بخش نخست

در انتهای سالِ ۲۰۱۲ دنیا به پایان نرسید، اما بررسی تهدیدهای داخلی و خارجی نشان می‌دهد که زمین عمری ابدی ندارد. واقعیت این است که سیارۀ ما تنها نقطه‌یی از کیهان است که تاکنون از وجود حیات در آن مطمین هستیم و شرایط آن‌هم بسیار شکننده و آسیب‌پذیر است. خطرهای واقعی، سیارۀ ما و حیات روی زمین را تهدید می‌کند که به تبع آن، حیات انسان را نیز در معرضِ خطر قرار می‌دهد. این‌ها خطرهایی واقعی است که در عالم بارها رخ داده و ممکن است در آینده نیز رخ دهد.

انقراض های بزرگ
سیارۀ ما و تاریخ حیات روی سیارۀ ما به‌طور دایم شاهد انقراض گونه‌های مختلف و ظهور گونه‌های جدید است. هر ساله تعدادی از گونه‌های جانوری به دلایل مختلف منقرض می‌شوند. این نوع انقراض‌ها روندی دایم و همیشه‌گی دارند. برخی از آن‌ها به‌دلیل دخالت‌های انسانی و برخی به‌دلیل رقابت‌های زیستی و تغییرات محیط زیست شکل می‌گیرد و بخش دایمی از فرآیند تکامل به شمار می‌روند، اما گاهی در بازۀ زمانی کوتاهی، تعداد قابل توجهی از گونه‌ها به‌طور هم‌زمان از صحنۀ گیتی محو می‌شوند. چنین رویدادهایی، انقراض‌های عظیم نامیده می‌شوند. اما این انقراض‌ها و انقراض‌های کوچک‌تر که در گذشته‌های دور رخ داده، ما را نسبت به آیندۀ زمین و حیات روی آن و به‌طور خاص حیات انسان، نگران می‌کند.
تهدیدات بیرونی
بخشی از تهدیدهایی که زمین با آن روبه‌رو است و می‌تواند به انقراض‌های عظیم و حوادث بسیار گسترده منجر شود، برخوردهای آسمانی است. منظومۀ شمسی ما غیر از خورشید، سیاره‌ها و اقمار آن، از انبوهی از سنگ‌های سرگردان و هسته‌های دنباله‌دار و سیارک‌ها تشکیل شده است. در دورانی در ابتدای شکل‌گیری منظومۀ شمسی، این اجرام به‌طور گسترده‌یی با سیارات برخورد می‌کردند و در شکل‌دهی و تحول آن‌ها نقش بازی می‌کردند، اما هنوز هم این برخوردها به صورت گه‌گاه اتفاق می‌افتد.
عمدۀ این اجرام در سه ناحیۀ منظومه شمسی تجمع یافته‌اند؛ کمربند سیارک‌ها که میان مدار سیارۀ مریخ و مشتری قرار دارد، کمربند کویی پر که در فراسوی مدار نپتون قرار دارد و دربردارندۀ سیاره‌های کوتوله و بسیاری از سیارک‌های کوچک و بزرگ است و بسیار دورتر از مرکز منظومۀ شمسی در منطقه‌یی که به شکل یک ابر بزرگ، منظومۀ ما را در بر گرفته و به ابر اورت مشهور است، قرار دارند. در این منطقه، هسته‌های دنباله‌دارها آرام گرفته‌اند. اما مدار آن‌ها پایدار نیست و گاهی بر اثر اختلال‌های گرانشی به سوی منطقۀ مرکزی منظومۀ شمسی رهسپار می شوند. (عبور از کنار ستاره‌یی همسایه، برخورد با موج ضربۀ حاصل از انفجارهای دوردست یا عبور خورشید از صفحۀ کهکشان راه شیری، از دلایل بروز ناپایداری در مدار اجرام ابر اورت است.) بسیاری از این اجرام دوردست در مسیر خود به سوی مرکز منظومۀ شمسی، از سوی سیاره‌های پُرجرم مانند مشتری به دام می‌افتند.
در سال ۱۹۹۴، ما شاهد یکی از این موارد بودیم؛ دنباله‌دار بزرگی به نام شومیکر ـ لوی ۹ که به‌دلیل اثر گرانشی سیارۀ غول‌پیکر مشتری، هستۀ آن به ۹ بخشِ بزرگ تقسیم شده بود و با این سیاره برخورد کرد. انرژی‌یی که از این برخورد آزاد شد، معادل ۶ میلیون مگاتن تی ان تی بود. برای این‌که تخمینی از این انرژی به دست بیاورید، در نظر بگیرید این مقدار انرژی، معادل ۶۰۰ برابرِ انرژی حاصل از انفجار هم‌زمان تمام زرادخانه‌های هسته‌یی روی زمین است.
سازمان‌های علمی و فضایی با توجه به این خطر، برنامه‌هایی را برای زیر نظر گرفتنِ دنباله‌دارها و سیارک‌های خطرناکِ اطراف زمین که ممکن است در آینده با ما برخورد کنند، راه‌اندازی کرده‌اند. برنامۀ بررسی اجرام نزدیک زمین (NEO) در ناسا، به بررسی اجرام خطرناک نزدیک زمین می‌پردازد و آن‌ها را طبقه‌بندی کرده و موارد خطرناک را دنبال می‌کند.
نکته: نگرانی دربارۀ آیندۀ انسان، حیات و زمین، نگرانی‌های جدی هستند؛ اما میزان خطری که رویدادهای طبیعی و آسمانی برای ما به همراه دارند، در مقابل بلاهایی که خودمان بر سر خودمان می‌آوریم، بسیار ناچیز و کاملاً قابل چشم‌پوشی است
اما اگر چنین جسمی در راه زمین قرار بگیرد، چه اتفاقی می‌افتد؟ همه چیز بسته‌گی به اندازۀ آن دارد. روزانه زمین شاهد بمبارانی دایمی از سوی ذراتی است که از فضا به جو زمین برخورد می‌کنند. اکثرِ این موارد در جو زمین می‌سوزند و ما آن‌ها را به شکل شهاب‌های درخشان می‌بینیم. اما گاهی ممکن است بخشی از آن، از جو زمین عبور و به شکل شهاب‌سنگ به زمین برخورد کند. متأسفانه برخلاف فیلم‌های هالیوودی، سناریوهای خیلی خوبی برای دفاع در برابر چنین حادثه‌یی وجود ندارد. اگر از زمانی بسیار قبل‌تر از چنین اجسامی آگاه باشیم، می‌توان به ایده‌هایی برای منحرف کردنِ آن‌ها فکر کرد؛ اما اگر بین بازۀ کشف و زمان برخورد، فاصلۀ زمانیِ زیادی نباشد، فعلاً فناوری‌های ما راه‌حل‌های قابل قبولی را در اختیارمان قرار نمی‌دهند. با وجود این‌که این خطر واقعی است، اما دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.