درگذشت نویسنده‌گان بزرگ و سرشناسی چون «کارلوس فوینتس» و «دیمیتری ناباکوف‌« از یک‌سو و اعطای جوایز معتبر جهانی چون «ادگار آلن‌پو»،‌ «فرانتس کافکا» و «سروانتس» از سوی دیگر، از جمله رویدادهای مهم نیمه اول سال ۲۰۱۲ بودند که هر یک واکنش‌های متفاوتی را در دنیای ادبیات به همراه داشتند.
به بهانه ورود به نیمه دوم سال جاری میلادی، نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین رویدادهایی که دنیای ادبیات را به واکنش وادار کرد؛ از درگذشت نویسنده‌گان بزرگی چون «کارلوس فوینتس» تا اعطای جوایز معتبری مانند «سروانتس».

قلم‌های شیوایی که از حرکت ایستادند
ـ یکی از نویسندگان برجسته‌یی که در شش‌ماه اول ۲۰۱۲ با دنیای ادبیات خداحافظی کرد، «دیمیتری ناباکوف» بود. این رمان‌نویس روس که بیشتر شهرتش به واسطه پدرش «ولادمیر ناباکوف» بود، در سن ۷۷ ساله‌گی بدرود حیات گفت. دیمیتری در ماه جنوری پس از ابتلا به عفونت ریه در بیمارستانی در سویس بستری شد و مدتی بعد در همان‌جا درگذشت. وی که سال‌های طولانی زیر سایه شاهکارهای ادبی پدرش چون «لولیتا» و «آتش کم‌فروغ» قلم به دست داشت، در عرصه‌های دیگری به جز نویسنده‌گی همچون خواننده‌گی اپرا،‌ راننده‌گی موتر‌های مسابقه‌یی و کوهنوردی حرفه‌یی نیز فعالیت داشت. وی چندماه پیش از مرگ جایزه نخست ترجمه روسیه‌ ـ ایتالیا‌ در طول قرون را از آن خود کرده بود.
ـ «رید ویتمور»، ملک‌الشعرای پیشین امریکا بود که در همین دوران با عرصه ادبیات خداحافظی کرد. «ویتمور» که نویسنده، ‌ویرایشگر،‌ استاد دانشگاه کارلتون و مریلند بود، در دو دوره ملک‌الشعرای ادبیات امریکا بود. وی در سن ۹۲ ساله‌گی درگذشت. او در تاسیس مجله‌یی ادبی که بسیاری از شاعران برجسته را تکریم کرد، نقش عمده‌یی داشت. ویتمور که مبتلا به اختلال مشاعر بود و ۴۵ سال پیش از نوعی اختلال عصبی عضلانی رنج می‌برد، قادر به حرکت دادنِ بازوان و به راحتی راه رفتن نبود. بیماری او مستقیماً روی آثارش تاثیر می‌گذاشت؛ به طوری که با مصرف برخی داروها، او تبدیل به فردی دمدمی‌مزاج شده بود. هم‌چنین دیدگاه طنزآمیز او نسبت به بیماری‌اش در اشعارش نمایان بود.
ـ یکی دیگر از شخصیت‌های مطرح ادبی جهان که در شش‌ماه اول سال ۲۰۱۲ درگذشت، «ری بردبری»، نویسنده معروف امریکایی بود. رمان «فارنهایت ۴۵۱» او که بعدها به کارگردانی «مایکل مور» به دنیای سینما راه یافت، معروف‌ترین اثر بردبری بود. وی که در سن ۹۱ ساله‌گی بدرود حیات گفت، کار نویسنده‌گیِ خود را از سال ۱۹۴۰ آغاز کرد و رمان «فارنهایت ۴۵۱» را در سال ۱۹۵۱ روانه بازار کتاب کرد.
