مدخل:
بحث خروج از بحران و انسداد سیاسی امروزین کشور، نیاز به تفکر و همگرایی ملی دارد. این جستار، پیوند گسست‌ناپذیر با علایق و هویتِ ما به عنوان ملتی یک‌پارچه و واحد می‌تواند داشته باشد. در بیشتر از یک دهۀ اخیر، فرصت‌های تازه‌یی فرا راه مردم افغانستان قرار گرفت تا در جهت ثبات و ایجاد حاکمیتی مبتنی بر ارزش‌های دموکراتیک، گام‌های نخستین برداشته شود، ولی با تأسف دستاوردها در این عرصه‌ها به‌دلیل مدیریتِ معیوب و توام با انحصارگرایی سیاسی، چندان رضایت‌بخش به نظر نمی‌رسد. به همین دلیل نخبه‌گان جامعه در برهۀ حساس کنونی، با ارایۀ طرح‌های ملی و تبیین وضعیتِ موجود می‌توانند راه را به سوی آیندۀ روشن باز کنند. در همین راستا، گفت‌وگویی با نثاراحمد فیضی غوریانی عضو مجلس نماینده‌گان ترتیب داده‌ایم که اینک تقدیم حضورتان می‌گردد.

آقای غوریانی، وضعیت موجود کشور را چه‌گونه ارزیابی می‌کنید؟
ـ با تشکر از شما. می‌توان گفت که وضعیت فعلی کشور، توام با دغدغه‌ها و نگرانی‌های متعددی برای جامعه و به‌ویژه روشن‌فکران و نخبه‌گان همراه است. بسیاری‌ها فکر می‌کنند با خروج نیروهای ناتو از کشور، احتمال افزایش درگیری‌ها و تنش‌ها در حد بالایی متصور است و این مسأله جامعۀ ملتهب افغانستان را دچار مشکلات بیشتری خواهد کرد. بخشی از این نگرانی، کاملاً بجاست ولی ناامیدی نیز با توجه به امکانات و ظرفیت‌هایی که هنوز در اختیار ماست نیز درست نمی‌نماید. مولانای کبیر می‌گوید: سوی نامیدی مرو امیدهاست/ سوی تاریکی مشو خورشیدهاست. این شعر خداوندگار بلخ می‌‎تواند برای ما روزنۀ امید خوبی باشد که ضمن داشتن دغدغه‌ها کاملاً مأیوس نشویم. راهکارهایی برای بیرون‌رفت از وضعیت موجود در اختیار ماست و این طرح‌ها و برنامه‌ها می‌توانند در یک گفتمان ملی آیندۀ کشور را شکل دهند. به این صورت، من نسبت به آیندۀ سیاسی افغانستان زیاد نگران نیستم، چون می‌دانم که ملت افغانستان در برهه‌های حساس تاریخی می‌توانند بهترین تصمیم را برای آیندۀ کشور بگیرند. به گونۀ مثال، زمانی که نگرانی‌ها از وضعیت و آیندۀ کشور بالا گرفت، دیدیم که نخبه‌گان و شخصیت‌های ملی و صاحب اندیشۀ کشور طرح و برنامه‌هایی را برای بیرون‌رفت از معضلات امروز و آینده روی دست گرفتند.
نظرتان در مورد این‌گونه طرح‌ها و برنامه‌های سیاسی و ملی چیست؟
ـ فکر می‌کنم هر طرح و برنامه‌یی که در آن منافع علیای کشور لحاظ شده باشد و به دور از تعصبات و سمت‌گرایی‌های زیان‌بار شکل گرفته باشد، می‌تواند برای آیندۀ کشور مفید باشد. طرح‌های مختلفی از سوی شخصیت‌ها و نهادهای سیاسی و اجتماعی کشور به بحث و بررسی گذاشته شده‌اند. برخی‌ها بر اجماع ملی تأکید دارند و برخی‌ها نیز با پیش کردنِ برنامۀ «آجندای ملی» به گونۀ فراگیرتر به مسایل کشور توجه نشان داده‌اند. در یک جمله باید بگویم که هر طرحی که بتواند منافع ملی را در اولویت قرار دهد و به گونۀ عملی راه‌حل‌هایی را پیشنهاد کند، می‌تواند حمایت اکثریتِ جامعه را به سمت خود بکشاند. ضرورت است که در این زمینه به یک نکتۀ اساسی توجه شود و آن این‌که هیچ طرحی به تنهایی کامل نیست. طرح‌ها زمانی که به گفتمان تبدیل می‌شوند، خود را تکمیل می‌کنند و شرایط برای تحققِ آن‌ها مساعد می‌شود.
آیا فکر می‌کنید که «آجندای ملی و ریفورم سیاسی» که از سوی آقای احمد ولی مسعود طی چند سال اخیر مطرح شده، راه‌حل مناسبی برای وضعیت بحران‌زدۀ کشور تلقی شود؟
ـ بدون شک در این طرح، نکاتِ بسیار جالب و تازه‌یی وجود دارد. طرحی است که توانسته توجه نخبه‌گان جامعه را به سمتِ خود بکشاند. این طرح بدون شک حاصل تجربه و درایتِ یکی از شخصیت‌های ملی کشور ماست که هم تجربۀ جهاد و مبارزه را دارد و هم در سیاست افغانستان دست توانایی داشته است. اما برای عملی شدنِ هر طرح، باید آن را به گفتۀ اندیشمندان علم جامعه‌شناسی و سیاست، در معرض آزمون و خطا قرار داد. طرحی که بتواند در برابر پرسش‌های ابطال‌پذیر مقاومت کند، بدون شک از فراگیری بیشتری برخوردار است. فکر می‌کنم آجندای ملی، واجد چنین ویژه‌گی‌هایی است.
چه راهکارهایی برای عملی شدنِ یک طرح فراگیر ملی، سبب کامیابیِ آن می‌شود؟
ـ چند مسأله را باید همواره مطمح نظر داشت. نخست این‌که چنین طرحی به کدام پرسش‌های جامعه پاسخ می‌گوید. دوم این‌که شرایط آن برای عملی شدن، چه‌قدر مساعد است. سوم این‌که چه‌قدر به مسایل ملی در آن توجه صورت گرفته است. و چهارم این‌که چه‌قدر آمادۀ جرح و تعدیل شدن برای ارایۀ یک طرح نهایی می‌تواند باشد. وقتی برنامه‌یی با این معیارها برابر باشد، بدون شک زمینۀ توفیقِ آن‌هم بیشتر خواهد بود.