سمیع ‌دره‌‎یی آگاه مسایل سیاسی:
اجندای ملی می‌تواند نردبانی برای تفاهم ملی باشد
با سلام و سپاس از جناب احمد ولی مسعود!
می‌خواهیم بحث‌ خود را از سخنان اشراق حسینی شروع کنم که بحث گفتمان و قدرت است.
من فکر می‌کنیم اگر قرار باشد که همه مشکلات را مهار کنیم، تنها می‌توانیم توسط قدرت آن را مهار کنیم، زیرا قدرت است که همه چیز را مهار می‌کند و مسالۀ دیگر اینکه اگر قرار باشد که ما تنها روی بحث‌های روشنفکری گفت‌گو کنیم، شاید به جایی نرسیم.
به باور من، قدرت در افغانستان مهار کننده است و بیشتر می‌تواند نقش بازی کند، همان طور که قدرت می‌تواند یک دولت ملی را شکل دهد، دولت هم می‌تواند یک ساختار ملی را شکل بدهد و نشست مشورتی اجندای ملی می‌تواند یک آغاز خوب دراین زمینه باشد؛ اما این نشست زمانی می‌تواند موثر واقع شود که از جایگاه قدرت شکل بگیرد.
ما انتخابات را پیش روی داریم و این انتخابات زمانی موفق خواهد بود که براساس تفاهم ملی شکل بگیرد و اجندای ملی می‌تواند یک نردبان برای تفاهم ملی برای انتخابات باشد.
با سپاس فراوان.
اشراق حسینی:
توجه داشته باشید زمانی که ما بحث قدرت را مطرح می‌کنیم، تنها جنبۀ سخت‌افزاری قدرت مدنظر نیست، بل بیشتر به جنبۀ نرم‌افزاری آن توجه می‌شود و زمانی که دانش، آگاهی، مشارکت، اطلاعات و رقابت در یک جامعه نهادینه می‌شود، تمام این موارد بسترهای بسیار مهم قدرت نرم هستند که تأثیر گذاری بیشتری دارند.
مسالۀ دیگر اینکه درست است که مشکل ما جنبه بین‌المللی به خود گرفته؛ اما با آن هم ما در یک محدوده تعریف می‎‌شویم به نام یک جامعه که قانون اساسی دارد و به صورت شکلی یک نظامی را به وجود آورده؛ اما یک خلای بسیار جدی در طول حیات سیاسی افغانستان وجود داشته و آن این که تا کنون یک کار گروهی نخبه‌گان و تاثیرگذاران چندان به صورت نهادینه تجربه نشده، مانند نشست امروزی که هر چند با دیدگاه‌های متقاوت مواجه است؛ اما در کلیدی‌ترین مسایل می‌تواند توافق نسبی را به وجود آورده و سبب می‌شود که نیروهای تاثیر گذار در تحولات جامعه ملی باهم کارهای گروهی را انجام دهند که به باور من یک راه حل است.
در رابطۀ قرائت‌هایی که جناب عبدالمتین فرمودند دیدگاه‌های متفاوت وجود دارد:
همین حالا قرائت‌های متفاوتی از دین، از دموکراسی، بازار آزاد و از رفتن به سوی آینده وجود دارد و هیچگاه این دیدگاه‌ها به عنوان یک دیدگاه ملی توحید نشده، بل خلاهایی است که احساس شده تا بحث اجندای ملی مطرح شود و دانشمندان و نیروهای تاثیرگذار یک کار گروهی را انجام دهند که یک تجربۀ نو است و کاری فراتر از فعالیت‌های سیاسی و حزبی و حتا فراتر از انتخابات را انجام دهند که تقریباً برای همه نیروهای سیاسی یک گفتمان ملی را تزریق کنند که اکنون چون در نطفه است و اگر این تجربه تکرار شده و فربه شود، نتیجه آن بسیار میمون و مبارک خواهد بود.
داکتر امیر فاریابی:
من به نماینده‌گی از مردم ولایت فاریاب حمایت خود را از طرح اجندای ملی اعلان می‌دارم
با سلام خدمت نخبه‌گان، دانشمندان و فریخته‌گان عزیز کشور و با سپاس از احمد ولی مسعود!
با درود و دعای خیر به روح شهدای راه انقلاب اسلامی و خاصتاً قهرمان ملی کشور احمد شاه مسعود که جان شیرین خود را در راه وطن از دست داد.
خداوند را سپاس‌گذارم تا توفیق پیدا کردم که در نشست مشورتی طرح اجندای ملی شرکت کنم.
ملت مظلوم افغانستان در زمان حال و گذشته مشکلات زیادی را تحمل کردند و با تحمل مشکلات فراوان همیشه در صحنه حاضر بودند و در کنار بزرگان خود باقی ماندند، بنابراین از تمام دوستانی که در این نشست شرکت دارند تقاضامند استم تا جهت استقرار صلح دایمی از تمام امکانات نهایت استفاده را نمایند تا مردم بتوانند به صلح و ثبات دایمی دست یابند.
به نماینده‌گی از مردم ولایت فاریاب از بنیاد شهید مسعود که زمینۀ برگزاری چنین نشستی را فراهم کردند، جهان سپاس نموده و حمایت خود را از طرح اجندای ملی اعلان می‌دارم.
