با گرم شدنِ بازار انتخابات در کشور، بازار نظرسنجی‌ها و گفت‌وگوهای میـدانی با شهروندان نیز رونق گرفته است. در نتایج این‌گونه نظرسنجی‌ها، اگرچه اما و اگرهای فراوانی همواره وجود دارد، ولی از بُعد دیگر می‌تواند فضای کل کشور را تا حدودی در مورد وضعیت انتخابات و نگاه شهروندان به آن روشن کند.
درکشورهای بزرگِ جهان نیز چنین نظرسنجی‌هایی در مسایل کلانِ ملی انجام می‌شود و به گونه‌یی شهروندان را کمک می‌کند تا موضع‌گیری‌های سنجیده‌شده‌یی در برابر مسایل و پدیده‌ها داشته باشند.
نظرسنجی اخیر نهاد «دموکراسی بین‌الملل» با وجود کاستی‌های خود، حاوی امتیازهایی نیز هست. فراموش نباید کرد که در کشوری مثل افغانستان که هنوز گام‌های آغازین را عرصۀ نهادینه کردنِ ارزش‌های دموکراتیک برمی‌دارد، ارایۀ این‌گونه نظرسنجی‌ها در مسایل سرنوشت‌ساز جامعه از اهمیتِ ویژه برخوردار است. حداقل در همین نظرسنجی نهاد «دموکراسی بین‌الملل» می‌توان درک کرد که چالش‌های اساسی در برابر انتخابات از دیدگاه گفت‌وگوشونده‌ها چه مسایلی است و میزان مشارکت در انتخابات چه‌گونه خواهد بود.
نتایجِ این نظرسنجی نشان می‌دهد که موضوع امنیت هنوز به عنوان دغدغۀ اصلی در برابر شرکت‌کننده‌گان در انتخابات آینده مطرح است. بر اساس این نظرسنجی، هفتادوهفت درصد شرکت‌کننده‌گان، ناامنی را چالشی مهم در برابر انتخابات دانسته‌اند.
در همین حال این نظرسنجی نشان می‌دهد که میزان علاقه‌مندی شهروندان برای شرکت در انتخابات، رقم بالای ۸۵ درصد را به خود اختصاص داده است. چنین رقمی برای کشورهای در حال جنگ اگر نگوییم رقم رشک‌برانگیزی است، ولی می‌توان گفت که رقمِ بسیار بالایی می‌تواند به شمار رود. چرا که حتا در کشورهای پیشرفته، شرکت در انتخابات چنین رقمِ بالایی را به خود اختصاص نمی‌دهد. این موضوع می‌تواند بیان‌گرِ حساسیت و مسوولیت‌پذیریِ شهروندان کشور در برابرِ یکی از مهم‌ترین مسایل ملی باشد.
پیش از این، همواره نسبت به میزان مشارکت شهروندان در انتخابات آینده، نگرانی‌هایی مطرح می‌شد؛ ولی این نظرسنجی که با ۲۵۰۰ تن در ۳۴ ولایت انجام شده، به گونه‌یی این نگرانی را پاسـخ می‌دهد. فلسفۀ وجودیِ چنین نظرسنجی‌هایی این است که ضمن کمک به شهروندان برای بهترین تصمیم‌گیری، نهادهای مسوول را نیز از چالش‌ها و تهدیدهایی که بر سر راه انتخابات قرار دارند، آگاه می‌کند. وقتی ۷۷ درصد شهروندان کشور، ناامنی را عمده‌ترین چالش بر سر راه انتخابات عنوان می‌کنند، نسبت به آن باید مسوولانه برخورد کرد و آن را دست‌کم نگرفت.
گزارش‌های زیادی از ولایات مختلفِ کشور وجود دارند که نشان‌گر افزایشِ ناامنی‌ها در ساحات گوناگونِ این ولایات‌اند. اگر در گذشته تنها مناطق هم‌مرز با پاکستان، به عنوان مناطقِ عمدتاً ناامن شناخته می‌شد، ولی حالا بر اساس گزارش‌های تازه، این ناامنی‌ها تا ولایات شمالی و غربی کشور نیز امتداد یافته‌اند. این موضوع بدون شک بیان‌گر تغییرِ تاکتیک جنگیِ مخالفان مسلح و به‌ویژه طالبان می‌تواند باشد. این گروه‌ها هشدار داده‌اند که شرکت در انتخابات از دیدگاه آن‌ها، یک جرم نابخشودنی است و با شرکت‌کننده‌گان برخورد جدی خواهد شد.