ـ «بری آنسوورث»، نویسنده انگلیسی برنده بوکر نیز چندی پیش در سن ۸۱ ساله‌گی دار فانی را وداع گفت. آنسوورث که به دلیل ابتلا به سرطان ریه در ایتالیا درگذشت، در سال ۱۹۹۲ به طور مشترک با «میشل اونداتجی» ـ نویسنده رمان معروف «بیمار انگلیسی» ـ جایزه معتبر بوکر را به دست آورد. این نویسنده انگلیسی هم‌چنین در سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۵ به فهرست نامزدهای نهایی بوکر راه یافته بود. سال گذشته آنسوورث آخرین اثرش «کیفیت بخشش» را به عنوان ادامه رمان برنده بوکر، «گرسنه‌گی مقدس» روانه بازار کتاب کرد.
ـ از دیگر چهره‌های سرشناسی که در این شش ماه دار فانی را وداع گفت، «روژه گارودی»، فیلسوف و اندیشمند فرانسوی بود. گارودی به عنوان شخصیتی فرهنگی بیشتر به دلیل مخالفت با مساله هولوکاست شهرت جهانی داشت. وی در سن ۹۹ ساله‌گی در خانه خود در شهر پاریس درگذشت. گارودی پس از کسب مدارج عالی علمی در سال ۱۹۸۲ در مرکز اسلامی ژنو به دین اسلام مشرف شد و از آن پس فعالیت‌های خود را در مخالفت با صهیونیسم جهانی و اشغال فلسطین آغاز کرد. وی اولین اقدام عملی خود را در مخالفت با اشغال فلسطین با نشر مقاله‌یی زیر عنوان «معنی خصومت اسراییل بعد از جنایت‌های لبنان» ابراز کرد. گارودی در سال ۱۹۹۶ نیز کتابی به نام «افسانه‌های تشکیل دهنده سیاست اسراییل»،‌ مساله هولوکاست را به چالش کشید. این فیلسوف فرانسوی در سال ۱۹۹۸ به دلیل نوشتن کتاب مذکور به یک سال زندان محکوم شد.
ـ نیمه اول سال جاری میلادی زمانی بود که دنیای ادبیات با یکی از قدرتمندترین غول‌های خود برای همیشه خداحافظی کرد. خبر درگذشت «کارلوس فوینتس» ـ نویسنده مکزیکی برنده نوبل ادبیات در ۱۵ می دنیای ادبیات را لرزاند. فوینتس که یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان امریکای لاتین محسوب می‌شد، اولین رمانش را در سن ۲۹ سالگی به نام «منطقه بسیار آزاد» منتشر کرد. آثار او به شکل گسترده‌یی به زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده‌اند. معروف‌ترین رمان‌های او «آئوران» و «مرگ آرتمیو کروز» به دلیل به کارگیری شیوه‌های داستان‌گویی بدیع با استقبال فراوان خواننده‌گان همراه شدند. چندی پیش اعلام شد، به زودی فیلم اقتباسی «مرگ آرتمیو کروز» فوینتس به روی پرده می‌رود. از دیگر آثار این نویسنده سرشناس که کسب نوبل ادبیات یکی از آرزوهای همیشه‌گیِ او بود، می‌توان به «روزهای دل‌تنگی»، «مکان مقدس»،‌ «پوست انداختن» و «درخت پرتقال» اشاره کرد.

جوایزی که در دستان اسطوره‌های ادبی درخشیدند
ـ جایزه «پرنس آستوریاس» که هر ساله در هشت بخش مختلف اعطا می‌شود، امسال در بخش ادبی به «فیلیپ راث»، نویسنده سرشناس امریکایی تعلق گرفت. «راث» که اغلب به عنوان یکی از نامزدهای نوبل ادبیات شناخته می‌شود، سال گذشته میلادی نیز جایزه بوکر بین‌المللی را به‌دست آورده بود. جایزه اسپانیایی «پرنس آستوریاس» هرساله در حوزه‌های علوم اجتماعی‌، هنر‌، ادبیات،‌ همکاری بین‌المللی،‌ ورزشی،‌ تحقیقات علمی و فنی‌، ارتباطات و علوم انسانی و تفاهم بین‌المللی به چهره‌های برتر هر بخش تعلق می‌گیرد.
