به تازگی برخی رسانه ها گزارش داده اند که امریکا وعده فرستادن چنیدن فروند طیاره جنگی را به دولت افغانستان داده است تا از آن در برابر طالبان استفاده کنند. گفته می شود که این همکاری به اساس توافقی صورت گرفته است که رییس جمهور امریکا در این دیدار با این رهبر افغانستان داشته است.

اشرف غنی و عبدالله باوجود روزهای پرالتهاب کشور، سفر به امریکا را بر ماندن در افغانستان و مدیریت وضعیت بحرانی کشور ترجیح داده بودند. این دو و هیئت پرتعداد همراهشان، در حالی هفته گذشته به واشنگتن رسیده بودند و دیدارهای از قبل برنامه ریزی‌‌شده خودشان را آغاز کردند که افغانستان در اوج جنگ با طالبان قرار داشت.

آنچه سفر اخیر غنی به آمریکا را برجسته می‌کند، هم‌زمانی این سفر به امریکا با پیشروی سریع طالبان در مناطق شمالی کشور و عقب‌نشینی مداوم نیروهای امنیتی از مواضع خودشان است. به‌طورمعمول در دیگر کشورها؛ سفرهای مقامات به خاطر وضعیت استثنایی و بحران ایجادشده در کشور، یک‌طرفه لغو شده و ازنظر عرف دیپلماتیک یک امر پذیرفته‌شده و قابل‌قبول است. یعنی کشور میزبان باوجود آمادگی و برنامه‌ریزی قبلی، به مهمان حق می‌دهد که به‌عنوان مقام رسمی یک کشور، حل مشکلات داخلی را بر مسائل خارجی اولویت داده و با ماندن در کشور خود؛ به مدیریت بحران ایجادشده بپردازد. بارها اتفاق افتاده است که به خاطر مسائل طبیعی چون سیل و زلزله، مقامات رسمی سفر خود را نیمه‌تمام رها کرده و به کشور خود برگشته‌اند. اما در وضعیتی که کشور به‌سوی بحران‌های عمیق اجتماعی پیش رفته و وضعیت سیاسی نظامی در کشور بسیار لرزان باشد، سفر هم‌زمان بلند رتبه‌ترین مقامات به کشورهای خارجی امر نادر و بسیار استثنایی است. ازاین‌رو سفر غنی و عبدالله همراه با مقامات امنیتی افغانستان به آمریکا در این وضعیت از مواردی است که کمتر در جهان نظیر آن را دیده‌ایم.

در دو شبانه‌روز گذشته اگرچند از شدت پیشروی‌های طالبان تا حدودی کاسته شده است، اما بازهم پنج ولسوالی مهم به‌اضافه گذرگاه‌های مهم تجاری و مرزی کشور به دست طالبان افتاده است. بیش از صدوبیست تن از نظامیان افغانستان با عقب‌نشینی مقابل طالبان، به کشور تاجیکستان پناهنده شده‌اند. خبرهای زیادی از ارسال نیروهای نظامی کشورهای همسایه به مرز افغانستان حکایت دارد. این موضوع نشان می‌دهد که حتی کشورهای همسایه ما چون تاجیکستان، ازبکستان و ایران هم نسبت به تحولات سریع اخیر کشور نگران شده و اقدام به تقویت نیروهای مرزی خود و آمادگی برای مقابله با هرگونه تحرکات نظامی در طول مرزهای خود با افغانستان زده‌اند.

بسیج عمومی مردم در مناطق مختلف کشور برای مقابله با طالبان موضوع ساده‌ای نیست. با توجه به اوضاع شکننده سیاسی و نظامی در افغانستان و بی‌اعتمادی مردم نسبت به دولت و اراده مقامات بالا در سرکوب طالبان، مردم احساس خطر کرده و دست به اسلحه برده‌اند. اگر این وضعیت کنترل‌شده نباشد و رهبری درستی از سوی وزارت‌های داخلی و دفاع در رهبری و هماهنگی این نیروها صورت نگیرد، این موضوع مشکل دیگری بر مشکلات مردم خواهد افزود. خواه‌وناخواه افرادی هستند که در کنار این نیروها و با استفاده از وضعیت بحرانی و احساسی موجود، اهداف خود را دنبال کرده و به دنبال سوءاستفاده از شرایط نا به سامان ایجادشده خواهند بود.

