رسانه

ویژه‌گی‌‎های یک رسانه خوب

پخش شایعه از طریق رسانه‌ها موجب حاکمیت موضوع بی‌بنیاد شده و می‌توان از طریق همین رسانه‌ها آن‌را خنثی کرد. قسمی که پیش از این گفته شد سانسور یکی از راه‌ها برای گسترش شایعه است؛ از این رو رفع سانسور یا از سوی حکومت یا از سوی رسانه‌ها می‌تواند راه حلی برای مبارزه با شایعه باشد. از آن‌جا که اکثر انسان‌ها اهل تحقیق و تجسس نیستند، لذا شایعات به‌شکل وسیع و گسترده‌ای در آن‌ها تاثیر می‌کند. آن‌هایی که شایعه‌ها را می‌سازند، به تاثیرگذاری آن در ذهن و روان اجتماعات بشری به‌خوبی آگاهی دارند. در دنیای امروز شایعه سازی و نشر و گسترش آن در سطح جوامع انسانی و با اهداف مشخص و معینی، پیشه متداول دولت‌های استعماری و سلطه‌جو است. در شرایطی که شایعه‌ای پخش می‌شود، رسانه‌ها می‌توانند واکنش‌های مختلفی داشته باشند از عدم نشر آن به دلیل فقدان منابع تایید کننده گرفته، تا نقل آن به‌عنوان بمب خبری. حتی در بسیاری از موارد خود رسانه وسیله‌ای برای پخش شایعه می‌شود و ضمن گسترش خبر وجهه‌ای نیز برای آن کسب می‌کند.

اگر آشکار شود که رسانه‌ای خبری کذب را منتشر کرده، موقعیت آن رسانه در نظر عموم به‌شدت از دست می‌رود. ترفندی که امروزه رسانه‌ها برای حفظ حیثیت خود در بده بستان با شایعه‌ها به‌کار می‌برند، انعکاس شایعه تحت عناوینی چون شنیده شده یا به نقل از منبعی که نخواست نامش فاش شود، است. به این ترتیب رسانه‌ها بدون آن که جای‌گاه خود به‌عنوان رسانه‌ای امین را به خطر اندازند، تقصیر اشتباه‌هات خود را به گردن دیگران می‌اندازند. این درحالی است که مسئولیت رسانه‌ها در قبال شایعه، راهنمایی و هدایت افکار به سوی حقیقت، آفت زدایی خبری و جلوگیری از سم پاشی خبری می‌باشد؛ چرا که هدف اصلی رسانه، انتشار به موقع و مداوم اخبار صحیح به منظور بی‌رنگ کردن شایعه است. رسانه‌های خودی و مردم دوست، وظایف خود را به خوبی انجام می‌دهند و بیم و هراسی از دولت یا دیگران ندارند؛ اما رسانه‌هایی که از سوی ممالک دیگر حمایت می‌شوند معلوم است که گه گاهی به منفعت تمویل کننده اندیشیده و مصالح علیای مملکت را به‌خطر می‌اندازند.

شایعه در رسانه به بحران در اجتماع منجر می‌شود و نظریه پردازان عرصه‌ی ارتباطات نیز به این نکته توافق نظر دارند. وسیله‌های نشر شایعه مردم و رسانه‌ها هستند. افراد به دلایلی چون وجود ابهام در موضوعی، کاهش اظطراب، کسب موقعیت اجتماعی از سوی اشخاص، شهرت، کسب منفعت، جنگ روانی، لطمه زدن به اشخاص و ملت‌ها، برتری طلبی، ابهام زدایی دست به انتشار شایعه می‌زنند. رسانه‌ها گاهی نه تنها مجرای عبور برای پخش شایعه هستند، بل‌که گاهی باعث شتاب بخشیدن و حتی منبعی برای نشر شایعه می‌شوند، که این پدیده باعث کاسته شدن اعتماد رسانه‌ای در جامعه می‌شود. پخش شایعه از سوی رسانه‌ها نه تنها سبب ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود، که اعتماد دولت و مردم را نسبت به یک‌دیگر کم ساخته و رابطه میان آن‌ها را متزلزل می‌سازد. ایجاد ترس و واهمه، تضعیف روحیه وطن دوستی، بی‌اعتمادی، پراکنده‌گی اجتماعی و نیرومند ساختن روحیه دشمن پیامد‌های نشر شایعه از سوی رسانه‌ها هستند. اما این نکته قابل توجه است که نقش مثبت رسانه‌ها در مبارزه با شایعه چشم گیر بوده و رسانه‌ها می‌توانند به‌عنوان عامل اصلی در راستای غلط ثابت ساختن شایعات منتشر شده و حتی ریشه‌کن کردن شایعات قبل از پخس نقش موثری داشته باشند. از دلایل نشر و پخش شایعه توسط رسانه‌ها عدم موجودیت سواد رسانه‌ای، روی‌کرد رقابتی رسانه‌ها با یک‌دیگر، از بین بردن دقت هنگام نشر معلومات یا اطلاعات به سرعت و روی‌کرد تجاری رسانه‌ها است.

نبود افراد مسلکی در راس رسانه‌های دیداری، شنیداری، نوشتاری و استخدام افراد غیر حرفه‌ای در کار رسانه‌ای هر کدام می‌تواند به تنهایی خود برای پخش شایعه از سوی رسانه مجرایی بسازد. افغانستان به دلیل توده وار بودن بستری عمیق و بزرگ برای شایعه پراکنی از سوی رسانه‌ها است. به ویژه این که رسانه‌های جهت گیرانه در آن زیاد است که خود باعث نشر شایعه به نفع سمت و گروهی یا در مخالفت با طرف می‌شود. رسانه‌های جهت‌گیر می‌توانند برای شایعه سازی بستر مناسب ایجاد کنند. هرگاه دستگاه‌های رسانه‌ای در خدمت دولت‌های خود کامه قرار گیرد، رسانه‌ها به منبع نشر شایعه مبدل می‌شوند، با این وجود در دولت‌هایی که رسانه‌های آزاد وجود دارد بعضی وقت‌ها به‌گونه‌ی عمدی یا به صورت اشتباه رسانه‌ها شایعات را پخش می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی به دلیل این که تا هنوز هم به‌عنوان وسیله‌ی ارتباطی در افغانستان شناخته می‌شوند و جای‌گاه اصلی‌شان را به حیث رسانه دریافت نکرده‌اند، موثرترین و به‌ترین وسیله برای نشر و پخش شایعه‌اند. عدم آگهی کافی شهروندان از پیامدهای مضر شایعه، عدم آگهی از اهداف، اخلاق و شیوه‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی به این روند شدت می‌بخشد. برای این که بتوانیم به‌گونه عملی با شایعه‏های رسانه‌ای مبارزه جدی کنیم، باید از رسانه‌ها به‌عنوان وسیله یا ابزار و عنصر اصلی مبارزه در برابر شایعه استفاده شود. با توجه به این‌که کارکرد شایعه در جامعه بیش‌تر منفی است، باید برای مقابله با آن راه حل‌هایی درست جست‌وجو شود.

رسانه اطلاعات است و یا سرگرمی، زبان مردم است و یا رهنما و مسیر دهنده.

ادامه دارد…