مخاطب

دسته بندی مخاطبان

مخاطبان را به دسته‌های گوناگون نظر به معیارهای متفاوت تقسیم بندی نموده‌اند که به معرفی چند دسته از مخاطبان پرداخته می‌شود:

دسته بندی مخاطبان به اساس باورهای دینی و مذهبی

در جهان امروز ما اندک افرادی زنده‌گی می‌کنند که به یک دین یا مذهب خاص وابسته نباشند، و در مقابل حیات اکثریت جوامع بشری به نحوه‌ی با اعتقادات دینی و مذهبی گره خورده است؛ که می‌توان مخاطبان را به اساس عقیده‌شان تقسیم بندی نمود. موضوعات دینی و مذهبی که مورد پذیرش یک طیف از مردم است شاید به طبقه دیگری خوشایند نبوده و یا در تضاد یک‌دیگر قرار داشته باشند، اما رسانه‌ها باید به باورهای دینی و مذهبی متفاوت مخاطبان احترام داشته نوشته‌ها و برنامه‌ها را طوری ترتیب دهند که احساسات جمعی از مخاطبان خدشه‌دار نشود و اگر دید انتقادی بر یک موضوع می‌داشته باشند، باید توازن را به‌گونه‌ی جدی مراعات نمایند.

دسته بندی مخاطبان بر اساس ارتباط تباری

به‌جز از دو یا سه کشور، باقی تمام کشورهای جهان چند ملیتی‌اند و این ملیت‌ها شهروندان یک کشور را تشکیل می‌دهند. ملیت‌ها در داخل یک کشور با انواع ارتباطات و تنازعات به‌سر می‌برند. تاریخ عده‌ای از ملت‌ها پر از منازعه با یک‌دیگر است، طوری‌که عمل‌کرد یک شخص برای یک تبار، الگوی شهامت، قهرمانی، فداکاری و مردم دوستی تلقی می‌شود، برای دیگر خیانت، ‌جنایت،‌ غدر و وطن فروشی به‌حساب می‌آید. بنابر این مخاطبان توقع دارند تا به تاریخ سنن، اعتقادات، مشاهیر و نخبه‎گان‌شان احترام شود و رسانه‌ها این نوع تفاوت دیدگاه‌ها را در تهیه مطالب باید مدنظر داشته باشند.

تقسیم بندی مخاطبان بر مبنای ویژه‌‎گی‌های جمعیت شناسی

سن، جنس، شغل، تعداد خانواده، موقعیت فرد در حیات خانواده‌‎گی، درآمد، تحصیل، موقعیت جغرافیایی، ویژه‌‎گی‌های جمعیت شناسی مخاطب را در بر می‌گیرد. مدیران رسانه‌ها و متصدیان برنامه‌ها در طراحی گزارشات، اخبار، صفحات و مطالب باید به این ویژه‌‎گی‌ها توجه داشته باشند.

در تمام رسانه‌ها برنامه‌ها یا صفحاتی دیده می‌شود، که مطالب مورد علاقه یک گروه سنی را در خود جا داده‎اند، مانند برنامه‌ها یا صحفات برای کودکان، نوجوانان، جوانان، بانوان و بزرگ‌سالان. حتی برخی از رسانه‌ها به‌ویژه مجلات را سراغ داریم که فقط برای یک طبقه از کسبه‌کاران نشرات دارد. ژورنالیستان این چنین رسانه‌ها در حوزه‌ی تخصصی خویش مسلکی عمل نموده و مطالب را به مخاطبان خاص‌شان تهیه می‌نمایند.

دسته بندی مخطبان بر حسب درک

مخاطبان برخاسته از طبقات مختلف مردم با سویه‌های گوناگون، ‌سطح فکری متفاوت و فرهنگ خانواده‌گی مجزا هستند. یک پدیده ممکن است نزد اشخاص و گروه‌های مختلف معانی متفاوت داشته باشد، متصدیان برنامه‌ها سعی می‌کنند تا شناخت دقیق از مخاطبان داشته و برنامه‌های‌شان را به اساس آن ذهنیت‌های جمعی عیار می‌سازند.

