بخش دوم و پایانی

امروزه یک کاتولیک یا یک ارتدوکس، در صورتی که به کلیسای خود دست‌رسی نداشته باشد، می‌تواند در آیین عشای ربانیِ کلیسای دیگر شرکت کند .کلیسای ارتدوکس به‌علت تصرف سرزمین‌های آسیای صغیر به‌دست مسلمانان عرب و بعدها به‌دست ترک‌های عثمانی، کوچک‌تر از کلیسای کاتولیک است. بعدها کلیسای ارتدوکس نیز به دو بخش یونانی و روسی تجزیه شد.
خصوصیت مهم کلیساهای ارتدوکس و کاتولیک برای پروتستان‌ها چنین به‌نظر می‌رسد که ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌ها اعتقادات و آیین‌هایی دارند که ریشه در کتاب ‌مقدس ندارند. علت این امر در این نکته نهفته است که مرجع اعتقادات و عباداتِ مسیحی کدام است. مذهب پروتستان با این شعار گسترش یافت: «فقط کتاب ‌مقدس». برای همین پروتستان‌ها معمولاً این پرسش را مطرح می‌کنند که «چرا کاتولیک‌ها و ارتودکس‌ها چنین و چنان می‌کنند، حال آن‌که در کتاب‌مقدس چنین چیزی گفته نشده است؟» علت این اختلاف این است که یگانه مرجع برای استخراج اصول عقاید و نحوۀ عبادات در مذهب پروتستان، کتاب ‌مقدس است، اما در مذاهب ارتدوکس و کاتولیک چنین نیست. ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌ها برای اعتقادات و آیین‌های خود به سه مرجع اعتقاد دارند: کتاب ‌مقدس، سنت رسولان، و کلیسا. ذیلاً به شرح این سه مرجع می‌پردازیم.
۱ـ کتاب ‌مقدس: کتاب‌ مقدس نزد همۀ مذاهب مسیحیت یکی است، به استثنای این‌که کاتولیک‌ها و ارتدوکس‌ها علاوه بر ۳۹ کتاب عهد عتیق، ۹ کتاب دیگر یهودیان را به‌ عنوان کتاب‌های قانونی ثانوی می‌پذیرند. این ۹ کتاب جزو کتاب‌های قانونی یهودیان نیست و در کتاب ‌مقدس عبری یافت نمی‌شود؛ اما ترجمۀ یونانی عهد عتیق، معروف به «ترجمۀ هفتادتنان» شامل این کتاب‌ها است. لازم به تذکر است که رسولان به‌هنگام نگارش عهد جدید، تمام نقل‌قول‌های خود را از عهد عتیق، از ترجمۀ هفتادتنان انجام می‌دادند. اما عهد جدید نزد کاتولیک‌ها و ارتدوکس‌ها همان است که نزد پروتستان‌ها مورد پذیرش است.
۲ـ سنت رسولان: این دو کلیسا بر این عقیده‌اند که تعلیم رسولان را «کلیسا» حفظ کرده است. روشن است که تمام تعلیماتی که رسولان می‌دادند، در عهد جدید نوشته نشده است. عهد جدید مجموعه کتاب‌ها و رسالاتی است که «بنا به مقتضیاتی خاص» نوشته شده‌اند. هر کتاب عهد جدید، خصوصاً رسالات، یا برای رفع مشکلی نوشته شد یا برای پاسخ‌گویی به پرسشی. برای مثال، از مطالعۀ دو رسالۀ پولس به تسالونیکیان متوجه می‌شویم که پولس شفاهاً تعالیمی در خصوص بازگشت عیسی مسیح داده بوده و اکنون در این دو رساله، توضیح بیشتری در مورد تعالیم شفاهی خود ارایه می‌دهد (دوم تسالونیکیان ۲:‏۲). اگر مشکلی در این زمینه در کلیسای تسالونیکی پیش نیامده بود، ما امروز این مطالب ارزنده را در این رسالات نمی‌داشتیم. مثالی دیگر در رسالۀ اول قرنتیان فصل ۱۵ یافت می‌شود که در آن پولس رسول، پیام شفاهی (انجیلی) را که به ایشان داده بود، خلاصه‌وار تکرار می‌کند (۱۵:‏۱ و ۳). سپس به شرح مبسوطی از مسالۀ قیامت می‌پردازد. کاتولیک‌ها و ارتدوکس‌ها معتقدند که آن بخش از تعالیم رسولان که در عهد جدید نیامده، در «سنت» حفظ شده است. پروتستان‌ها معتقدند که آن‌چه برای ایمان مسیحی ضرورت داشت، از سوی روح‌القدس در کتاب ‌مقدس ثبت شده است.