حبیب‌الله حبیب یک تن از شرکت کننده‌گان:
در افغانستان خیلی‌ها هستند که نمی‌خواهند روی تابوهای مانند مسالۀ خط دیورند بحث کنند
با سپاس از دوستانی که این نشست را ترتیب داده اند.
من می‌خواهم در مورد صلح‌پایدار کمی بحث کنم.
نخبه‌گان ما و کسانی که در این نشست تشریف دارند باید مسایلی چون ملی، قومی، زبانی و هویتی را صادقانه به بحث بگیرند، چون تمام این موارد در ثبات سیاسی و صلح پایدار افغانستان خیلی مهم و با اهمیت است.
مساله زبان یکی از موارد بسیار مهم است؛ طور مثال یک عده می‌خواهند یک واژه را به کار ببرند؛ اما یک عدۀ دیگر مخالف این واژه هستند و همین طور مسالۀ هویت یک مسالۀ چالش برانگیز است و هر روز سرو صداهایی در مورد آن از رسانه‌ها شنیده می‌شود؛ بنابراین روی این موارد باید تمرکز صورت گیرد، چرا که ثبات سیاسی و صلح پایدار و حتا مسایل اقتصادی به همین موارد بسته‌گی دارد.
مسالۀ فقر زدایی، نظام‌های سیاسی و این‌که قدرت سیاسی چگونه باشد و مسالۀ مهم دیگر اینکه نمی‌تواند مردم سالاری خوب داشته باشد در صورتیکه مسایل اساسی مناظره در افغانستان را نداشته باشد.
تابوهای داریم که خیلی‌ها نمی‌خواهند روی آن بحث کنند، مانند مساله خط دیورند که امروز مطرح شد و روی آن بحث صورت گرفت، به باور من مسایل بزرگی سیاسی و اجتماعی که درکشور ما وجود دارد را باید با رویکرد سیاسی، علمی و جامعه شناسی حل کنیم و باید به این مسایل با رویکرد علمی برخورد شود، نه با دید قومی و زبانی.
با سپاس فراوان
اشراق حسینی:
یک نکته را نباید فراموش کرد که تشخیص و اولویت‌بندی مشکلات یک کار علمی است که باید به صورت کارشناسانه انجام شود و به باور من مادر همۀ مشکلات افغانستان توسعه نیافته‌گی است؛ بنابراین هرگاه طرحی را برای صلح و امنیت و دگرگونی‌های اجتماعی ارایه می‌کنیم باید در پیشاپیش آن توسعه ملی در نظر گرفته شود و این توسعه ملی می تواند هویت‌های کوچک را تحت تاثیر هویت بزرگ که توسعه در سراسر جامعه را به وجود آورده شکل دهد.
محمد حسین یاسا:
لباس ملی‌گرایی برای تن ملت افغانستان بزرگ است
با سلام و سپاس خدمت همۀ دوستان گرامیِ حاضر در جلسه!
لباس ملی گرایی آن طور که نشان داده می‌شود برای تن ملت ما بزرگ است و همه می‌دانند که ما هنوز ملت نشده ایم؛ بنابراین باید یک کمی واقع‌بین باشیم و بدانیم که در شرایط کنونی این ادعا که ما ملت استیم و ملی استیم یک دروغ بسیار بزرگ است که به خود می‌گوییم و دروغ گفتن به خود بزرگترین اشتباه در ساحۀ سیاسی و اجتماعی زنده‌گی هر انسان است.
من چند پیشنهاد دارم که می‌خواهم خدمت تان عرض کنم: اول اینکه در اجندای ملی باید روی مسایل آموزش برای نقاط کور کشور حتماً یک سرمایه گذاری صورت گیرد، زیرا در نقاطی که سایّ شوم طالبانی حاکم بوده است، هیچ گونه زمینۀ آموزشی فراهم نبوده و از جهل مردمان این مناطق برای انتحاری و ضرر رساندن به دیگران استفاده صورت گرفته است.
مسالۀ دیگر اینکه در اجندای ملی یک مورد دیگر اضافه شود و آن اینکه هر افغان باید ویژه‌گی قومی را از بین ببرد و باید برای ازرش‌های ملی تلاش کنیم و کسانی که در این جلسه حضور دارند مسوولیت دارند تا برای زنده‌شدن ارزش‌های ملی و زنده شدن روحیۀ ملی و زبان‌های ملی تلاش کنند چرا که ما برای رسیدن به صلح به تمام این موارد ضرورت داریم.
اشراق حسینی:
با سپاس از جناب یاسا؛ اما توجه داشته باشید که همۀ موارد و مفاهیم مربوط به اجتماع دارای قاطعیت نیستند و ما نباید این پدیدها را صفر یا صد بسازیم، بل پدیدها در حوزه علوم اجتماعی بین صفر و صد در حال سیال بودن هستند.
شکی وجود ندارد که در افغانستان آن مفاهیمی که امروز در دنیای توسعه یافته به نام ملت وجود دارد و از میان ملت دولت‎های شان بر می‌خیزد ما به آنان مقایسه نمی‌شوم. باید گفت که در افغانستان ملت وجود دارد و اگر وجود نمی‌داشت پس دولت نیز وجود نمی داشت.