گزارشی از غلام محمد محمدی، مسوول نهاد فرهنگستان پنجشیر

برف‌بارهای هفتۀ نخستین ماه حوت، به‌جای مسرت، مصیبت طبعی غیر قابل پیش‌بینی، عیرقابل کنترول را به‌بار‎آورده، حکومت را واداشت‎ تا «ماتم‎ملی» اعلام و هموطنان با احساس‌، به ویژه ‌بخش‌های از جامعۀ مدنی و رسانه ها از روی انسان دوستی شریک غم و اندوه آسیب‌ دیدۀ مردم پنجشیر و دیگر ولایات کشور آسیب دیده کشور شدند.
نهادهای مدنی به ‌تاریخ ۹ سال جاری، حوت طی یک کنفرانس مطبوعاتی، توجه حکومت، جامعه جهانی و ادارات مسوول را به عمق فاجعه و پس‌لرزه‌های آن معطوف و مشکلات موجود مردم آسیب‌دیده و ماتم‌کشیده را بازگو کردند.
درختم کنفرانس، تصمیم برآن شد تا یک گروپ منظم از جامعۀ مدنی و رسانه‌ها به‌ منطور ابراز تسلیت، غم‌شریکی و پوشش خبری حادثۀ طبیعی عازم پنجشیر گردد. فردای آن، ساعت ۷ صبح حرکت کردیم، قرار ما بر آن بود تا یک گزارش جامع و منظم ‌به‎ شمول‌ مصاحبه با مقامات ‌مسوول حکومت، کمیتۀ اضطراری، مجروحان، خانواده‌های‎آسیب دیده، چگونه‌گی کمک‌های اولیه، نجات گیرمانده‌های زیر برف و برف‌کوچ تهیه و عمق فاجعه را به‎ اطلاع هموطنان وجهان برسانیم.
حدود ساعت ۱۱ ظهر، به‎ دفتر شورا ولایتی رفتیم؛ متأسفانه بسته بود. والی پنجشیر هم به ‌دفتر تشریف نداشت و به محل عملیات پاکسازی راه‌ها رفته بود. آقای برمک مسوول کمیتۀ اضطراری در کابل تشریف داشت. تصادفاً درسالون ولایت با آقای‎ سناتور محمداعلم ایزدیار و مسٌولین ردیف‏ دوم و سوم ملاقات مختصری داشتیم و ازبرنامه‌های کاری معلومات حواستیم. پس از چند دقیقه به سوی ولسوالی پریان، در حرکت افتادیم. در مسیر راه در مراسم فاتحۀ ۱۶ تن از جان باخته گانی که‌درمنطقه خنچ و در فاتحه جوانی که در خانه اش با تمام مواشی‎اش زیر برف جان باخته بود، اشتراک و به ساعت دوبجه به یک کیلو‌متری دو آب خاواک‌ رسیدیم و دیدیم که عملیات پاک کاری برف کوچ به‎شدت جریان داشت. گفتنی است که ازمنطقه ولسوالی ‎رٌخه به بالا، قدم به ‌قدم ضحامت برف زیاد تر دیده می شد.
در این مطقه بسم الله محمدی وزیر دفاع اسبق، با لباس رسمی حضور داشت. مسوول عملیات پاک‌سازی جنرال‎ قدم شاه فرمانده فرقه۱۱۱ ارتش، با تعداد نظامیان، تیم‌صحی، عمله نجات، امبولانس‌ها، گریدر، بلدوزر، بشاول و دیگر وسایل فعال بودند. در این نقطۀ ضحامت برف‌کوچ، بیش ‌از چهار متر بود. یک‌طرف هم کوه بود و از این رو، امکان برف کوچ دیگر نیز متصور بود؛ سوی دیگر رودخانه، ‎به‎عمق ۵۰ متر، صرف یک واسطه می‎توانست ازعمق برف‌کوچ‌ جاده را صاف کند، یک واسطۀ دیگر صرف می‌توانست اورا کمک کند. شرایط طبیعی، دست‎وپای همه را بسته بود.
ازمشکلات موجود، بسم‌الله‌ محمدی (وزیر دفاع پیشین)به ‎طور غیر رسمی گزارش داد و جنرال‌قدم‌شاه مسوول عملیۀ نجات به برخی رسانه ها از جریان کارانجام شده گزارش داد. رسانه های زیادی برای بررسی و ارایه گزارش به محل رفته بودند و هر کدام جویای معلومات می شدند.
کارهای انجام شده
۱- درظرف پنج روز، درمنطقه ولسوالی رٌخه تا نزدیک کوتل خاواک، جاده‎ عمومی از برف‎کوچ‌ها پاک کاری شده که کار ‎و زحمت دست‎اندر کار آن به‌ویژه کارگران قابل‎ تقدیر است.
۲- از جاده عمومی به ‌طرف چپ، جاده فرعی و ولسوالی درۀ عبدالله‎خیل، تا دهنۀ ولسوالی آبشار، چندین کیلومتر برف و برف‌کوچ پاک کاری و جاده باز شده بود.
۳-از منطقه خنچ ۱۶ تن کارگران در معدن زیر برف کوچ گیر مانده بودند، یکی آن شهید شده بود بیرون کشیده شدند. میت‌ها در منطقه، دفن و تعدادی هم به کابل انتقال داده شدند.
