تیم وفاق ملی از «هفتۀ قانون اساسی» گرامی‌داشت کرد. محفلی به همین مناسبت زیر نام قانون اساسی و نیاز به تغییر نظام سیاسی در افغانستان در دفتر مرکزی وفاق ملی برگزار شده بود که در آن شمار زیادی از استادان دانشگاه، حقوق‌دانان، دانشجویان و فعالان مدنی و سیاسی حضور داشتند.
این نشست به منظور بررسی و جستجوی راه‌های تعدیل و تغییر نظام سیاسی، در افغانستان بر گزار گردیده بود و در آن مشکلاتی که قانون اساسی کشور دارد مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت.
احمدولی مسعود، نامزدِ تیم وفاق ملی در انتخابات ریاست‌جمهوری به غیرمتمرکزسازی نظام تأکید می‌کند و می‌گوید قانون اساسی به گونه‌یی تنظیم شده است که تمام صلاحیت‌های ادارۀ یک مملکت را به دست یک فرد می‌دهد.
آقای مسعود که روز پنجشنبه، ۲۰ جدی در سمینارِ قانون اساسی و نیاز تغییر نظام سیاسی که از سوی تیم وفاق ملی برگزار شده بود، صحبت می‌کرد، از مردم خواست تا به نامزدی رأی دهند که برنامه داشته باشد و آنان بتوانند مطالبات شان را در برنامه‌های آن نامزد ببینند.
نامزد تیم وفاق ملی همچنان پیشنهاد کرد که برای رسیدن به توافق صلح، افغانستان و پاکستان مشکلات شان را روی یک میز بگذارند و با «گفتمان و دیالوگ بی‌واسطه»، رو در رو بحث کنند و به راه‌حل معقول و مبتنی بر منافع ملی هر دو کشور برسند.
ناقضانِ اصلی قانون اساسی کی‌ها اند؟
رهبر تیم وفاق ملی در این نشست گفت که مشکل عمدۀ افغانستان، تطبیق نشدن قانون اساسی و نقض مکرر آن از سوی بلندپایه‌گان حکومت است.
به گفتۀ او: «نخستین و بزرگترین ناقضان قانون اساسی افغانستان، مجریان نهادهای تطبیق کنندۀ این قانون اند. وقتی اساسی‌ترین قانون یک کشور نقض شود، پایه‌های نظام و ساختار دولت در آن متزلزل می‌شود. مجریان حکومت همیشه از بزرگترین ناقضان قانون اساسی بوده اند و به همین سبب، نهاد دولت در این کشور همیشه ضعیف عمل کرده است».
این نامزد ریاست‌جمهوری همچنان می‌گوید که فرهنگ سیاسی افغانستان «منوط، محدود و مربوط» به شخص یا «کی» شده است. احمدولی مسعود می‌افزاید که چارچوب قانون طوری تنظیم شده است که همان «کی» و یا شخص خاص تمام صلاحیت‌ها را «قبضه» کند.
او به ضرورتِ تقسیم قدرت و صلاحیت تأکید کرد و اظهار داشت که فرد به تنهایی نمی‌تواند عقل کُل باشد و به همین سبب، نیاز است تا صلاحیت به جمع سپرده شود تا به صورت جمعی در مواردِ اساسی تصمیم‌گیری شود.
آقای مسعود می‌گوید که چارچوب قانون طوری تنظیم شده است که پاسخ‌گویی وجود ندارد و همیشه متهمان و مجرمان کوچک را شناسایی و مجازات کرده است، نه ناقضان اصلی قانون را. او اضافه کرد: مجریان حکومت که همیشه و به صورت تکراری مادرِ قوانین را نقض می‌کنند، همیشه از چشم قانون پنهان بوده و یا قصداً پنهان شده اند.
رهبر تیم وفاق ملی در ادامۀ سخنانش اظهار داشت: وقتی نتوانیم ساختار سیاسی و دولتی را قانون‌مند بسازیم و نیز نتوانیم به جای «کی»، «کی‌ها» را در محور یک برنامه بسیج بسازیم، نمی‌نوانیم قانون‌مداری و پاسخ‌گویی را نهادینه بسازیم.
احمدولی مسعود با اشاره بر جاگزینیِ «چه» به جای «کی» همچنان تأکید کرد که «کی» یک فرد است و نمی‌تواند به مسایل فراوان و پیچیدۀ افغانستان رسیده‌گی کند، بنآً باید روی «چه» یا برنامه و «کی‌ها» یعنی مجموعه‌یی از افراد تمرکز شود تا کار دسته‌جمعی صورت گیرد و نتیجۀ مطلوب به دست آید.
