کتابِ «خدمات و خطاهای شاه امان‌الله» به قلم غلام‌محمد محمدی، نویسنده و تاریخ‌نگار کشور، به مناسبت صد ساله‌گی استقلال افغانستان از چاپ بیرون شده‌است. غلام‌محمد محمدی با آنکه در کهولت سن به سر می‌برد و از وضعیت صحی‌اش شکایت دارد، با پشت کار توانسته است که این مجموعه را در مورد شاه امان‌الله به مناسبت صد سالهگی استقلال کشور آماده سازد تا به گفتۀ خودش، خدمتی به تاریخ کشور کرده باشد.
شاه امان‌الله طرف‌داران و مخالفان زیادی در این صد سال پیدا کرده‌است و در افغانستان تاهنوز هیچ تحقیقی بی‌طرفانه‌یی که بتواند واقعیت زنده‌گی و کارنامۀ امان‌الله خان را بازتاب دهد به نشر نرسیده‌است و اصلاً تاکنون کتابی در مورد شاه امان‌الله به شکل مستقل، نه در افغانستان و نه هم در هیچ جای دیگر به نشر رسیده است یا حداقل نویسندۀ این یادداشت آن را ندیده است؛ به جز مقاله‌هایی که مخالفان و موافقان او هرازگاهی در مورد او نوشته‌اند و کارنامه‌های او که درج اوراق کتاب‌های تاریخ کشور شده‌است. باری هم کتابی از شش ماه سفر امان‌الله خان به کشورهای اروپا منتشر شده که در واقع، گزارش کامل این سفر است و بس.
بنابراین، کتاب حاضر تنها کاری است که در صد ساله‌گی استقلال با رویکرد خدمات و خطاهای شاه امان‌الله خان به چاپ رسیده است. نویسنده که از مورخان منتقد در تاریخ کشور است و نگاه خاصی به گذشتۀ تاریخ سرزمین ما داشته و از منتقدان حاکمیت‌های پشتون در افغانستان شناخته می‌شود، در این کتاب سعی کرده است که به گونۀ بی‌طرفانه آیینه‌یی را در برابر شاه امان‌الله بگذارد. اما با توجه به فشرده‌سازی کار و سرعتی که در تدوین کتاب به خرج داده است تا حدی سعی کرده در قضاوتش حس بی‌طرفی‌اش را کتمان کند که کاری است در خور توجه. اما با آنهم بخش انتقادات او از امان‌الله خان پُررنگ‌تر از بخش خدمات او در این کتاب به چشم می‌خورد و در عین حال، نکات تازه و بکری را برای خواننده در مورد امان‌الله خان و تاریخ آن دوران کشور یاد آوری می‌کند.
به هر صورت، کتابِ خدمات و خطاهای شاه امان‌الله را می‌توان یکی از بهترین کارها در مورد آن شخصیت تاریخی کشور خواند. ممکن این کتاب سرمشقی برای برخی نویسنده‌گان و مورخان کشور گردد.
معرفی کتاب
نام کتاب: خدمات و خطاهای شاه امان‌الله
پژوهش و نگارش: غلام‌محمد محمدی
ناشر: انتشارات کابلستان
نوبت چاپ: اول، ۱۳۹۸ خورشیدی
آدرس فروش: شهر نو، مقابل شرکت مخابراتی اتصالات، نمایشگاه دایمی کتاب آریانا و انتشارات سعید.
