اتنـوموزیکـولـوژی چیست؟

گزارشگر:حامد جلیلوند - ۱۱ حوت ۱۳۹۷

mandegarاتنوموزیکولوژی (ethnomusicology) یا «موسیقی‌شناسی قومی» را می‌توان علم مطالعۀ موسیقی در بستر فرهنگ دانست. این علم را با نام‌های دیگری نیز می‌شناسند: comparative musicology یا موسیقی‌شناسی تطبیقی و نیز anthropology of music و music anthropology یا انسان‌شناسی موسیقی و همچنین عناوینی چون موسیقی ملل، موسیقی فولکلور، موسیقی اقوام غیراروپایی.
دو گرایش عمده در این علم وجود دارد. گرایش اول که به موسیقی‌شناسی متمایل است، اتنوموزیکولوژی را زیرشاخۀ موسیقی‌شناسی می‌داند. در مقابل، رویکرد دیگر به فرهنگ گرایش دارد و این علم را زیر شاخۀ آنتروپولوژی (انسان‌شناسی/مردم‌شناسی) می‌داند. در اتنوموزیکولوژی موضوعاتی چون موسیقی، رقص، سازها به عنوان موضوعات کلاسیک در کنار بسیاری از مفاهیم جدیدتر چون کارکرد و جایگاه موسیقی، ژست‌ها و رفتار و غیره در بستر یک فرهنگ محلی یا جهانی بررسی می‌شود.
از نظر تاریخی این علم در ابتدا با نام موسیقی‌شناسی تطبیقی (comparative musicology) شناخته می‌شد که هرچه بیشتر رویکردی موسیقی‌شناسانه دارد. در قرن نوزدهم و با گسترش مطالعات بر فرهنگ‌های غیراروپایی، مطالعۀ موسیقی‌های غیراروپایی نیز مورد توجه قرارگرفت در نتیجه پژوهش‌گرانی چون کارل اشتامف، اریک ون هورن باستل، کورت زاکس، بلا بارتاک و دیگران به مطالعۀ این دست از موسیقی‌ها پرداختند. در واقع مطالعه موسیقی غیراروپایی وجه تمایز کلاسیک، موسیقی‌شناسی تطبیقی و علم موسیقی‌شناسی در بدو پیدایش این علم است. با تغییر نگرش و تأکید بر مطالعۀ فرهنگ در مطالعات موسیقی، یاپ کونست واژۀ اتنوموزیکولوژی را برای نام این علم پیشنهاد کرد. واژه‌یی که ترکیبی از ethnos به معنای قوم، mousike یا موسیقی و پسوند logy در معنای شناختن است. با ورود رویکردهای جدیدتر، حوزه‌های اتنوموزیکولوژی از دایرۀ موسیقی اقوام غیراروپایی گسترش یافت و امروز تمامی انواع موسیقی را در جهان شامل می‌شود. آلن مریان پس از کونست نام anthropology of music را برای این علم پیشنهاد داد که نشان‌دهندۀ رویکرد فرهنگی او و پیروانش در مطالعات موسیقی است.
از اولین روش‌های مورد استفاده در اتنوموزیکولوژی آوانگاری است که ریشه در موسیقی‌شناسی تطبیقی دارد. از آوانگاری به منظور مقایسه و نیز تحلیل ویژه‌گی‌های موسیقایی فرهنگ‌های مختلف استفاده می‌شود. اما امروز اتنوموزیکولوژی از روش‌ها و تیوری‌های شاخه‌های مختلف علوم اجتماعی و انسانی به‌ویژه انسان‌شناسی‌فرهنگی، مطالعات‌فرهنگی و جامعه‌شناسی بهره می‌گیرد. برخی از اتنوموزیکولوژیست‌ها به مطالعات تاریخی موسیقی گرایش دارند. برخی دیگر، به شیوۀ مشاهدۀ مشارکتی و با حضور و فعالیت در میانِ گروه مورد مطالعۀ‌شان به مطالعۀ موسیقی می‌پردازند. بسیاری از مطالعات اتنوموزیکولوژیست‌ها نیز دارای بخش اتنوگرافیک و تشریح ویژه‌گی‌های فرهنگی گروه مورد بررسی است. برخی دیگر از پژوهش‌ها نیز توسط انسان‌شناسان انجام می‌شود که تأکید ویژه‌یی بر فرهنگ و کاربرد و جایگاه موسیقی در یک فرهنگ خاص دارند. رویکردهای زبان‌شناسانه هم جایگاه ویژه‌یی در مطالعات اتنوموزیکولوژیک دارند. از دیگر روش‌های مورد استفاده در اتنوموزیکولوژی، آیکونوگرافی است که بیشتر در مطالعات تاریخی موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروز شاخه‌های جدیدی چون اتنوموزیکولوژی شناختی و مطالعۀ موسیقی با استفاده از تحلیل‌های کمپیوتری نیز در زمرۀ روش‌ها، تیوری‌ها و شاخه‌های این رشته قرار گرفته‌اند.

اشتراک گذاري با دوستان :

Comments are closed.