احمد مسعود: طالبان به هیچ تعهد خود به غیرقرارداد خود با آمریکا عمل نکردهاند.
گزارشگر:حــامد علمی - ۲۷ ثور ۱۳۹۸
بخش نخست/
فصل اول
پسمنظر
مصاحبه کلمۀ عربی است بر وزن مفاعِلَه، یعنی صحبتِ دوجانبه و همچنان در لغت به معنای صحبت کردن دو شخص آمده است.
اگر به خلقت بنیآدم نظر ژرف انداخته شود، زمانیکه ربالعالمین(ج) حضرت ابوالبشر و همسرش حوا(ع) را آفرید، در همان آغاز خلقت پرسش و پاسخ میان آنها و ربالعزت برقرار گشت. در قرآن مجید آمده است که:
پروردگارشان ندا داد: آیا شما را از آن درخت منع نکرده بودم و نگفته بودم که شیطان به آشکارا دشمن شماست؟
گفتند: ای پروردگار ما، به خود ستم کردیم و اگر ما را نیامرزی و بر ما رحمت نیاوری، از زیان دیدهگان خواهیم بود.
گفت: فرو شوید، برخی دشمن برخی دیگر، و تا روز قیامت زمین قرارگاه و جای تمتع شما خواهد بود(سورۀ اعراف، ۲۲-۲۴).
این آیههای قـرآنی نشـاندهنـدۀ آن است که مصـاحبـه از لحـظات خلـقت بنیآدم شکل گرفت و در آخرت هــم این مصاحبه جریان میداشته باشد.
حدیت شریف است که خدای عزوجل برای اهل بهشت میفرماید که:
«ای اهل بهشت!
میگویند: بلی، بلی پرودگارا! حاضریم بفرما و تمام خیرها در نزد توست.
میفرماید: آیا راضی شدید؟
میگویند: پروردگارا چرا راضی نشویم در حالی که به ما دادی آنچه که به هیچ یک از مخلوقات ندادی.
پس میفرماید: آیا بهتر از این به شما ندهم؟
میگویند: و چه بهتر از آن است؟
پس میفرماید: حلال شد برای شما رضای من و بعد از آن هرگز به شما خشم نمیکنم.»(نووی دمشقی، ۱۰۳۸)
عــلاوه بر آیات قرآنی فراوان که در آن پرسش و پاسخ آمده، احادیث زیادی در گفتوشنود نقل شده است که مصاحبۀ سرور کائنات(صلاللهعلیهوسلم)را نشان میدهد. مشهورترین این احادیث که از حضرت عمر بن خطاب(رض)خلیفۀ دوم مسلمانان نقل شده، به نام حدیث جبرییل(ع) یاد میشود.
از حضرت عمر(رض)روایت است که روزی ما نزد رسولاللهصلاللهعلیه وسلم نشسته بودیم، مردی بر ما وارد شد که جامۀ او بسیار سفید و مویهای سرش بسیار سیاه بود و کسی از ما او را نمیشناخت و هیچ اثر سفر بر او نبود که بگوییم از جایی دور آمده است، تا اینکه نزد پیامبر(صل الله علیه و سلم) نشست و دو زانوی خود را به دو زانوی پیامبر(صل الله علیه و سلم) چسپاند و دو دستش را بر دو ران آن حضرت نهاد و گفت:
ای محمد مرا از اسلام خبر ده؟
پیامبر بزرگوار اسلام(صل الله علیه و سلم) در پاسخ فرمود: اسلام عبارت است از این که گواهی دهی و یقین داشته باشی که معبودی برحق جز خدای یکتا نیست و آن که محمد فرستادۀ خداست و نماز برپا داری و زکات بدهی و روزۀ رمضان را بگیری و اگر توانایی انجام حج را داری آن را به جای آوری.
آن مرد گفت: راست گفتی.
ما به شگفت آمدیم که از رسول اکرم(صل الله علیه و سلم ) سؤال میکـند و تصدیق مینماید.
گفت: مرا از ایمان خبر ده؟
حضرت فرمود: ایمان عبارت است از این که ایمان بیاوری به یگانهگی خدا، ملایکه، کتابهای آسمانی، پیامبران، روز قیامت و قضا و قدر به خیر و شر آن.
آن مرد گفت: راست گفتی.
گفت مرا از احسان و نیکوکاری خبر ده؟
فرمود: نیکوکاری عبارت است از این که چنان خدا را بندهگی نمایی که گویی او را میبینی و اگر تو او را نمیبینی یقین بدان که او تو را میبیند.
