بخش سوم 

نویسنده: دانیل کوالیک
منبع: کانترپانچ

سفارت ایالات متحده در واتیکان، در تلگرام ١۴ جنوری ٢٠٠۸، نظرات پاپ بندیکت را پیرامون شماری از موضوعات، از جمله دربارۀ کشورهای گوناگون در امریکای لاتین تجزیه‌و‌تحلیل نمود.٣ از جمله، سفارت اذعان نمود که «به‌نظر سریر مقدس، کاتولیک‌ها در کیوبا از سطحی از آزادی مذهب برخوردارند.» سفارت با ذکر شماری از سفرهای بین‌المللی مردم عادی به رُم می‌گوید «روابط بین کلیسا و دولت کیوبا «نه عالی و نه خیلی بد” است.» (در واقع، این باید خاطرنشان شود که روحانیون کاتولیکِ کیوبا هرگز آن نوع خشونتی را که در مورد روحانیونی که در دولت‌های دست‌نشاندۀ ایالات متحده در منطقه زنده‌گی می‌کنند اعمال شده است، ندیده‌اند.)
با توجه به دل‌مشغولی خود آن با موضوع، سفارت در تلگرام مشروحاً به بحث دربارۀ نظرات پاپ دربارۀ الهیات رهایی‌بخش ادامه می‌دهد:
«هم‌چنین مهم ـ و نگران‌کننده ـ برای سریر مقدس، جان‌سختی الهیات رهایی‌بخش امریکای لاتین است. طی دورۀ خود به عنوان «فرماندار کلیساها برای دکترین ایمان» در دهه‌های ١۹۸٠ و ١۹۹٠، کاردینال ژوزف رتزینگر آن‌زمان با الهیات رهایی‌بخش به دلیل هواداری آن از جنبش‌های انقلابی مخالف بود. برخی از هواداران این الهیات ـ از جمله روحانیون سابق ـ اکنون مناصب سیاسی برجسته‌یی را در کشورهایی مانند بولیوی و پاراگوئه اشغال می‌کنند، پدیده‌یی که یک مفسر به عنوان تناسخ سکولار الهیات رهایی‌بخش توصیف کرده است. برای سریر مقدس، تفسیر کلام خدا (آموزش‌های کلیسای کاتولیک) پیرامون موضوعات اجتماعی قویاً از حقوق محرومین حمایت می‌کند. این جانب‌داری، که اغلب به عنوان «گزینۀ ترجیجی کلیسا نسبت به فقرا» توصیف می‌گردد، نباید شامل این شود که روحانیون مناصب بالای دولتی را عهده‌دار شوند یا در انتخابات نامزد شوند. با دعوت به کاهش تنش‌های داخلی در امریکای لاتین، سریر مقدس امیدوار است مانع از جو حاصل‌خیزی شود که موجب گردآمدنِ روحانیون کنش‌گر و مترقی حول دولت‌های پوپولیست، اقتدارگرا می‌شود.»
در یک تلگرام به تاریخ ٢۷ سپتمبر ٢٠٠۵، از سفارت ایالات متحده در سان سالوادور، به نام «السالوادور: نفوذ زوال‌یابندۀ کلیسای کاتولیک رم»، ایالات متحده یک تحلیل که به سود آن است ارایه می‌کند، اما ناخواسته آن‌چه را که طی چند دهۀ گذشته در آن کشور اتفاق افتاده است برملا می‌سازد.۴ مثلاً، سفارت می‌گوید:
«در سال ١۹۷۷، اسکار آرنولفو رومرو، اسقف پیشین، یک موضع صریح به‌سود “الهیات رهایی‌بخش” اتخاذ کرد که بسیاری از اعضای متنفذ کلیسا را گریزان نمود. اسقف آرتورو ریورا ی داماس طی دورۀ ١۹۹۴ـ١۹۸٣ خود سرمشق رومرو را دنبال کرد. پس از قرارداد صلح ١۹۹٢ که به سرکوب و خشونت از جانب نیروهای دولتی و چریک‌ها پایان داد، خیلی چیزها تغییر کرده است. با گزینش فرناندو سائنز لاکال به عنوان اسقف سان سالوادور در سال ١۹۹۵، کلیسای کاتولیک وارد عصر جدی شد که در آن حمایت از “الهیات رهایی‌بخش” را کنار نهاد؛ سائنز لاکال تأکید دوباره‌یی را بر رهایی فردی و اخلاقی قرار داده است. اما، اختلاف اصلی در درون کلیسای کاتولیک السالوادور در قبال موضوعات سیاسی هنوز وجود دارد.»