ـ جایزه «ادگار آلن پو» امسال به «مایکل دیردا»، منتقد کتاب برنده جایزه پولیتزر اعطا شد. جایزه «ادگار آلن پو» مهم‌ترین جایزه ادبیات جنایی جهان محسوب می‌شود که هرساله برای بزرگداشت نام این نویسنده امریکایی به جنایی‌نویسان برگزیده امریکایی در بخش‌های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فلم‌نامه تلویزیونی اعطا می‌شود. این کتاب به دغدغه این نویسنده ۶۳ ساله نسبت به قالب مجموعه رمان‌های «شرلوک هلمز»، پرداخته است. جایزه بخش رمان «ادگار آلن پو» امسال به «مو حیدر» رسید.
ـ یکی دیگر از جوایز مهم ادبی که در شش‌ماهه اول ۲۰۱۲ اعطا شد، جایزه «الکساندر سولژنیتسین» بود که طی مراسمی در مسکو به «اولگ پاولوف»، نویسنده ۴۲ ساله روس تعلق گرفت. پاولوف که از نویسنده‌گان معروف ادبی روسیه محسوب می‌شود، در سال ۲۰۰۲ موفق به کسب جایزه بوکر روسیه شد. آثار او تاکنون به زبان‌های انگلیسی‌، فرانسوی‌، ایتالیایی و چینی ترجمه شده‌اند. جایزه «سولژنیتسین» که یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی روسیه به شمار می‌رود، اولین‌بار در سال ۱۹۹۷ برای بزرگداشت این نویسنده نامدار راه‌اندازی شد.
ـ جایزه ادبی کشورهای مشترک‌المنافع امسال به نویسنده سریلانکایی رسید. «شیهان کاروناتیلاکا» برای کتاب «مرد چینی: افسانه پرادپ متیو» موفق شد جایزه رمان کشورهای مشترک‌المنافع را از آن خود کند. کاروناتیلاکا پیش از این با رمان خود جایزه کتاب گاردین و «مایکل اونداتیه» را نیز به‌دست آورده بود. جایزه کشورهای مشترک‌المنافع با هدف تشویق نویسنده‌گان و با همکاری سازمان‌های جهانی ادبی، قصد گسترش فعالیت‌های ادبی در ۵۴ کشور عضو جامعه کشورهای مشترک‌المنافع را دارد. این جایزه هر سال در دو بخش رمان و رمان اول اعطا می‌شود.
ـ امسال جایزه ادبی «اورنج» آخرین سال برگزاری خود را تجربه کرد. آخرین دوره این جایز‌ه به «مادلین میلر»، نویسنده نوقلم امریکایی تعلق گرفت. این جایزه ۴۷ هزار دالری به اولین کتاب میلر با عنوان «آهنگ آشیل» اعطا شد. کمپانی محصولات مخابراتی «اورنج» اعلام کرد، پس از ۱۷ سال حمایت، دیگر این جایزه ادبی را برگزار نخواهد کرد. بنابراین این جایزه ادبیات انگلیس که ویژه نویسنده‌گان زن بود، احتمالاً با نامی دیگر به کار خود ادامه خواهد داد. از برنده‌گان پیشین جایزه ادبی «اورنج» می‌توان به نویسنده‌گان نام‌آشنایی چون «تی اوبرت»، «زادی اسمیت» و «باربارا کینگ سلوبر» اشاره کرد.
ـ جایزه ادبی «میگویل سروانتس» هسپانیه از دیگر جوایز معتبر و شناخته‌شده بین‌المللی در نیمه اول سال ۲۰۱۲ برنده‌اش را شناخت. «نیکانور هارا»، شاعر و نویسنده ۹۷ ساله چیلیایی، امسال شایسته دریافت جایزه «سروانتس» شناخته شد. وی که به علت کهولت سن موفق به حضور در مراسم اعطای جایزه نشد، نو‌اسه‌اش را به نیابت از خود به این مراسم فرستاد. این جایزه مهم ادبی در سالگرد درگذشت «سروانتس»، خالق رمان معروف «دن کیشوت» در مادرید هسپانیه به نواسه پارا اعطا شد تا سومین نویسنده اهل چیلی برنده این جایزه باشد. جایزه ادبی «میگویل سروانتس» در سال ۱۹۷۶ به احترام نویسنده قرن شانزدهم هسپانیه راه‌اندازی شد. این جایزه هر دو سال یک‌بار به نویسنده‌گان هسپانیه‌یی و امریکای لاتین اعطا می‌شود.
