روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های ایرانی، موضع گیری های متفاوتی در برابر طالبان و رویدادهای اخیر افغانستان نشان داده اند. اخیراً سرمقاله روزنامۀ کیهان که در ستایش طالبان نوشته شده بود با واکنش‌هایی در افغانستان و ایران مواجه شده بود و به دنبال آن برخی از رسانه‌های ایرانی از جمله خبرگزاری ایرنا در تیتری طالبان را تروریست خطاب کرده بود. اخیراً که طالبان به تهران رفته اند و با آقای ظریف وزیر خارجه آنکشور دیدار کردند و بخش‌هایی از صحبت های ظریف هم در رسانه های فارسی زبان خارج از ایران و برخی رسانه های بین المللی در حمایت از طالبان عنوان شد و این سفر طالبان به ایران با واکنش هایی در برابر سیاست های جمهوری اسلامی ایران در شبکه های اجتماعی افغانستان مواجه شده است. اما دیروز سایت «خبرگزاری جمهوی اسلامی»(ایرنا) گزارشی را به این عنوان پخش کرده است: «جمعی از نخبگان علوم انسانی در بیانیه‌ای تاکید کردند: چشم دنیا به فجایع افغانستان بسته است». نشر چنین گزارشی و بیانیه ای نشان می دهد که هنوز ایران در برابر طالبان به سیاست واحدی دست نیافته و یا حد اقل سیاست رسمی رسانه های دولت ایران هنوز در قبال طالبان تغییری نکرده است.

در این گزارش آمده است که قدرت گرفتن مجدد طالبان که خود برآمده از دهه‌ها فقر و ضعف آموزش و نابرابری و فساد و به محاق رفتن فرهنگ و اندیشه در جامعه نجیب افغانستان است،باقیمانده بذرهای امید این جامعه را نیز نابود می‌کند. اما چشم دنیا به فجایع افغانستان بسته‌ است.

متن گزارش ایرنا:

بیش از یکهزار نفر از اساتید، پژوهشگران و دانش‌آموختگان علوم انسانی ایران درباره تحولات اخیر افغانستان  بیانیه‌ای منتشر کردند.

در این بیانیه آمده است: ما، بیش از پیش، دل‌نگران افغانستان عزیزیم. این روزها، غمگینانه، اخبار سقوط مناطق مختلف افغانستان به دست طالبان را دنبال می‌کنیم. خبر خون‌ریزیهای مداوم و کشتارها و آوارگی‌های برادران و خواهرانمان را می‌شنویم. آنچه امروز در جای‌جای افغانستان می‌گذرد، فراتر از مرزهای سیاسی و قراردادی گویی برای ما، اینجا در ایران رخ می‌دهد.

بر بنیاد این گزارش، پژوهشگران و فعالان حوزه علوم انسانی کشور تاکید کردند: این تصویر غم‌انگیز و وحشتناک، متأسفانه برای ما، در تمامی این منطقه تصویری آشناست. ما که هنوز داغدار خون به ناحق‌ریخته دانش‌آموزان مدارس و شهروندان و روستانشینان مظلوم و ترور ده‌ها فعال فرهنگی و اساتید دانشگاه در افغانستان از هر قوم و مذهب و منطقه بودیم، امروز، باید ناباورانه و خشمگین، شعله‌ور شدن مجدد آتش جنگی فاجعه‌بار را در افغانستان شاهد باشیم.

در این بیانیه آمده است: ما بر اساس آنچه در علوم انسانی آموخته‌ایم، می‌دانیم که برخلاف تصویری که رسانه‌ها و سیاست‌مداران نشان می‌دهند، این وضعیت فراتر از یک اتفاقِ صرفاً سیاسی و نظامی و جابه‌جایی قدرت پشت درهای بسته است. وضعیت نامساعد امروز افغانستان، ریشه در ده‌ها عامل مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارد.

گزارش از قول نخبگان ایرانی نوشته است که دانش‌آموختگان و پژوهشگران علوم انسانی درباره ریشه‌های تحولات اخیر افغانستان نوشتند: توسعه‌طلبی قدرت‌های جهانی و استعماری به خصوص امریکا که منافع اقلیتی از لابی‌های اقتصادی و سیاسی را در افغانستان دنبال می‌کند و مردم افغانستان را قربانی و وجه‌المصالحه سیاست‌های داخلی و بین‌المللی خود کرده‌ است، از جمله ریشه‌های وضعیت کنونی است.

