اشاره: انتخابات ریاست‌جمهوری در ششم میزان سال جاری برگزار گردید، میزان اشتراک مردم در این انتخابات به تناسب انتخابات‌های گذشته بسیار اندک بود. ناکارایی دستگاه‌های انگشت‌نگاری، نبود نام رأی‌دهنده‌گان در فهرست رأی‌دهی، کمبود اوراق رأی‌دهی و تقلب و رأی دادن بدون انگشت‌نگاری از چالش‌های این انتخابات عنوان شده است. اما مهم‌ترین گزینۀ ادعای تقلب از طرف‌های تیم انتخاباتی است، تکت‌های انتخاباتی به‌ویژه دو تکت دولتی که خود را پیش‌تاز می‌دانند، می‌گویند که در صورت تقلب وضعیت بحرانی خواهد و نتیجۀ انتخابات مورد پذیرش آنان قرار نخواهد گرفت. افغانستان تجربۀ بحرانی شدن انتخابات سال ۲۰۱۴ را دارد که منتج به تشکیل حکومت وحدت ملی شد. اما آیا این انتخابات و ادعاها آغازگر یک بحران جدید در کشور است یا این که کمیسیون‌های انتخاباتی می‌توانند از عهدۀ مدیریت آن به‌درآیند؟ این و چند پرسش دیگر را با نعیم ایوب‌زاده، رییس اجرایی بنیاد انتخابات شفاف افغانستان در میان گذاشتیم که اینک می‌خوانید.

———————–

*جناب ایوب‌زاده! ارزیابی شما از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان چیست؟
به اساس اطلاعات ناظران بنیاد انتخابات شفاف افغانستان که شمارشان به ۵۲۰۰ تن می‌رسید، سطح اشتراک شهروندان در این انتخابات پایین بوده است و مشکلات در روند فهرست و نام رأی‌دهنده‌گان وجود داشته است، مراجعه کننده‌گان به مراکز رأی‌دهی به دلیل نبود نام‌شان در فهرست رأی‌دهی از رأی محروم شده‌اند. اشتراک بانوان نیز در انتخابات ششم میزان اندک بوده است؛ در ۱۳ ولایت بانوان به دلیل اجازه نداشتن از گرفتن عکس در جریان روند رأی‌دهی و بایومتریک نتوانسته‌اند که رأی خود را استعمال کنند. در ۱۲ ولایت فعالیت شرکت‌های مخابراتی متوقف شده بود و مانع ارتباط مراکز با مراکز ولایتی شده بود که یکی از چالش‌ها بود. امنیت انتخابات نسبت به گذشته خوب بود، اما تهدید و بی‌اعتمادی به این روند وجود داشت، این تصویر کُلی از انتخابات ششم بود، اما جزییات بیشتر در این مورد وجود دارد.

*چالش‌های موجود در روند انتخابات ششم میزان، چقدر می‌تواند این روند با پرسش مواجه سازد؟
چالش‌ اصلی در این انتخابات سطح پایین اشتراک مردم در روند انتخابات است که از نگاه مشروعیت مردمی، این روند را با پرسش مواجه می‌سازد؛ این موضوع روی نتیجۀ انتخابات تأثیر منفی می‌گذارد و رسیدن به یک نتیجۀ مطلوب را دشوار می‌سازد. روند شکایات و بررسی شکایت‌های ثبت شده را نیز با چالش مواجه می‌سازد. اما اگر قرار باشد که به تقلب‌ها و تخطی‌های صورت گرفته رسیده‌گی لازم شود، رأی پاک مردم که سرنوشت‌ساز است را از تخطی‌ها و تقلب‌های مجزا سازند و تفکیک عملی صورت گیرد، سطح آرأی پاک خیلی پایین می‌یاید و تصمیم‌گیری را برای اعلام یک نتیجۀ مطلوب مشکل می‌سازد.

*ارزیابی شما از میزان تقلب در این انتخابات چگونه است؟
میزان تقلب در انتخابات نسبت به گذشته به دلیل هشدارها و نگرانی‌های اظهار شده، اندک بود. دستگاه‌های بایومتریک گزینۀ قابل اعتبار در کاهش تقلب بود و توانست در کاهش میزان تقلب مفید تمام گردد. اما این به معنای نبود تقلب نیست؛ زیرا تقلب در سه مرحله به شکل سازمان یافته صورت می‌گیرد؛ پیش از انتخابات، روز انتخابات و بعد از انتخابات.
موضوع قابل نگرانی پیش از انتخابات که می‌توانست به تقلب بینجامد، فهرست رأی‌دهنده‌گان بود که بارها در این مورد شکایت صورت گرفت؛ اما متأسفانه روی آن توجه صورت نگرفت و فهرست ناقضی که از طرف کمیسیون اعلام شد، زمینۀ تقلب را در انتخابات مهیا کرد. بخش دوم پس از انتخابات زمان است که نتیجۀ به سرور مرکزی «Data Center» انتقال می‌یابد که احتمال دسبرد در آن نیز وجود دارد. در صورت نبود ناظران و مشاهدان این کار نیز صورت خواهد گرفت.