گفت: مرا از روز قیامت خبر ده؟
فرمود: سؤالشونده از سؤالکننده داناتر نیست.
گفت: مرا از نشانههای قیامت باخبر ساز؟
فرمود: آن که کنیز آقایش را بزاید و آن که پا و تن برهنهگان بینوا و گوسفندانچران را ببینی که به برافراشتن کاخ بپردازند.
پس آن مرد رفت و من چندی نشستم.
آن حضرت فرمود: ای عمر میدانی که سؤالکننده چه کسی بود؟
گفتم خدا و رسول خدا بهتر میدانند.
فرمود: او جبرییل(ع) بود که آمده بود تا دینتان را به شما بیاموزد. (نووی دمشقی، ۱۱۵)
پس دیده شد که مصاحبه در دین ما ذکر شده و تا قیامت هم این مصاحبه جریان میداشته باشد. دهها آیۀ قرآنی موجود است که در آنها سوال و جواب آمده و لغات یسئلون، سائل، سوال، ما أَدْراکَ … بهکرات ذکر گردیده است و احادیث فراوان که نشاندهندۀ پرسش و پاسخ میان آن حضرت(صل الله علیه و سلم) و صحابۀ کرام(رضیالله عنهم) یا مشرکین میباشد در سیرتهای معتبر و کتب احادیث یافت میشود.
به همین ترتیب، مصاحبه بخش اساسی گفتار روزانۀ ما را تشکیل میدهد. در خانه والدین از اطفال خُردسال و بزرگان میپرسند. در بازار دکانداران و مشتریان گفتوگو میکنند و در مکتب، مدرسه و دانشگاه همه روزه پرسش و پاسخ صورت میگیرد. به همین ترتیب، درمانگاه داکتر، محکمه، دفتر و دیوان… هم از پرسش و پاسخ به دور نیستند.
طوریکه گفتیم، پرسش و پاسخ در زندهگی ما هر لحظه اتفاق میافتد و همۀ اقشار جامعه و طیفهای مردم با آن به گونهیی روبهرو هستند، اما هدفِ ما در این نوشتار مصاحبۀ رسانهیی یا خبری است که از تعریفها شروع و به ارکان، انواع و مسایل مربوط به آن پرداخته میشود.
تعریفها
مصاحبۀ ژورنالستی مــانند سایــر علــوم، دهها تعریف را به خود اختصاص داده و دانشمندان از دیدگاههای متفاوت به این فرایند نگریسته و تعریفهای بایسته را نظر به برداشت و تعبیرشان بر این موضوع عنوان نمودهاند.
عدهیی مختصراً مصاحبه را پرسش و پاسخِ یک و یا چند ژورنالیست با یک شخــص یا اشخاص تعریف کردهاند و دیگــران مصاحبه را عبارت از به دست آوردنِ اطلاعات توسط خبرنگار برای هر مطلب و از جمله مطالب خبری و اطلاعاتی دانستهاند که نظر به این تعریف، تنها مصاحبههای خبری مورد بحث است. به همین ترتیب گفته شده که مصاحبه عبارت از بهدست آوردن سخنان مصاحبهشونده به زبان خودش تا حقایق، دلایل، قضاوتها و افکارِ او را به ارتباط یک موضوع مشخص که گیرنده بتواند از آن نتیجۀ درست و واضح به دست بیاورد، میباشد.
اندیشمندان به این نظرند که مصاحبه فرایــندی است که به شــما اجازه میدهد تا اطلاعات مورد نیاز خــود را بهطـور مسـتقیم از پاسخ دهندهگان دریافت کنید. همچنان تعریف نمودهاند، مصاحبه پرسش و پاسخیست که میان دو یا چند نفر به منظور انتقال یک پیام خبری یا غیرخبری، تحت تأثیر عوامل درونسازمانی و بیرونسازمانی صورت میگیرد. در تعریف ذکر شده این تحلیل میتواند درخور توجه باشد که شخص مصاحبهشونده اوضاع و مسایل داخلی یک جریان یا نهـاد و یا دولت را به بیرون واضح میسازد و یا هم نظر دولت، نهاد و یا سازمان را دربارۀ مسایل و موضوعات بیرونی انعکاس میدهد و به همین ترتیب، مصاحبهشوندهگان یا کارشناسان از بیرون به قضایا نگاه میکنند و تبصره مینمایند و یا این که مسوولین امور از داخل به تشریح موضوعات و دیدگاههایشان میپردازند.
Comments are closed.