پدران کلیسا، به‌خصوص پدران عهد رسولان (قرن‌های اول و دوم میلادی)، نوشته‌های بسیاری از خود برجای گذاشته‌اند که در آن‌ها نگرش کلیسای اولیه در خصوص اصول اعتقادات، و به‌ویژه نحوۀ عبادات و آیین‌ها ثبت شده است. مجموعۀ این نوشته‌ها کلاً بخش عمدۀ سنت رسولان را تشکیل می‌دهد. این نوشته‌ها اکنون در کتاب‌های تاریخ کلیسا در دسترس همه‌گان قرار دارد و امید است که روزی به فارسی نیز ترجمه شود. برای مثال، در نوشته‌های پدران پایان قرن اول و اوایل قرن دوم، شیوۀ عبادت مسیحیان در کلیسا با جزییات نقل شده است. وقتی این شیوه را با شیوۀ مراسم کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس مقایسه می‌کنیم، متوجه شباهت بسیار آن‌ها، حتا در فرمول‌های دعای‌شان، می‌شویم. طبق شهادت این کتاب‌ها، رسوم دیگری مانند تعمید نوزادان و تعمید به روش ریختن آب بر سر داوطلب، از همان قرن دوم مرسوم بوده است. دعای طلب شفاعت از قدیسین، خصوصاً استیفان شهید و نیز تکریم مریم نیز از این دست هستند.
۳ـ مرجعیت کلیسا: اما برای ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌ها علاوه بر کتاب ‌مقدس و سنت رسولان، کلیسا نیز دارای مرجعیت است. منظور از «کلیسا» نیز همایش اسقفان کلیساها از سراسر جهان است. این دسته از مسیحیان، بر اساس شهادت عهد جدید و منابع تاریخی، بر این اعتقادند که مسیحیت اولیه از کلیسا و به‌وسیلۀ کلیسا آغاز شد و گسترش یافت، نه به‌وسیلۀ کتاب عهد جدید. کتاب‌های عهد جدید در بطن کلیسا نوشته شدند. این کلیسا بود که تعلیم صحیح را از گزند معلمان دروغین حفظ کرد. این کلیسا بود که با بدعت‌ها به مبارزه برخاست. و سرانجام این کلیسا بود که در حدود سال ۳۹۰، تصویب کرد که کتاب‌های الهامی مسیحیان متشکل از این ۲۷ کتابی است که امروز عهد جدید مسیحیان را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، مسیح به جمع رسولان خود که کلیسا باشد، اقتدار بخشید.
در انجیل متی ۱۸:‏۱۵-‏۲۰ مسیح به کلیسا اقتدار می‌بخشد تا امور ایمان‌داران را رتق و فتق کند. مسیح به کلیسایش اقتدار بخشید تا گناهان را ببخشد یا نبخشد (یوحنا ۲۰:‏۲۳). این کلیساست که به‌وسیلۀ روح‌القدس به جمیع راستی هدایت می‌شود (یوحنا ۱۶:‏۱۳). کلیسا قدرت دارد ایمان‌دار خطاکار را به شیطان بسپارد (اول قرنتیان ۵:‏۴-‏۵) یا او را باز به جمع خود بپذیرد (دوم قرنتیان ۲:‏۵-‏۸). به این ترتیب، طبق اعتقاد کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس، کلیسا اقتدار دارد تحت هدایت روح‌القدس (یوحنا ۱۶:‏۱۳) و بر اساس اصول کتاب ‌مقدس، آموزه‌های کهن را بر اساس مقتضیات زمانه از نو تفسیر کند، یا در خصوص نحوۀ عبادات و برگزاری آیین‌ها تصمیم‌گیری کند.

تفاوت کاتولیک‌ها و ارتودکس‌ها با پروتستان‌ها
بسیاری می‌پرسند که تفاوت کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها چیست. عموماً تصور می‌شود که تفاوت در نیایش مریم یا پیروی از پاپ و نظایر این است. اما این‌ها همه فرعی است بر اصل. تفاوت عمده و اصلی در مرجعیتی است که برای اعتقادات و عبادات قایل می‌شویم، که در این خصوص در بالا توضیح دادیم. لذا وقتی یک پروتستان با یک مسیحی کاتولیک یا ارتدوکس صحبت می‌کند، عبث است که بحث کند که تکریم مریم یا مرجعیت پاپ در کتاب‌مقدس آمده یا نیامده، چون ایشان نیز قبول دارند که در کتاب ‌مقدس به این مسایل اشاره نشده؛ باید دانست که آنان به این اصول معتقدند، زیرا مرجعیت کتاب‌ مقدس و سنت رسولان و تصمیمات کلیسا (شورای اسقفان از تمام جهان) را در کنار هم و هم‌طراز با هم می‌پذیرند. برای مثال، تعمید کودکان، شیوۀ تعمید، تکریم مریم، مرجعیت پاپ، طلب شفاعت از مقدسین، سلسله‌مراتب کلیسایی، اعتقاد به ۷ آیین مقدس و نحوۀ برگزاری آیین عشای ربانی و نظایر این‌ها، همه‌گی ریشه در سنت و مصوبات کلیسا دارد.