این نامزد ریاست‌جمهوری در ادامۀ سخنانش گفت: خواستم از جامعۀ جهانی و مردم این است تا در انتخابات پیش‌رو بگذارند مردم خود صاحب قدرت شوند و به برنامه رأی دهند. به گفتۀ او: تنها برنامۀ جامع، کامل و همه‌شمول می‌تواند کشور را نجات بدهد، نه فرد یا افراد.
احمدولی مسعود، نامزد ریاست‌جمهوری در ادامۀ سخنانش با اشاره به مشکلات حکومت وحدت ملی گفت که دور زدن توافق‌نامۀ ایجاد حکومت وحدت ملی یکی از دلایل روز افزون شدن چالش‌ها در کشور است.
مردم باید به برنامه رأی بدهند
این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده در بخشی از سخنانش از مردم خواست تا در انتخابات به برنامه رأی دهند. او افزود: «در انتخابات ریاست‌جمهوری به من رأی ندهید، به برنامه رأی بدهید. به تکت و نامزدی که برنامه داشته باشد و شما بتوانید مطالبات تان را در آن ببینید، رأی دهید».
به گفتۀ او: «فساد در افغانستان ساختاری است. ساختار نظام به گونه‌یی است که فساد از دل آن بیرون می‌شود. مثلاً وقتی رییس‌جمهور وزیر بی‌کفایتی را به وزارت می‌گمارد و آن وزیر از خود ناشایسته‌گی نشان می‌دهد، این وزیر است که باید پاسخ بگوید، نه رییس‌جمهوری که بی‌کفایتی‌ها و عدم تخصص و توانایی آن وزیر را نادیده گرفته و به او مسوولیت سنگین وزارت را سپرده است».
آقای مسعود می‌گوید که در مدت نزدیک به پنج‌سال گذشته، فضای سیاسی و اجتماعی افغانستان را بی‌اعتباری، بی‌اعتمادی و افتراق‌های قومی و زبانی پُر کرد و سبب شد مردم افغانستان را ترک بگویند.
رییس تیم وفاق ملی به ضرورتِ تنظیمِ «افقی» ساختار نظام در قانون اساسی اشاره کرد و گفت که «معمای خونین قدرت» را باید با تغییرات ساختار قدرت و غیرمتمرکزسازی قدرت حل کرد تا نیروهای مختلف به نزاع و کشمکش برای تصاحب قدرت نپردازند.
او از تلاش‌ها برای حفظ نظام ریاستی به هدفِ انحصار قدرت خبر داد و گفت که پایبندی به حفظ چنین نظامی، افغانستان را به سرمنزل مقصود نمی‌برد، زیرا نزدیک به ۱۸ سال است که این نظام تجربه می‌شود و نتیجه‌یی نمی‌دهد.
وفاق ملی؛ تکتِ با برنامه
احمدولی مسعود، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری همچنان می‌گوید که تکت انتخابات او دارای برنامه است و بربنیاد بخشی از طرحِ این برنامه، پس از پیروزی، با دعوت لویه جرگه، ریاست اجرایی را به صدارت تبدیل خواهد شد.
او این طرح را برای افقی ساختنِ قدرت و غیرمتمرکز ساختن نظام بسنده نمی‌داند و می‌گوید که برنامۀ وفاق ملی در آینده به مردم در محلات و روستاها قدرت و صلاحیت خواهد داد تا حق انتخاب داشته باشند و بتوانند سرنوشت شان را خودشان تعیین کنند.
احمدولی مسعود افزود: چگونه‌گی و کارشیوۀ عملی ساختن این کار، در طرح و برنامۀ تیم وفاق ملی درج است و در آینده با مردم شریک خواهد شد.
رییس تیم وفاق ملی گفت که تلاشِ بیش از ۱۰ سالِ جریان سیاسی آجندای ملی و به دنبال آن، تیم وفاق ملی این بوده است تا میان نخبه‌گان افغانستان گفتمانی ایجاد گردد و با تأکید روی مشترکات، اعتمادسازی صورت گیرد تا برای افغانستان به یک دیدگاه واحد برسیم.
آقای مسعود بیان داشت که تیم وفاق ملی نقشۀ راه دارد و در پی به دست آوردن قدرت اجرایی است تا برنامه‌ها و فکرِ آجندای ملی و وفاق ملی عملیاتی شود. او به این باور است که نویسنده‌گان، روشنفکران، جوانان و استادان دانشگاه کشور تنها امید آیندۀ سیاسی افغانستان هستند.
صلاحیت‌های رهبری حکومت وحدت ملی محدود شود
رهبر تیم وفاق ملی به این باور است که پس از اول جوزای سال ۱۳۹۸، وظیفۀ حکومت وحدت ملی تمام است و پس از اول جوزا، باید صلاحیت‌های رییس حکومت و رییس اجرایی حکومت محدود شود.
