بخش بیســت‌وهفتـم/

در کنفرانسِ مطبوعاتی معمولاً چند پرسش را باید یادداشت نمود؛ زیرا ممکن است نوبتِ خبرنگار در اول نرسد و یا پرسش‎های مهمِ او توسط خبرنگارانِ دیگر پرسیده شود. و زمانی که نوبتِ خبرنگار می‎رسد، نباید پرسشِ تکراری را مطرح کند. به همین ترتیب، علاوه بر موضوعاتی که سخنرانان مطرح می‎کنند، می‏توان راجع به اوضاع روز یا موضوعِ داغی که همان روز در رسانه‎ها بازتاب یافته و یا مخاطبان علاقه به پاسخِ آن دارند، ‌پرسید.
زمانی‌ که کـنفرانس مـطبوعاتی بـرگـزار مـی‎گــردد و سخنرانان آماده‎گی برای ایراد بیانیۀشان دارند، مراعات نمودنِ آداب خبرنگاری لازمی است. فراموش نباید کرد که اولین قضاوت دربارۀ پرسش‌گر با قیافۀ ظاهریِ او شروع می‎شود. به همین‌سان قرار گرفتن در صفوفِ اول ویژه‏گی‎های خود را دارد و سخنرانان را متوجه خبرنگار ساخته و امکان مطرح نمودنِ پرسش اول برایش زیادتر می‎باشد. و اگر زمینۀ ارتباط چشمی با سخنرانان در جریان کنفرانس مساعد بود، باید از این تکتیک کار گرفت و به‌دقت به آن‎ها گوش داد.
خـبرنگاران در کــنفرانس مـطبوعاتی بـایـد به‌دقـت به سـخنان و گفته‎های سخنرانان گوش دهند و از طرفی هم گوش دادن به سوالات سایر خبرنگاران دارای اهمیت است. خبرنگار علاوه بر استفاده از ضبط صوت یا تصویر جریان کنفرانس، باید از گفته‎ها یادداشت بردارد و همچنان هنگام یادداشت نمودن به‌دقت وقت و زمان را نیز درج کند؛ زیرا بعد از کنفرانس یک‌ساعته شاید به دو دقیقه گزارش ضرورت باشد و اگر مصاحبه‎کننده زمان و نکاتِ مهم و پاسخ به سوالاتِ روز را ندانسته باشد، دریافت یک دقـیقه از سـخنان کنفرانس‎دهنده زمان زیادی را در بر می‎گیرد.
اگر کـنفرانس مطبوعاتی با حضور یک مهمانِ خارجی دایر ‎گردد، معمولاً خبرنگاری که اول چانسِ سوال پیدا می‎کند، قبل از طرح سوال، ورود مهمان را به کشورشان خوش‌آمدید گفته و به نماینده‎گی از سایر خبرنگارانِ حاضر در مجلس از بیانیه و یا هم حضورش در مقابل خبرنگاران سپاس می‌نماید و حتا معمول است که خبرنگاران در نشست‎های خبریِ مقاماتِ کشور خودشان هم از این‌که حاضر به پاسخ شده‌اند، امتنان می‎نمایند. علاوتاً اگر کدام حادثۀ دلخراشی رخ داده باشد، تسلیت و یا در برابر دستاوردی بزرگ تبریک می‎گویند.
یک موضوعِ دیگر نیز قابل یادآوری است که در کنفرانس‎های مطبوعاتی، خبرنگاران احساساتِ ملی و میهنی‌شان را بروز می‎دهند، خصوصاً اگر این کنفرانس میان مقامات کشورِ خودشان و کشور‎های خارجی باشد. به طور مثال، اگر یک رییس‎جمهورِ مهمان در کنفرانس مطبوعاتی با رییس‎جمهور کشورِ ما حضور داشته باشد و خبرنگارانِ کشورِ مهمان سوالِ نیش‎داری را از رییس‎جمهور ما بپرسد، خبرنگاران کشورِ ما باید سوالِ سختی را از رییس‎جمهور کشور مهمان بپرسند، البته در هر شرایط آداب و اصول خبرنگاری باید به‌شدت مراعات گردد.