اما سفر به آمریکا هم اهمیت خود را دارد. اینکه غنی چرا ترجیح داده است که کشورش را با این وضعیت رها کرده و عازم سفر به آمریکا شود، دلایل خودش را دارد. بدون شک امریکا به‌عنوان یک ابرقدرت پیشتاز جهانی، وزنه سنگینی در مناسبات جهانی به شمار می‌رود. به‌طورمعمول کشورهای ثروتمند اروپایی و غالب کشورهای جهان تلاش می‌کنند تا سیاست‌ها اقتصادی و نظامی خود را با این ابرقدرت هماهنگ سازند. با توجه به این واقعیت، هردو طرف جنگ در کشور، چه دولت و چه طالبان، برای کسب نظر آمریکا و جلب حمایت این کشور، نهایت تلاش خود را خواهند کرد. از سوی دیگر؛ با در نظر گرفتن سابقه نظریات منفی جو بایدن در مورد افغانستان و آگاهی نسبتاً خوب او از وضعیت کشور ما به خاطر درگیر بودن با افغانستان در مدت هشت سال معاونت بارک اوباما، اشرف غنی احتمالاً ترس آن را داشته است که تعویق این سفر به لغو آن منجر شده  به همین علت فایده انجام این سفر را بیشتر از ماندن در کشور در این وضعیت تشخیص داده است. اما اینکه این سفر چه دستاوردی خواهد داشت و چه تغییراتی را در سیاست آمریکا نسبت به افغانستان به دنبال خواهد داشت، زمان مشخص خواهد کرد.

سفر به امریکا در وضعیت کنونی، می‌تواند دو هدف را در قبال داشته باشد. یکی اینکه این سفر نقطه قوت دولت افغانستان است و دولت افغانسستان به خصوص رهبری آن هنوز اطمینان خاطر امریکایی ها را با خود دارند و کمک های آنان را در آینده در یک شکل متفاوت به دست خواهند آورد. از جانب دیگر این سفر نشان استیصال و درماندگی آقایان غنی و  عبدالله در حفظ قدرت و کنترل وضعیت کنونی نیز باشد که ناامید از وضعیت کنونی، چاره‌ای جز انجام این سفر نداشته و آن را به‌عنوان بهترین گزینه برای برون‌رفت از وضعیت کنونی کشور در نظر گرفته بودند. زیرا به‌طورمعمول، حکومت‌هایی که به اقتدار و توانایی خویش باور دارند، خود به سروسامان دادن به بحران‌های داخلی اقدام کرده و نیاز چندانی به حمایت خارجی در این مواقع احساس نمی‌کنند. اما ظاهراً این وضعیت در مورد حکومت افغانستان صادق نیست. حکومت اشرف غنی، در کنار تلاش فعال طالبان برای کسب مشروعیت جهانی؛ تا حد زیادی چایگاهش را متزلزل شده یافته و در تلاش احیای اعتبار خودش در سطح جهانی است؛ چیزی که آقای غنی بارها به اهمیت آن اذعان کرده است. حالا با توچه به پیشرفت طالبان در برخی مناطق فرصت کمپاین برای اهمیت آن گروه هم در سطح داخلی و هم خارجی توسط متحدان آنان افزایش یافته است و این مساله به عنوان یک تلنگر برای دولت‌مردان و حکومت کنونی افغانستان نمی‌تواند مایه نگرانی نباشد.

سوال این است که اشرف غنی و عبدالله از امریکا چه آورده اند. پاسخ به این سوال بستگی به این دارد که روزهای آینده، دست آوردهای این سفر برای غنی و عبدالله را روشن خواهد کرد. زیرا مردم هنوز نمی دانند که قرار است در روزهای آینده چه چیزی اتفاق بیفتد. به راستی امریکا در کنار دولت افغانستان در برابر طالبان در جریان خروج کامل سربازانش از افغانستان می ایستد یا اینکه تلاش ها برای رسیدن به یک توافق که معلوم نیست چه خواهد بود،از رهگذر همین گفت‌وگوهای آغاز نشدۀ صلح و دست یافتن به تغییرات بنیادین در نظام، امریکا را وادار به موضع‌گیری منفعلانه می سازد.

نویسینده: فیروز عاصی، دانشجوی علوم سیاسی