و پاکستان دیگر موقف و نقش سابق خود نسبت به طالبان را ندارد.
او تأکید کرد که این تحول نشان‌دهندۀ جنگ پنهانِ جدید در افغانستان است. به گفتۀ آقای مژده: تا زمانی‌که کشورهای منطقه به یک دیدگاه واحد نسبت به آوردن صلح در افغانستان نرسند، صلحی در کار نخواهد بود.
کلید در دست پاکستان
شماری از آگاهان به این باور اند که تاهنوز هم نقش پاکستان در پیوند به صلح افغانستان تعیین‌کننده است.
احمد ضیای رفعت استاد دانشگاه کابل به این باور است که کشورهای منطقه اهداف جداگانه‌یی در افغانستان دارند و باید موردی هر کدام آن شناخته و پیرامون آن بحث شود.
آقای رفعت که با روزنامۀ ماندگار صحبت می‌کرد، گفت: پاکستان در مسایل گفت‌وگوهای صلح افغانستان نقش تعین‌کننده دارد و کلید حل مشکلات افغانستان در دست این کشور است.
به باور او: «تا زمانی‌که دولت‌های افغانستان و پاکستان بر سر آوردن صلح در کشور به توافق نرسند، کشورهای منطقه هم نمی‌توانند نقش تعیین کننده و موثری داشته باشند».
او تأکید دارد که ایران، روسیه، چین، قطر و …. بر سر صلح افغانستان توافق کرده اند، اما نکتۀ اصلی این است که اگر پاکستان موافق نباشد، حتا اگر طالبان هم بخواهند صلح تأمین نخواهد شد، پاکستان می‌تواند گروه‌های دیگری را جایگزین طالبان کند.
به گفتۀ این استاد دانشگاه: کشورهای مانند ایران، روسیه، چین و شماری از کشورهای عربی نقش اثرگذار دارند و کشوری مانند هند قابل اعتماد نیست. به باور او: «هند بیشتر منفعت خود را در ادامۀ جنگ افغانستان می‌داند».
او تأکید کرد: از دیدگاه هندوستان تا زمانی که پاکستان با افغانستان درگیر منازعه و تنش باشد، پاکستان در مرز خود با هند کمتر تغییرات وارد می‌کند، پس ادامۀ جنگ در افغانستان به نفع هندوستان است.
استاد رفعت می‌گوید: «عربستان سعودی می‌خواهد گروه‌های افراطی مانند طالبان جنگ را شعله‌وار نگه‌دارند تا این کشور که یک حکومت افراطی و بنیادگرایی دارد، معطوف شود به سمت سایر افراطی‌ها».
او افزود: «اگر عربستان سعودی مجبوراً در راستای صلح افغانتسان نقش بازی کند، تلاش خواهد کرد تا گروه‌های افراطی و واپس‌گرا در افغانستان حاکم شوند. بنابراین، باید افغانستان در مورد نقش کشورهای منطقه در آوردن صلح دقت لازم را داشته باشد».
داوودزی امروز به پاکستان می‌رود
قرار است محمدعمر داوودزی، نمایندۀ ویژۀ رییس حکومت در امور اجماع منطقه‌یی صلح، امروز در یک سفر چهار روزه همراه با نمایندۀ وزارت خارجۀ کشور برای گفت‌وگو با وزیر خارجه و رییس ستاد ارتش پاکستان، به اسلام‌آباد برود و پس از آن به دیگر کشورهای منطقه نیز سفر کند.
مسوولان در شورای عالی صلح می‌گویند، مأموریت آقای داوودزی در این سفر، «گفت‌وگو و جلب همکاری عملی پاکستان در بارۀ آغاز مذاکرات صلح میان حکومت افغانستان و طالبان و نیز حمایتِ عملی پاکستان از اجماع منطقه‌یی صلح افغانستان با مقام‌های پاکستانی» است.
احمدضیای رفعت در مورد نتیجۀ سفر داوودزی به پاکستان می‌گوید: زمانی دیپلماسی میان افغانستان و پاکستان به نتیجه می‌‍رسد که افغانستان در تأمین رابطه با پاکستان از واقع‌بینی برخوردار باشد.
او می‌گوید: ما همواره روابط پیچیده و پُرتنش با پاکستان داشتیه‌ایم، تا زمانی ‌که این روابط پُرتنش پایان نیابد و مشکلات تاریخ میان افغانستان و پاکستان حل نشود، انتظار همکاری از پاکستان اشتباه محض است.
آقای رفعت می‌افزاید: تا زمانی‌که افغانستان گامی در راستای همکاری با پاکستان برندارد، نباید انتظار داشت که پاکستان حسن نیت نشان دهند.
در این میان، وحید مژده ضمن ‌این‌که سفر داوودزی به پاکستان را بدون نفع برای صلح افغانستان تلقی می‌کند، باور دارد که بازی‌گران جدیدی وارد میدان جنگ افغانستان شده اند و آن‌طور که فکر می‌شود دیگر پاکستان نقش تعین‌کننده در صلح افغانستان ندارد.
به گفتۀ آقای مژده: پاکستان تلاش دارد که نقش خود را همچنان تعین‌کننده نشان دهد و هدف از سفر اخیر وزیر خارجۀ پاکستان به ترکیه هم این بود که چون ترکیه روابط نزدیک با روسیه دارد. بنابراین، پاکستان تلاش دارد تا ترکیه را به نفع خود وارد میدان رقابت سازد.
این درحالی‌ست که شورای عالی صلح افغانستان به این باور است که چون پاکستان مهمان‌دارِ طالبان افغانستان است، پس نقش موثری می‌تواند در گفت‌وگوهای صلح داشته باشد.
مسوولان در شورای عالی صلح می‌گویند که نمایندۀ حکومت در امور اجماع منطقه‌یی صلح به پاکستان می‌رود، زیرا پاکستان «مهمان‌دار رهبری طالبان افغانستان» است و می‌تواند طالبان را تشویق به پیوستن صلح کنند.