طـوری‎ که ذکـر کـردیم، تـرسـیم ذهنی از فضای کنفرانس و جوّ حاکم، بر جالب بودنِ خبر و گزارش می‎افزاید؛ خصوصاً اگر این گزارش برای رسانه‎های صوتی و چاپی باشد. ترسیم و بیان حالات روانی سخنرانان، جو حاکم بر کنفرانس و آماده‎گی برگزار‎کننده‎گان، یک گزارش از کنفرانس مطبوعاتی را مجسم‌تر می‎سازد و هنرِ خبرنگار را تبارز می‎دهد و فراموش نباید کرد که تلیفون‎ همراه یا موبایل خبرنگار در مدت حضورش در کنفرانس مطبوعاتی باید خاموش باشد.
در ختم سخنرانی و یا مقدمه‌یی که توسط سخنرانان در کنفرانس مطبوعاتی ایراد می‎شود، نوبت سوالاتِ مصاحبه‎کننده‎گان می‎رسد و از آن‎ها خواسته می‎شود که به نوبت سوال‌های‎شان را مطرح نمایند. تعجیل در پرسش یکی از اصولِ مصاحبه است که باید خبرنگار در طرح سوالات عجله نماید، اما قبل از آن موضوعاتی که مطرح شده را به‌سرعت مرور کرده و سوالاتِ ردیف شده را هماهنگ سازد.
در کنفرانس‎های مطبوعاتی که اضافـه از یک سـخنران در آن حضور می‎داشته باشد، هم‎زمان با طرح پرسش، مخاطب نیز باید معین شود و اگر سخنران خارجی بود، از ترجمان تقاضا گردد که پرسش را ترجمه کرده و وقتِ کافی برای ترجمۀ بهتر قایل شود.
در پرسش دقت باید نمود که اولاً سوال مطابقِ شأنِ کنفرانس‎دهنده باشد و ثانیاً اندازۀ آواز و حرکات بدنِ پرسش‌گر متناسب و طبیعی باشد. اگر صدای پرسش‌گر پایین‌تر از حدِ معمول باشد، به گوشِ کنفرانس‎دهنده و یا مترجم نخواهد رسید و درکِ درست صورت نخواهد گرفت و اگر از اندازه بلندتر باشد، نوعی گستاخی تلقی می‎گردد. به همین ترتیب، می‏توان موضوعِ روز را نیز مورد پرسش قرار داد و نظر مقامات را در آن‌باره پرسید. خبرنگاران معمولاً در یک کنفرانس مطبوعاتی چندین سوال را در ذهن می‎داشته باشند، اما گرداننده‎گان دوست ندارند که یک خبرنگار چندین پرسش را مطرح نماید. بنابراین از طرح سوالاتِ کهنه و تکراری باید خودداری شود و دیگر این‌که اگر برداشت می‎شود که وقت مصاحبه رو به اتمام است و یا کنفرانس‎دهنده می‎خواهد کنفرانس را ترک کند، می‏توان چندین پرسش را در یک پرسش مطرح نمود و یا سوالات را پیوست پرسید. به همین گونه، خواستن توضیح از سخنران در صورت گنگ بودنِ پاسخ هم یک امر معمول است و خاطرنشان باید کرد که تکرار سوال سایر خبرنگاران در صورت طفره رفتن سخنران، یکی از شیوه‎های رایج در کنفرانس‎های مطبوعاتی می‎باشد.
