افغانستان سال سرنوشت ساز ۲۰۱۴ را پشت سر می‌گذارد، اما با انبوهی از مشکلات مانند افزایش شورشگری و ناامنی، بدتر شدن وضعیت اقتصادی و افزایش تلفات ملکی وارد سال جدید میلادی می‌شود.
گرایم سمیت، تحلیلگر مسایل افغانستان در گروه بین‌المللی بحران در سال ۲۰۰۵ فاصله ۱۴ ساعته میان کابل و قندهار را با موتر از طریق سرک جدیداً ساخته شده در ظرف شش ساعت طی کرد. سمیت می‌گوید که حالا ۱۳ سال بعد از سقوط رژیم طالبان توسط حمله نیروهای بین المللی زیر رهبری امریکا و سرازیر شدن میلیاردها دالر، سفر در این مسیر ۴۶۰ کیلومتری به معنی این است که کسی حکم مرگ خود را امضا کند.
این تحلیلگر گروه بین المللی بحران با اشاره به خرابی سرک کابل – قندهار بر اثر انفجار ماین‌های جاسازی شده و توقف مسافرین در پوسته‌های امنیتی و همچنان توسط طالبان می‌گوید: «برای یک خارجی مانند من، فعلاً سفر در این مسیر کاملاً کشنده است و با توجه به افزایش شورشگری، برای مدت‌های طولانی چنین خواهد ماند.»
نیروهای امریکایی و ناتو تا چند روز دیگر به صورت رسمی نقش حمایتی می‌گیرند و افغانستان با سپری کردن خونبارترین سال بعد از شروع مداخله نظامی بین المللی در ۲۰۰۱، باید خود مسیر خود را تعیین کند. سال ۲۰۱۴ میلادی تلفات مردم ملکی و نیروهای امنیتی افغانستان به یک ریکورد تازه رسید.
البته دلایلی برای خوش‌بینی محتاطانه وجود دارد. رییس جمهور جدید وعده سپرده است که اصلاحات ایجاد می‌کند، فساد را ریشه کن کرده و مناسبات با کشور همسایه‌اش پاکستان را بهبود می‌بخشد که از مدت‌های طولانی فکر می‌شود به طالبان پناهگاه داده است. اما رییس جمهور اشرف غنی در تلاش‌هایش برای اصلاح نیروهای امنیتی و حکومت آغشته به فساد با چالش‌های بزرگ مواجه است و طالبان گفته اند تا زمانی که یک سرباز خارجی هم در افغانستان حضور داشته باشد دست از جنگ بر نمی‌دارند.
ایالات متحده امریکا و ناتو تا چند روز دیگر (۳۱ دسمبر) اکثر نیروهای خود را از افغانستان بیرون می‌کنند و از ۱۴۰ هزار سرباز در سال ۲۰۱۰ تنها ۱۳۵۰۰ سرباز برای مشوره و آموزش دهی به نیروهای امنیتی افغانستان باقی می‌مانند.
این نیروها جنگی را به عقب خود می‌گذارند که مانند هر زمان دیگر در ۱۳ سال گذشته داغ است. سال ۲۰۱۴ خونین‌ترین سال برای مردم ملکی افغانستان عنوان شده است. از سال ۲۰۰۸ که نماینده‌گی سازمان ملل متحد شمارش تلفات ملکی را در افغانستان شروع کرد، در سال ۲۰۱۴ برای نخستین بار شمار افراد ملکی کشته و زخمی شده نزدیک به مرز ۱۰ هزار تن رسیده است.
نیکولاس هایسوم، فرستاده ارشد ملل متحد در افغانستان می‌گوید که در ۱۱ ماه گذشته یعنی تا آخر ماه نوامبر، ۹۶۱۷ فرد ملکی در افغانستان کشته و زخمی شده اند. از این میان، ۳۱۸۸ تن کشته و ۶۴۲۹ تن دیگر زخمی شده اند. گفته شده است که حملات طالبان عامل ۷۵ درصد این تلفات است.
امانویل نانینی، هماهنگ سازنده برنامه‌های سازمان کمکی بین المللی ایمرجنسی در کابل می گوید که همزمان با پایان عملیات نیروهای امریکایی و ناتو، شورشیان در سراسر کشور ساحاتی را تصرف می‌کنند، در روستاها و شهرها خطوط جنگی ترسیم می‌کنند و مردم ملکی را در مقابل مخاطرات بالا قرار می‌دهند.
تلفات نیروهای امنیتی افغانستان نیز همزمان با افزایش نقش شان در جنگ به ریکورد تازه رسیده و تنها در سال جاری حدود پنج هزار کشته داده اند. در حالی که در ۱۳ سال گذشته نیروهای بین المللی در مجموع ۳۵۰۰ کشته داده اند که ۲۲۱۰ تن آن‌ها امریکایی بوده اند.
مشکلات افغانستان به شورشگری خلاصه نمی‌شود. روند طولانی و جنجالی انتخابات ۲۰۱۴ بلاتکلیفی نسبت به آینده را بیشتر و سرمایه گذاری را کندتر ساخته است. در اوایل سال هر دالر امریکایی با ۵۰ افغانی تبادله می‌شد و حالا ارزش افغانی در مقابل دالر به ۵۸ سقوط کرده است.
مصارف زنده‌گی در افغانستان افزایش یافته و کشور هنوز هم به واردات وابسته است. رشد اقتصادی افغانستان که دو سال قبل دو رقمی بود، با کاهش کمک‌های خارجی در آستانه خروج نیروهای بین المللی کاسته شده است. کانگرس ایالات متحده امریکا کمک‌ ملکی به افغانستان را در سال جاری مالی به ۱،۱۲ میلیارد دالر کاهش داده است که چیزی کمتر از نصف ۲،۲۹ میلیارد دالر در سال گذشته است. رییس جمهور اوباما خواستار تخصیص ۱،۵۹ میلیارد دالر کمک برای سال ۲۰۱۵ شده است.
نادر نادری، رییس مرکز تحقیقاتی موسوم به اداره تحقیق و ارزیابی افغانستان، می‌گوید که با ختم سال جاری میلادی رشد تولید ناخالص داخلی افغانستان به زیر صفر سقوط خواهد کرد: «این یک علامت بسیار بسیار نگران کننده است.»
با وجود این، مسیر یک دهه گذشته کاملاً سیر نزولی ندارد. بانک جهانی گفته است که در یک دهه گذشته یعنی از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲، تولید ناخالص سرانه از ۱۸۶ دالر به ۶۸۸ دالر و نام نویسی برای مکتب ابتدایی از ۱۹ به ۷۲ درصد افزایش یافته است. مرگ و میر مادران نزدیک به نصف کاهش یافته و امید به زنده‌گی افزایش قابل ملاحظه داشته است.
سمیت می‌گوید: «کسی به صورت جدی این را انکار نمی‌کند که امروز احتمال این که یک زن در هنگام ولادت بمیرد کمتر است و این احتمال زیاد است که کودک متولد شده به سن پنج سالگی برسد. وقتی او به پنج سالگی رسید، به احتمال زیاد شانس مکتب رفتن دارد.»
اما راه درازی در پیش است. نادری می‌گوید که هنوز هم افغان‌ها برای تداوی‌های پیچیده صحی باید به خارج بروند. او می‌افزاید که چالش‌ها در سال ۲۰۱۵ زیاد خواهد بود. به گفته نادری در مورد نیروهای امنیتی افغانستان می‌توان محتاطانه خوشبین بود که مانع پیشروی طالبان شوند.