چاپ و صحافی: مطبعه انتشارات سعید
کتابِ خدمات و خطاهای شاه امان‌الله با یادداشت نویسنده به مناسبت استرداد استقلال کشور آغاز می‌گردد و دارای یک پیش‌گفتار، رویکرد عمومی به تاریخ و ضرورت توصیف و تبیین در تاریخ است که در ۳۴۷صفحه، شامل ۹ بخش به‌‎ نشر رسیده است:
بخش نخست: اوضاع عمومی منطقه و جهان پیش از به قدرت رسیدن شاه امان‌الله
– اوضاع اقتصادی افغانستان پیش از به قدرت رسید شاه امان‌الله
– او ضاع سیاسی افغانستان و عرصه‌های اجتماعی کشور پیش از به قدرت رسیدن شاه امان الله
– نقش محمد حسین خان مستوفی ممالک در دولت امیر حبیب‌الله سراج و قتل و قتل بدون محکمه شرعی
– نگاهی مختصر به دوران کودکی و نو جوانی شهزاده امان‌الله و پیش زمینه‌های فکری وی
– تأثیر و نقش مشروط خواهان اول دوم در بیداری افکار سیاسی شهزاره امان‌الله
– محمود طرزی و نقش آن در دولت شاه امان‌الله
– نخستین خدمات محمود طرزی به کشور
– اوج نفوذ و فعالیت محمود طرزی در کابل
– افکار مثبت و منفی محمود طرزی
– ملکه ثریا و نقش آن در شکل‌گیری شخصیت شهزاده امان‌الله برای مشروطه‌خواهی
بخش دوم- نظری به آغاز کار و خدمات شاه امان‌الله
– دوره‌های اصلاحات
– مرحلۀ نخست ۱۹۱۹ـ ۱۹۲۴، مرحلۀ دوم ۱۹۲۴ـ ۱۹۲۸، مرحلۀ سوم ۱۹۲۸ـ ۱۹۲۹م
– روابط شاه امان‌الله با انگلستان و روس
– نظام‌نامه‌های شاه امان‌الله مبارزه‌های سال‌های نخست بر ضد تعصب قبیله‌یی
– اهدای لقب غازی به امان‌الله و اعلام استقلال سیاسی کشور
– دید واقع‌بینانه بر اصلاحات امان‌الله
– روش شاه امان‌الله در برابر فرقه‌های مذهبی و اصلاحات همه‌گانی
بخش سوم (خطاهای شاه امان‌الله)
– رسوب بقایای ذهنیت قبیله‌گرایی در افکار شاه امان‌الله
– اشتباهات و خطاهای شاه امان‌الله
– مظنون بودن شاه به قتل پدر و خون ریزی‌های ناحق
– حضرت شور بازار و دیگر دشمنان خاندانی شاه امان‌الله
– قمار سیاسی شاه امان‌الله بالای بخارا
– خطاهای جبران‌ناپزیر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی شاه امان‌الله
– غرب زده‌گی و اقدامات نا سنجیدۀ شاه امان‌الله
بخش چهارم- نقش‌های منفی شاه امان‌الله
– عهدشکنی بلشویک‌های روس در تبانی با دولت امان‌الله علیه بخارائیان
– روابط دوستانۀ امان‌الله باروس‌ها سبب اشغال کامل بخارا شد
– آیا عامل اصلی سقوط بخارا امان‌الله بود یا اعمال شاه بخارا؟
بخش پنجم- خیانت خودی
– شورش‌های گسترده از جنوب شرق و شمالی و نقش هر کدام در سقوط دولت امان‌الله
– خیزش اقوام و قبایل سراسر جنوبی؛ زیر عنوان شورش ملای لنگ
– خیزش اقوام و قبایل سراسر مشرقی برای سقوط دولت امانی
– خیزش شمالی به رهبری حبیب‌الله خان کلکانی و انگیزه‌های آن
– خیانت خودی (خیانت خانواده و اقوام امان‌الله برای سقوط حکومت وی)
بخش ششم- جریان سقوط دولت شاه امان‌الله
-عوامل چگونگی سقوط:
الف: عوامل خارجی
ب: عوامل داخلی؛ عوامل سیاسی، قتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی
بخش هفتم
جریان سقوط دولت شاه امان‌الله
– مختصری از جریان سقوط
– دولت امان‌الله اصلاً از مشرقی سقوط کرده بود
– کرونولوژی تاریخی سقوط دولت امان‌الله
– دلایل تکفیر امان‌الله در دوران حکومت حبیب‌الله کلکانی
– خطای بزرگ سیاسی شاه امان‌الله پیش از سقوط در ایتالیا
بخش هشتم- بعضی قضاوت‌های عادلانه و ناعادلانه در مورد کارنامه‌های شاه امان‌الله
– امان الله پادشاه مشروطه‌خواه یا سلطه‌گر؟
– مروری بر اختلاف در داخل نظام
– نظر برخی نویسنده‌گان مشهور در مورد کارنامه‌ها و شخصیت شاه امان‌الله
– پارادوکس‌های شخصیتی و کارهای ضد نقض شاه امان‌الله
بخش نهم- فریاد شاه امان‌الله از حق ناشناسی از مردم افغانسان
– داستان غم‌انگیز شاه امان‌الله در ایتالیا
– مروری مختصر بر وضیعت اقتصادی، سیاسی،ٍ و اجتماعی شاه امان‌الله بعد استعفا در ایتالیا
– افغانستان کشوری که استقلال گرفت؛ اما در قرن ۲۱ استقلال و روز واقعی استقلال ندارد
– نتیجه و پایان کار شاه امان‌الله
– فهرست منابع پژوهشی، تصاویر و آشنایی با نویسندۀ کتاب