به طور مثـال در زیر متن یک بخـش از کنفرانس مطبـوعاتی حامد کرزی رییس‎جمهور اسبق افغانستان آمده که به تاریخ ۱۳ میزان ۱۳۹۱ صورت گرفته است. در این کنفرانس یک پرسش‎گر سوالی را مطرح می‎نماید اما جواب قانع‎کننده دریافت نمی‎شود و به دنبال آن، زمانی که نوبت به خبرنگار دیگری می‎رسد، پرسش را به ارتباط سوالِ اول مطرح می‎سازد و از رییس‎جمهور می‎خواهد که وضاحت بیشتر بدهد:
سوال: مسالۀ حمـله بر پایگاه‎های امـریکا در ولایت هلمند به شکل یک معما باقی ماند، نتایج تحقیقاتی که از جانب حکومت افغانستان و نیروهای بین‌المللی در این مورد صورت گرفته، از چه قرار است؟
جواب: دولت افغانستان در این مورد تحقیقات مستقلِ خود را ندارد، چون این پایگاه مختص پایگاه انگلیس و امریکا بوده و در آن‎جا هیچ حضور نیروهای افغانی نیست و در یک دشت قرار دارند، پس از درون پایگاه که چه می‌گذرد، دولت افغانستان خبر ندارد، اما از اطراف پایگاه محیط خود ما، طبیعی است که ما در جریان هستیم و آگاه هستیم. اهمیت سوال‌تان در یک‌جای دیگر است، اهمیت سوال‌تان در این است که آیا این حمله یک حملۀ تروریستی بوده که از بیرون ترتیب شده بوده و یا حمله‌یی بوده که از درون ایجاد و ترتیب شده. موقفِ افغانستان از روز اول و حمله بر این پایگاه موقفِ ما را ثابت کرد. دوباره اثبات کرد که جنگ علیه تروریزم در دهات، قصبات و خانه‎های مردم افغانستان نیست، نباید باشد که دهات و خانه‎های مردم افغانستان نه تروریست را تربیه کرده و نه لانه‎اش بودند و امریکا و ناتو باید به جنگ با تروریزم به جایی بروند که از آن‎جا تروریزم نشأت می‎کند. امریکا حتا دیروز هم یکی از کلان‎های‌شان صحبت می‌کرد، در یکی از ادارات تحلیلی‌شان در امریکا می‎گفتند که تروریزم در همسایه‎گی افغانستان تربیه می‎شود و لانه‎های تروریزم در بیرون از خاک افغانستان است، ولی امریکا حاضر نیست که به لانه‎های تروریزم برود و اقدام کند. پس یک دوگانه‌گی وجود دارد. پس سخن چیزی دیگری‌ست و عمل چیز دیگر. به اصطلاح دزد را می‌گوید دزدی کن، صاحب‌خانه را می‌گوید خانۀ خود را نگهدار. به همین دلیل، ما سال‌ها پیش به این نتیجه رسیدیم که جنگ علیه تروریزم در حالتی که این‎ها پیش می‌برند، از دید افغانستان به کامیابی نمی‌رسد. برعکس مقامات ناتو و غرب اصلاً جنگی که این‎ها در این‎جا بنا کردند، جنگ علیه تروریزم نمی‎دانند. جنگ علیه اغتشاش می‎دانند و موقف ما واضح بر این است که اگر این جنگ، جنگ علیه اغتشاش است، پس این یک مسالۀ داخلی افغانستان است، تو دیگر این‎جا چه کار داری، بگذار ما و مخالفِ ما که یا جنگ کنیم یا کنار بیاییم، تو بین افغان چه کار داری که با عسکر چندین‌هزاری‌ات در بین افغان‎ها در جنگ هستی. اگر تروریزم است، در این‎جا نیست، ریشه‌اش جای دیگر است، خودش و تمویلش جای دیگر است، آن‎جا بروید. یک اختلاف نظر از اول بین ما و این‎ها بوده و این اختلاف نظر هنوز هم ادامه دارد، این اختلاف نظر حل نشده و مشکلاتی را که در افغانستان و در جنگ علیه تروریزم داریم، زادۀ همین دید یک ‌طرف و عمل طرفِ دیگر است و از این حمله که بر پایگاه امریکایی‌ها شد، این‎ها بدون شک به یک نتیجه اگر قبلاً نرسیده‌اند، حالا رسیده ‌اند و بازهم اگر انکار کنند و کاری را که باید بکنند، نکنند، طبیعی است که ملت افغانستان حاضر به قربانی بیشتر در این راه نیست. بسیار قربانی دادیم و در سخنرانی من در ملل متحد بسیار واضح به ملل متحد گفته شد که افغانستان در جنگ علیه تروریزم بزرگ‌ترین قربانی را متحمل شده است و این قربانی باید عزت شود و فعالیت برضد تروریزم به ترتیبی شود که آن را به کامیابی برساند که امروز متأسفانه به آن ترتیب نیست.