دسته بندی مخاطبان براساس نگرش‌ها

در هر جامعه و کشور نگرش‌‎های گوناگون سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دیده می‌شود. پیام برای گروه موافق و مخالف نمی‌تواند یک‌سان باشد. همیشه پیامی که برای مخالفان یک تفکر ارسال می‌شود باید جواب واضح داشته باشد، حال آن‌که پیام موافقان فقط باید توضیحاتی درخصوص اهداف و برنامه‌ها باشد.

به‌طور معمول در جریان انتخابات، برخورد با موضوعات اجتماعی، معرفی برنامه‌ها و اعلام عمل‌کرد یک دستگاه یا سازمان، سه گروه حامی، مخالف و بی‌طرف آن از هم تفکیک می‌شوند که محتوی، رسانه و ویژه‌‎گی پیام برای هر یک از این گروه ها باید متفاوت باشد و مخاطبان به آن رسانه بیش‌تر توجه می‌داشته باشند؛ که هدف تبلیغات یک گروه قرار نگیرند.

دسته بندی مخاطبان براساس رفتار

رفتار مخاطبان در ویژه‌‎گی‌های اطلاعات، پیام و خبر موثر است. پیامی که برای یک گروه تهیه می‌شود با پیام برای گروه دیگر نمی‌تواند یک‌سان باشد. مخاطبان به رسانه‌هایی توجه بیش‌تر می‌نمایند که مانند آیینه عمل نموده و انسان‌ها با رفتارهای گوناگون چهره خود را در آن ببینند.

دسته بندی مخاطبان بر اساس دست‌رسی

مردمان یک کشور یا جغرافیا دست‌رسی هم‌سان به رسانه‌ها ندارند. موانع و عوامل جغرافیایی، ترانسپورتی، برقی، آب و هوا بر روی شیوه‌ی دست‌رسی مخاطبان به رسانه‌ها تاثیر زیاد دارد. یکی از مشکلات روابط عمومی و اصولاً فرستنده‌ها این است که همیشه پیام را برای کسانی می‏‌فرستند که اول دست‌رسی به آنان آسان‌تر است و دوم این‌که ارسال پیام برای آنان هزینه زیادی ندارد. اما مخاطبان انتظار دارند که رسانه‌ها برخورد یک‌سان با آن‌ها داشته و مانند دیگران در دست‌رس شان قرار گیرد.

دسته بندی مخاطبان براساس منابع درآمد

مخاطبان را باید براساس میزان درآمد و منابع اقتصادی‌شان مورد توجه قرار داد. خواندن، شنیدن و دیدن رسانه‌ها هزینه می‌خواهد، پس مخاطبان را می‌توان به اساس عایدات‌شان نیز طبقه بندی نمود. نشرات چاپی به ویژه مجلات از نگاه شکل و صحافت به انواع گوناگون به چاپ می‌رسند و همین مجله را می‌توان به قیمت‌های متفاوت در دست‌رس مخاطبان قرار داد. اگر صفحات یک مجله رنگین و کاغذ فوق‌العاده عالی و جلادار استعمال گردد، بدون شک قیمت آن به مراتب بلندتر از مجله‌ای است که سیاه و سفید به چاپ رسیده و کاغذش کم بهاتر است. متصدیان رسانه‌های چاپی باید یک برداشت از توانایی خرید مجله‌ی گران قیمت یا ارزان داشته و مخاطبان را به اساس آن طبقه بندی نمایند. به همین ترتیب کانال‌های تلویزیون و نشرات رادیویی عواید مخاطبان را در نظر می‌داشته باشند، چه بسا کانال‌های تلویزیونی‌اند که در مقابل حق اشتراک یا خرید دقیقه‌وار برنامه‌های‌شان را در اختیار مخاطبان خاص قرار می‌دهند.

ادامه دارد…