گزارشگر:امير عسكري - ۰۷ میزان ۱۳۹۲
آیا حیوانات با هم حرف میزنند؟ آیا حیوانات ازخودگذشتهگی میکنند؟ آیا حیوانات قهر میکنند؟ و آیا حیوانات عاشق میشوند؟
انسانها نمیتوانند دنیای حیوانات را درک کنند، ما تنها حیوانات را از دریچۀ دید خود مینگریم. دانستن دربارۀ دنیای حیوانات نیاز به صرف زمان، آزمایشهای سخت و تحلیلهای پیچیده دارد. اما پژوهشهای فعلی رویکردشناختی، نشان میدهند که حافظه و توانایی حیوانات، بسیار پیچیده و انعطافپذیر است و حیوانات میتوانند مفاهیم مختلف و سختتری را بیاموزند.
معمولاً اکثر افراد به برنامههای تلویزیونی حیات وحش علاقه دارند و به اطلاعات ارایه شدۀ آن اعتماد میکنند. تقریباً تمام فلمهای حرفهیی حیات وحش، توسط متخصصین اروپایی و امریکایی در افریقا، امریکای جنوبی و هندوستان ساخته میشوند. اکثر این فلمها نتیجۀ سالها پژوهش میدانی در جنگلها، باغ وحشها و آزمایشگاهها میباشد. نتیجه هر چه که است، منجر به لذت ما از تماشای مناظر بینظیر و نادر حیات وحش میشود.
اما بارها بسیاری از جانورشناسان و کردارشناسان نسبت به جعلی بودن فلمها و گزارشها شکایت داشتهاند و دادهها را اغراقآمیز و یا ناشی از صحنهسازی دانستهاند. به هر حال در صنعت فلمسازی هدف اولیه، جذب مخاطب با هیجان بخشیدن به موضوع فلم میباشد. ولی در دنیای علم واقعی، نتیجه هر چه که است ارایه میگردد. در پژوهش اصیل جایی برای اغراق، تغییر دادهها و یا نادیده گرفتن اطلاعات وجود ندارد. از اینرو بسیاری از پژوهشگران به واسطۀ شک به صحت و سقم اطلاعات، ترجیحاً تنها به منابع بسیار معتبر استناد میکنند. یکی از منابع بسیار معروف در روانشناسی تکاملی و انسانشناسی زیستی، آزمایشگاه مشهور تکاملشناختی پروفسور مارک هازر در دانشگاه هاروارد میباشد.
مارک هازر که دارای سه مدرک فوق دکترا از دانشگاههای میشیگان، راکفلر و کالیفرنیا میباشد، به دلیل ارایۀ دادهها و اطلاعات غلط و دستکاریشده، از دانشگاه هاروارد اخراج شده است. پژوهشهای اخیر او در زمینۀ قضاوتهای اخلاقی دربارۀ نوع دوستی در انسانها و حیوانات، منشای مذهب از دیدگاه تکاملی، ارتباطات کلامی در حیوانات و غیره میباشد. مارک هازر در بسیاری از کتابها و مقالههایش، تواناییهای شناختی و هوش میمونها را بر اثر تکامل، بسیار نزدیک به انسان میدانست. او چند سال پیش نظریۀ «ویژهگیهای انسانی» را ارایه داده است، که منجر به شهرت وی گردید. هازر چهار عاملی را که انسان از طریق آن به دامنۀ وسیعی از اطلاعات دسترسی پیدا میکند و توانایی پیدا نمودنِ راهحل خلاقانه در هنگام روبهرو شدن با مشکلات جدید را نسبت به سایر حیوانات دارد، بیان نمود. هازر گفت: «فضای شناختی خاصی میان انسان و حیوان وجود دارد. با توجه به تفاوتهای کلیدی در تواناییهای شناختی، ما عناصری که انسان را موجودی بیهمتا کرده است پیدا نمودهایم. این چهار عامل جدید عبارتاند از: توانایی ترکیب و بازترکیب انواع مختلف اطلاعات و دانش به منظور به دست آوردن درک جدید، به کار بردن یک قاعده یا راه حل یکسان در مواجهه شدن با موقعیت جدید و متفاوت، خلق و بازنمایی سمبولیک از درک آسان محاسبه و درونداد حسی، جدا نمودن شیوۀ تفکر از درونداد ادراکی حسی خام. مارک هازر به دستکاری و تقلب در ارایۀ نظریههایش متهم شده است. تا کنون سه مقالۀ او پس از چاپ شدن، پس داده شدهاند. برای اولین بار چند نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دکتر هازر به نتایج غیرعادی و تفسیرهای عجیبِ استاد شک کردند. آنها در مصاحبهیی اظهار داشتند که دکتر هازر هرگز قبول نمیکرد که در مورد اشتباهاتِ اتفاقی در تفسیر و تحلیل دادهها بحث کند. در ادامۀ این موضوع، مایکل اسمیت رییس دانشکدۀ علوم و هنر دانشگاه هاروارد با اظهار تأسف اعلام نمود که تاکنون هشت مقاله از دکتر هازر با دادههای جعلی به چاپ رسیده است. مارک هازر که در مورد شکها و سوالات بسیاری که پیرامون موضوع مطرح گشته سکوت اختیار کرده بود، پس از اعلام نتیجۀ کمیته داوری هاروارد، تقلب در ارایۀ دادهها را پذیرفت و از جامعۀ علمی عذرخواهی نمود.
با پذیرش تقلب در دادهها توسط یکی از معتبرترین افراد علمی جهان، شوک عظیمی به جامعۀ روانشناسی تکاملی، انسانشناسی زیستی و کردارشناسی عصبی وارد آمده است. در طول ده سال گذشته کتابهای دکتر هازر و نظریههایش در دانشگاه تدریس میشده است. پژوهشگران جوان بسیاری در ادبیات و پیشینۀ مقالههای خود از مطالب آثار دکتر هازر استفاده کردهاند.
اما این حادثه برای اولینبار در تاریخ علم رخ نداده است و احتمالاً آخرینِ آن نیز نمیباشد. بسیاری از افراد در سطوح بالای علمی به چنان تسلطی دست پیدا میکنند که میتوانند موضوعات مختلف را بدون آزمایش و بنا بر عقیدۀ شخصی و دلخواه گزارش نمایند. همچنین جامعۀ علمی بنا بر شهرت و اعتبار افراد مذکور، هیچگونه شکی به دادههای گزارششده نمیکنند و این خود از ضعف سیستم اجرایی است که مقالههای افراد مشهور را هرچه باشد، چاپ میکنند.
Comments are closed.