گروه طالبان رسماً انتخابات را تحریم کرده‌ و آن را از مظاهر کفر می‌داند و به همین دلیل با پخش اعلامیه‌هایی گفته است که با شرکت کننده‌گانِ انتخابات همان رفتاری را خواهد کرد که با کفار انجام می‌دهد. تحجر طالبانی حتا این بصیرت را نیز از این گروه گرفته است که انتخابات به همان میزان که می‌تواند یک پدیدۀ غربی تلقی شود، یک پدیدۀ اسلامی نیز هست و در هیچ جایی از قرآن و احادیث پیامبر گرامی نیامده که شما حاکمانِ خود را بدون نظر و مشورتِ همه‌گانی برگزینید.
به هر حال، باید نسبت به خطرات ناامنی‌ها از حالا گوش‌به‌زنگ بود و نهادهای مسوول وظیفه دارند که با تمام توش‌وتوان خود، انتخاباتی آرام را برای شهروندان فراهم کنند.
در همین حال، در نظرسنجی نهاد «دموکراسی بین‌الملل»، در مورد شفافیت انتخابات نیز پرسش‌هایی با گفت‌وگوشونده‌ها مطرح شده که در این مورد هم یافته‌ها می‌توانند نگران‌کننده باشند. بر اساس این نظرسنجی؛ ۹ درصد از عدمِ شفافیت انتخابات سخن گفته‌اند، ۴۸ درصد گفته‌اند که تا حدودی انتخابات شفاف خواهد بود، و ۲۸ درصد هم گفته‌اند که چیزی در این مورد نمی‌دانند. با این حساب، گفت‌وگوشونده‌هایی که از شفافیت انتخابات مطمین بوده‌اند، چیزی در حدود ۱۵ درصد را در بر می‌گیرند که بدون شک رقم پایینی است.
مردم افغانستان با توجه به دو انتخابات گذشته، نسبت به شفافیت و عادلانه بودنِ انتخابات به‌شدت مشکوک‌اند و این موضوع را می‌توان حتا در همین نظرسنجی «دموکراسی بین‌الملل» هم دید. پس از مسالۀ ناامنی، موضوع شفافیت در انتخابات افغانستان، همیشه نگران‌کننده بوده است. دولت افغانستان در این راستا سابقۀ خوبی از خود نشان نداده و به همین دلیل مردم نسبت به شفاف بودنِ انتخابات نگران‌اند. این موضوع بدون تردید به کمیسیون‌های انتخاباتی مربوط است که چه‌قدر می‌توانند شفافیت و عادلانه بودنِ انتخابات را ضمانت کنند. چون اگر مردم بدانند که با انتخاباتی توام با تقلب و جعل‌کاری روبه‌رو هستند، بدون شک اکثراً از مشارکت در انتخابات منصرف خواهند شد.
البته نظرسنجی نهاد «دموکراسی بین‌الملل»، برخی واکنش‌های منفی را از سوی برخی حلقات به‌ویژه در مورد محبوبیت نامزدانِ ریاست‌جمهوری برانگیخته است که می‌تواند قابل درک باشد. البته نباید از یاد برد که چنین نظرسنجی‌هایی، همواره داده‌های صد در صدی را در اختیار شهروندان قرار نمی‌دهند. در آینده نیز شاهد ارایۀ نظرسنجی‌های دیگری خواهیم بود که شاید با داده‌های نظرسنجی‌های پیشین، کاملاً متفاوت باشد. به ویژه این‌که به‌دلیل وضعیت پیچیدۀ افغانستان، دست‌رسی به آمار و ارقام، کار ساده‌یی نیست و از سوی دیگر، نیات و اهدافِ نهادهایی هم که چنین نظرسنجی‌هایی را انجام می‌دهند، قابل تأمل است.