ـ یکی از اتفاقات جالب توجه در شش‌ماه اول سال ۲۰۱۲، اعطای جایزه بوکر به یک رمان‌نویس انگلیسی با وجود گذشت یک‌سال پس از مرگش بود. «بریل بین‌بریج» که در زمان حیات پنج‌بار نامزد دریافت جایزه معتبر بوکر شده بود، پس از گذشت حدود یک سال از مرگش، به عنوان برنده جایزه بوکر معرفی شد. مسوولان برگزاری جایزه بوکر که یکی از معتبرترین جوایز ادبی دنیا به شمار می‌رود، از مردم درخواست کردند تا از میان پنج کتابی که از این زن نویسنده نامزد دریافت جایزه شده، یکی را به عنوان برنده انتخاب کنند. «ارباب جورجی» رمانی از این نویسنده بود که موفق به کسب جایزه بوکر برای خالق درگذشته‌اش شد. جایزه ادبی «من بوکر» که به نام جایزه بوکر هم شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی دنیا است که هر سال به بهترین رمان جدید انگلیسی‌زبان و یا ترجمه شده به این زبان تعلق می‌گیرد. جایزه بوکر بین‌المللی برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۵ معرفی شد.
ـ جایزه «آسترید لیندگرن» یکی دیگر از جوایز نام‌آشنایی است که در جهان به عنوان بزرگترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و در دو بخش نویسنده و تصویرگر کتاب کودک برگزار می‌شود. امسال «شوآن تان»، تصویرگر استرالیایی کتاب کودک جایزه یادبود «آسترید لیندگرن» را طی مراسمی در استکهلم از دستان شاهزاده ویکتوریا ـ ولیعهد سویدن ـ دریافت کرد. این جایزه بین‌المللی ۴۰ هزار کرونی برای اولین‌بار در سال ۱۹۶۷ توسط دولت سویدن به منظور بزرگداشت نام «آسترید لیندگرن» ـ برجسته‌ترین نویسنده ادبیات کودک این کشور ـ برگزار شد.
ـ جایزه «فرانتس کافکا» که یکی دیگر از جوایز مهم ادبیات جهان محسوب می‌شود، امسال نصیب «دانیه‌لا هودرووا» از جمهوری چک شد. هیات داوران این جایزه، امسال در کمال ناباوری جایزه «کافکا» را به کتاب «پراگ: من یک شهر می‌بینم» اثری از نویسنده و نظریه‌پرداز ادبیِ نه چندان مشهور از جمهوری چک عطا کردند. انجمن اروپایی «فرانتس کافکا» در سال ۱۹۹۵ برای بزرگداشت این شاعر آلمانی‌زبان جایزه مذکور را راه‌اندازی کرد. «کافکا» یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبی قرن بیستم به شمار می‌رفت. مدال‌های «فرانتس کافکا» هر ساله به شخصیت‌ها و موسساتی تعلق می‌گیرد که در فعالیت‌های ادبی در راستای اهداف کافکا موفق بوده‌اند.
ـ آخرین جایزه حایز اهمیتی که در نیمه اول سال ۲۰۱۲ به برنده‌اش رسید، جایزه بهترین رمان تاریخی «والتر اسکات» است. امسال «سباستین بری»، شاعر، رمان‌ و نمایشنامه‌نویس نام‌آشنای ایرلندی موفق شد با کتاب «از طرف کنعان» عنوان برنده سال ۲۰۱۲ جایزه «والتر اسکات» را از آن خود کند. جایزه ادبی «والتر اسکات» که با جایزه نقدی ۲۵ هزار پوندی همراه است، امکان حضور تمامی رمان‌های تاریخی که موضوع آ‌نها در ۶۰ سال قبل اتفاق می‌افتد را فراهم ساخته است. جایزه کتاب «والتر اسکات» در سال ۲۰۱۰ برای بزرگداشت رمان‌نویس اسکاتلندی خالق آثار تاریخی راه‌اندازی شد.

گردآوری و تنظیم: پرتال فرهنگی اجتماعی پرشین‌پرشیا