*پس از انتخابات موضع‌گیری‌های از طرف تیم‌های انتخاباتی صورت گرفت و هر کدام‌شان خود را پیروز انتخابات قلم داد می‌کنند، این ادعاها چقدر می‌تواند به حیثیت کمیسیون انتخاباتی آسیب برساند؟
این برخوردهای اعتبار کمیسیون‌های انتخاباتی را زیر سوال می‌برد و روی نتیجۀ انتخابات تأثیر منفی می‌گذارد. همچنان این روش تکت‌های انتخاباتی اخلاق مدارانه نیست، تیم‌های انتخاباتی باید به این موضوع که سبب خدشه‌دار شدن کار کمیسیون انتخاباتی می‌گردد. باید توجه کنند و اجازه دهند تا کمیسیون‌های انتخاباتی در روشنی طرز العمل‌های موجود به کار خود ادامه می‌دهد. در صورت وجود مدارک از تقلب و تخلف در روشنایی قانون تصمیم گرفته شود.

*احتمال بحران شدن انتخاباتی ششم میزان چقدر است؛ چون برخی تکت‌ها ادعای برنده شدن را دارند و هشدار می‌دهند که در صورت تقلب نتیجۀ انتخابات را نمی‌پذیرند؟
در رابطه به بحرانی شدن انتخاباتی چیزی نمی‌توانم بگویم، اما تمام این موضوعات به کمیسیون‌های انتخاباتی برمی‌گردد، کمیسیون انتخاباتی باید تلاش کنند تا انتخابات به یک نتیجۀ مطلوب برسانند که مورد قبول تمام طرف‌ها باشد، اما من این مشکل را در کمیسیون و ظرفیت کمیسیون‌های انتخابانی می‌دانم که ممکن نتوانند مدارک و شواهد کافی را به صورت دقیق جمع آوری کند تا رأی سفید از سیاه تفکیک شود و نتیجۀ قابل پذیرش برای همه باشد.

*آمارها نشان می‌دهد که نزدیک به ۵۰۰ مرکز رأی‌دهی در روز انتخابات بسته بوده است، به‌نظر شما این کار چقدر روی مشروعیت انتخابات تأثیر دارد؟
بسته بودن مراکز رأی‌دهی روی انگیزۀ مردم و مشروعیت انتخابات صددرصد تأثیر منفی گذاشته است، اما نبود نام رأی‌دهنده‌گان در فهرست رأی‌دهنده‌گان، ناکارایی دستگاه‌های بایومتریک/ انگشت‌نگاری و تهدید‌های سبب شده تا شهروندان نسبت به این انتخابات کم علاقه شوند و میزان اشتراک‌شان نیز پاین بیاید. اما این مواردی بوده است که از طرف کمیسیون‌های انتخاباتی مورد توجه قرار نگرفته است.

*چالش‌های که در انتخابات ریاست‌جمهوری تکرار شد، در انتخابات پارلمانی که اندکی پیش برگزار شد، نیز وجود داشت، چرا کمیسیون از انتخابات پارلمانی تجربه نگرفتند تا از تکرار آن جلوگیری کنند؟
زمان برای رسیده‌گی به این چالش برای کمیسیون انتخابات اندک بوده است، افراد کم‌تجربه در کمیسیون‌های استخدام شدند و فشارهای موجود سبب شده تا کمیسیون برنامه ریزی درست در این مورد نداشته باشد. در حالی که حلاجی این موارد نیاز به زمان بیشتر و افراد با تجربه داشت.
*به نظر شما کمیسیون فعلی، می‌تواند انتخابات کنونی را مدیریت از رفتن به بحران جلوگیری کند؟
هر چند سخن گفتن در این مورد پیش از وقت است و نیاز به زمان بیشتر دارد، اما مدیریت انتخابات کنونی خیلی دشوار است، باید در این مورد صبور بود تا دیده شود که کمیسیون‌های انتخاباتی چه کارایی را به‌خرچ می‌دهند و برای رسیده به یک نتیجۀ مطلوب که مورد قبول همۀ مردم باشد، موفقانه عمل می‌کنند یا این‌که بحرانی می‌شود!

*به عنوان پرسش اخیر دلیل کمرنگی میزان اشتراک مردم در انتخابات چیست؟
در رابطه به میزان اشتراک مردم دو مشکل تخنیکی وجود داشت: اول این که چالش‌های در فهرست رأی‌دهنده‌گان وجود داشت، عکس گرفتن از زنان نیز ازچالش دیگر است. موضوع دوم هم تهدید‌های و ناامنی بوده است که بی‌اعتمادی مردم را نسبت به روند انتخابات از چالش‌های بود که روی اشتراک مردم تأثیر منفی گذاشته است. افزایش داده است.
*تشکر از این که فرصت گذاشتید.

از شما هم.