سفارت در ادامه توضیح می‌دهد که با خروج از الهیات رهایی‌بخش «کلیسای کاتولیک السالوادور در واقع مجدداً رُمی شده است…».
همان‌طور که اغلب صادق است، روش‌کننده‌ترین چیز در عبارات فوق چیزی‌ست که ناگفته مانده است. مثلاً، سفارت به اسکار رومرو به عنوان «اسقف سابق» که الهیات رهایی‌بخش را پذیرفت، اشاره می‌کند. البته همان‌طور که همه می‌دانند، اسکار رومرو در واقع درگذشته است، و علاوه بر این، او در حال‌ انجام مراسم عشای ربانی توسط نیروهایی که ایالات متحده به آن‌ها آموزش، پول و اسلحه داده بود، به قتل رسید. سفارت، چون می‌خواهد از این واقعیات اذیت‌کننده اجتناب کند، او را فقط در «اسقف سابق» خلاصه می‌کند، گویی او صرفاً ممکن است بازنشسته شده باشد. و چیزی که ناگفته مانده است این است که قتل انسان‌های خوبی مانند اسقف رومرو بود که به «رمی شدن مجدد» کلیسا منجر شد ـ اصطلاحی که معنی دوگانه دارد، این می‌تواند به‌درستی به‌معنی این باشد که کلیسا دوباره در خط واتیکان در رم قرار گرفته است (معنی واقعی آن)، اما هم‌چنین می‌تواند به‌معنی بازگشت به موضعِ ماقبل امپراتوری کلیسا باشد (با گسیخته‌گی محدودی پس از دومین شورای واتیکان در ١۹۶٢) از سال ٣٢۴ میلادی تا کنون. به ‌عبارت دیگر، برای واتیکان و ایالات متحده مأموریت انجام شده است.
چند سال به جلو برگردیم، به ٢۷ فبروری ٢٠٠۹. سفارت ایالات متحده در سان سالوادور دوباره به علت یک اسقف اعظم جدید و «صریح‌تر» که سفارت مظنون به هواداری او از الهیات رهای‌بخش است، دست‌های خود را به‌هم می‌فشارد.۵ از این‌رو، یک بخش تلگرام زیر عنوان «هوادار اما نه دل‌بستۀ الهیات رهایی‌بخش» کاملاً به اسقف اعظم جدید اختصاص دارد. همان‌طور که سفارت توضیح می‌دهد، «اظهارات علنی اسقف اعظم اسکیوبار حاکی از این است که او ممکن است نظراتی نزدیک به الهیات رهایی‌بخش داشته باشد، به جنبشی در کلیسای کاتولیک که بر رهایی فقرا و ستم‌دیده‌گان تأکید می‌کند و برخی از پیروان را به حمایت از فعالیت انقلابی در امریکای لاتین و از جمله در شورش جبهۀ آزادی‌بخش ملی فارابوندو مارتی (١۹۹٢ـ١۹۸٠) هدایت کرد»ـ البته، شورشی که ایالات متحده سرسختانه از طریق حمایت خود از نیروهای نظامی سرکوب‌گر در السالوادور که شورش را درهم شکست و ده‌ها هزار غیرنظامی بی‌گناه را در طی آن کشت، با آن مخالفت کرد.