احمدولی مسعود می‌گوید که باید به جای رییس حکومت، شخص بی‌طرف دیگری گماشته شود تا نظام همچنان استمرار داشته باشد. او می‌گوید که نگران استفادۀ سوء از خلای قدرتِ بعد از اول جوزا است و این مسأله را از بهر مهندسی نشدن انتخابات ریاست‌جمهوری نیز مطرح می‌کند.
آقای مسعود اظهار می‌دارد که اصلاحاتِ انتخاباتی پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری بسیار با اهمیت و جدی است. به گفتۀ او: تیم وفاق ملی شخصیت‌هایی از سراسر کشور را باخود دارد و هدف اساسی شان شکست بن‌بست ۱۷ ساله و تغییرات اساسی در افغانستان است.
آقای مسعود می‌گوید: «در اول جوزا سال ۱۳۹۸ عمر حکومت به پایان می رسد. مسوولان حکومت در تقلای ادامۀ حکومت تا زمان برگزاری انتخابات است؛ ما در صورتی به ادامۀ چندماه عمر حکومت توافق می‌کنیم تا صلاحیت‌های رییس‌جمهور محدود گردد در غیر این صورت از خلای قدرت برای مهندسی انتخابات سواستفاده صورت خواهد گرفت».
این در حالی است که به تازه‌گی مسوولان در کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی نیز گفته اند که دوام کار حکومت وحدت ملی بعد از اول جوزای سال آینده غیرقانونی و نقض قانون اساسی می‌باشد.

اول باید با خود صلح کرد
احمدولی مسعود، رهبر تیم وفاق ملی در بخشی از سخنانش اظهار داشت که برای پایان جنگ و رسیدن به صلح و مذاکره با مخالفان دولت، نیاز است تا قشر سیاسی و دولتی افغانستان بین هم به صلح برسند و توافق کنند.
او افزود که برای رسیدن به صلح نیاز است انتخابات شفاف و عادلانه برگزار شود، یک حکومت مشروع روی کار بیاید و این حکومت ملی و مشروع از موضع قدرت وراد مذاکره شود.
رهبر تیم وفاق ملی می‌گوید که حکومت وحدت ملی حتا در گفت‌وگوهای صلح به حاشیه کشانده شده و تصمیمِ صلح و جنگ افغانستان را کشورهای خارجی و در بیرون از این کشور می‌گیرند. مسعود می‌افزاید که امریکا و جامعۀ جهانی در تلاش اند تا از «دو بد»، «یک خوب» بسازد؛ اما «از دو بد، یک خوب؟» «امکان ندارد».
آقای مسعود به این باور است که حکومت وحدت ملی در برابر طالبان موضع ضعیف دارد و به همین سبب، طالبان حاضر نیستند با این حکومت گفت‌وگو و مذاکره کنند.
این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری پیشنهاد می‌کند که افغانستان و پاکستان باید مشکلات شان را روی یک میز گذاشته و با یک گفتمان و دیالوگ بی‌واسطه، رو در رو بحث کرده و به راه‌حل معقول و مبتنی بر منافع ملی هر دو کشور برسند.
در عین حال، پروفیسور نظیف‌الله شهرانی استاد دانشگاه اندیانا در نشست گرامی‌داشت از هفتۀ قانونی اساسی روی چالش های قدرتدر تاریخ افغانستان صحبت کرده و به راه حل‌های آن پرداخت.
به گفتۀ استاد شهرانی، افغانستان نیازمند عبور از افراد به برنامه‌ها است و ضرورت است تا آیندۀ سیاسی افغانستان را برنامه رقم بزند.
به گفتۀ آقای شهرانی: در افغانستان قانون اساسی همیشه برای «کی» ساخته شده نه برای «چی». او گفت: هر شخص که بر اریکه قدرت تکیه زده برای خودش قانون اساسی ساخته است، نه برای افغانستان؛ فرد محوری برای افغانستان بحران‌‌زا بوده و کشور را به بی‌راهه برده است.
دکتر محمدقاسم الیاسی حقوق دان و استاد دانشگاه اما در این نشست گفت که برای تغییر نظام سیاسی در قانون اساسی مشکل ندارد، اما تطبیق این قانون باعث مشکلات شده است.
بخش دوم این نشست گفت‌وگوهای آزاد بود که اشتراک کننده‌گان دیدگاه‌های خود را پیرامون مشکلات و ظرفیت قانون اساسی افغانستان بیان کردند.
بخشی از سخنرانی های این نشست را در همین شمارۀ ماندگار بخوانید و بخش دوم آن در شماره‌های بعدی به نشر می‌رسد.