نویسندگان این بیانیه تاکید کردند: دست‌اندازی‌ها و سیاست‌های قدرت‌های منطقه‌ای همسایه و غیرهمسایه افغانستان که دهه‌هاست سرنوشت مردمان شریف این جامعه را گروگان تنش‌های میان خود کرده‌اند، ناکارآمدی و فساد بخش قابل توجهی از سیاست‌مداران و مسوولان افغانستان که سرمایه‌های این کشور غنی را به هدر داده و به یغما برده‌اند؛ سکوت یا خیانت برخی نخبگان و نمایندگان مردمی که به همت آنان چشم امید بسته‌بودند به جای تلاش برای آگاهی‌بخشی و رهایی مردم از کلیشه‌های مخرّب قوم‌گرایانه و تنش‌های فرقه‌ای، بر آتش شکاف‌های قومی و قبیل‌های در این جامعه دمیده‌اند.رویکردهای غیرمتساهل دینی و نگاه‌های خشک و متحجّری که سرنوشت دنیایی انسان را به هیچ می‌گیرند و خواست و اراده و انتخاب و اختیار او را به رسمیت نمی‌شناسند و «دیگری» های دینی و مذهبی را طرد می‌کنند نیز به بلای جان این جامعه مستعد و شریف بدل شده‌است.

در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: اینک قدرت گرفتن و برآمدن مجدد طالبانی که خود نیز برآمده از دهه‌ها فقر و ضعف آموزش و نابرابری و فساد و به محاق رفتن فرهنگ و اندیشه در لایه‌های مختلف جامعه نجیب افغانستان است، باقیمانده بذرهای امید این جامعه را نیز نابود می‌کند. اما چشم دنیا به این فجایع بسته‌ است. در کمال حیرت و تأسف، نه فقط مجامع بین‌المللی و دولت‌ها که حتی روشنفکران، دانشگاهیان، فعالان حقوق بشر، رهبران مذهبی و هنرمندان منطقه و جهان هم در برابر این فجایع پی در پی اغلب سکوت کرده‌اند. گویی مسأله افغانستان برای هیچکدام از آنان مسأله‌ای قابل توجه نیست.

در بیانیه جمعی از اندیشمندان علوم انسانی ایران آمده است: در مظلومیت این مردم همین بس که فریاد و ندای کمک‌خواهی آنان نیز به جایی نمی‌رسد و این خود مصداقی از جهانی نابرابر و مناسباتی قدرت‌محور و ظالمانه است که حتی رنج و جان و خون انسان شریف افغانستانی و سایر کشورهای این منطقه را به هیچ می‌انگارد. گویی مسأله افغانستان برای هیچ کس در ایران و جهان اهمیت ندارد. ما، از این مناسبات نابرابر و قربانی‌ساز بیزاریم.

این بیانیه تاکید کرد: ما آرزومند و متعهد به ساختن جهانی هستیم که رنج افغانستانی و ایرانی و سوری و عراقی، به اندازه رنج هر انسان دیگری در این جهان اهمیت داشته باشد و خون هیچ‌کس رنگینتر از دیگری نباشد و هر قطره خون به ناحق‌ریخته، اراده‌ای جمعی برای پایان دادن به این وضعیتِ فاجعه‌بار را در سطح جهانی به مطالبه‌ای جمعی بدل کند.

جمعی از نخبگان  علوم انسانی ایران در این بیانیه اعلام کردند: ما بر این عقیده‌ایم که راه حل خروج از این وضعیت، جنگ نیست بلکه صلح و ثباتی عادلانه و انسانی است که امکان تغییر این عوامل درهم‌تنیده را فقط و فقط به دست خود مردم افغانستان، از هر قوم و مذهب میسر کند.

این بیانیه تاکید کرد: یقین داریم که برادران و خواهران افغانستانی ما، شایسته تداوم این وضعیت نیستند. یقین داریم که منافع ملی و سعادت ما در این منطقه به‌هم پیوسته‌است و سعادت ما، نه در داخل مرزهای سیاسی قراردادی کشورها که پیوسته با یکدیگر تأمین می‌شود. ما یقین داریم همگی ما، از قندهار تا استانبول، از کاشغر تا حلب، از بصره تا تهران، از دوشنبه تا صنعا، شایسته زیستنی انسانی‌تر، آزادتر و عادلانه‌تریم.

این جمع از فعالان علوم انسانی ایران خاطرنشان کردند: یقین داریم ما، مردمان امروز به جان آمده و مستأصل در این گوشه از جهان، می‌توانیم سرنوشتی دیگرگونه را برای خود رقم بزنیم. دردهای مشترک، قرن‌هاست که ما را به هم پیوند داده‌است. به امید روزی که اشتراک در انسانیت، در بهره‌مندی از آزادی، برابری و رفاه، این حقوق بدیهی به یغما رفته ما، دست‌های ما را به هم پیوند دهد. ما، در این روزهای فاجعه‌بار، در کنار شما، خواهران و برادران افغانستانی‌مان، از هر قومیت و مذهبی ایستاده‌ایم. تنها نمی‌مانید.