۴- گذشته از کوتل« بام وردار» در دره «تٌل» بیش از ۳۰ تن جان باخته و تعدادی مجروح و مریض بودند. جان باخته‌گان دفن و مجروحان به شفاخانه انتقال و کمک‌های لازم و فوری صورت گرفت، هنوز هم پاک کاری جریان دارد.
۵- در دو تا سه نقطه ولسوالی پریانۀ زمینه نشست چرخ بال‌ها مساعد ساخته شده تا به مناطق نزدیک و ممکن کمک ارسال گردد، مقدار ادویه پارچه برای تدفین فرستاده شده بود.
۶- به ‌گفته مسوول عملیات، جنرال قدم شاه، اگر حوادث طبیعی و برف‌باری دیگر رٌخ ندهد، ظرف چند روز جاده باقی مانده «حدود۲۵کیلومتر» تا مرکز پریان باز خواهد شد.
۷- در روز های نخست، تعدادی سربازان کوماندو به منطقه پریان رسانده شده‌بود؛ اما همه دربرف فرورفته بودند و امکان تحرک را از دست داده بودند. برای اینکه خودشان تلف نشوند، دوباره از منطقه کشیده شده‌اند.
۸- یک مقدار، مواد خوراکی بسته بندی شده بعد از یک سروی هوایی به‌ بعضی قریه ها پرتاب شده، اما به نسبت ضحامت برف مقداری در برف فرو رفته و مقداری کمی به خانه های نزدیک رسیده که همه از آن مستفید نشدند؛ لذا این پروسه قطع شد.
۹- سفر آقای داکتر اشرف غنی، کمک پولی و هدایت ایشان به مسوولین و نیز سفر داکتر عبدالله رییس اجراییه کارها را بیشتر سامان داد و بعد از دیدار آنان از پنجشیر، سه روز ماتم ملی اعلام شد..

۱۰- اشحاص و نهادها تا کنون کمک‌های نقدی و جنسی شان را به پنجشیر ارسال کرده اند که نسبت به‌بندش راه‌ها و عدم اطلاع دقیق و ناممکن بودن، سروی کامل از آسیب دیدها، در ولایت متوقف است.
کارهایی که تا شام یکشنبه انجام نشده یا ممکن نبوده است:
۱- شدید ترین مناطق آسیب دیده در سه منطقه گزارش شده است:
ولسوالی پریان شامل منطقۀ«تٌل، آریب و خاواک و تمام ولسوالی آبشار در منطقه دره. درین مناطق، نه راه وجود دارد نه ارتباط لازم بر قرار است. هنوز هم از وضعیت درست مردم در این مناطق گزارشی در دست نیست.
۲- موادعذایی پرتاب شده اکثراً هدر رفته است. تعداد محدود که تیلفون‌های‌شان تا روز یکشنبه ۱۰ حوت فعال بود، گفته اند که اطفال، زنان و اکثر اعضای حانواده شان مریض هستند و تعداد هم امید خود را از دست داده اند؛ چون مواد سوخت، مواد خوراکی و ادویه ندارند و خانه های‌شان زیر برف است و راه های دهات کاملا مسدود است.
۳- شکل طبیعی محیط‌ پنجشیر طوری است که از جاده عمومی حدود سی‌ دره به طرف راست‌ و چپ، جدا شده که هر کدام باوجود احداث جاده های خامه‌ی فرعی، دو تا سه‌ساعت پیاده روی دارند. این جاده های فرعی، هرکدام نسبت برف باری مسدود و از آخر دره ها از زنده گی و مرگ مردم خبر دقیقی در دست نیست. وسایط حکومتی تا کنون با تمام تلاش صرف جاده عمومی را پاک‌کاری کرده و هنوز هم ۲۵ کیلومتر آن باقی مانده است.
۴- پول، مواد عذایی، البسه و امکانات امدادی‎ دولتی، اشخاص و نهادها همه در مرکز ولایت انبار شده، امکان رساندن آن به‌ اشخاص‌ مستحق مسول ممکن
نرسیده باشد.
۵- ابتدا از روی عدم شناحت محیط، برای پاک کاری، وسایط ‌تایردار از ولایات همجوار و سالنگ ها انتقال داده اند که زیاد موثر نبوده آنها را عقیب کشیده وسایط چین دار انتقال دادند که این سبب ضایع شدن وقت زیادی شد. هم اکنون چندین چرخبال درجوار استدیوم‌ ورزشی آماده انتقالات است؛ ولی باوجودعرایض و شکایات مردم، اقارب و اعضای خانواده‌های گیر مانده زیر برف‎ را به مکان‌های مورد نظر، انتقال نداده‌است. این در حالی است که موثرترین عملیه نجات خود آنها هستند و در ضمن با اراضی و مشکلات مردم بلد هستند.
۶- کسانی یا خانواده‌هایی در آن طرف دوردست های پنجشیر زنده‌گی داشتند و مصیبت دیده اند که هیچ نوع امکانات زنده‌گی، کار دولتی و خصوصی را در شهرها ندارند. بازمانده گان آن ها از ولایت های مختلف آمده بودند که از طریق چرخ بالها بروند به مناطق شان اما این فرصت مساعدت را نیافتند و به آن‌ها توجهی نشد.
پیشنهاد:
۱ از ولسوالی رُخه به طرف بالا، چهل درصد درختان طوری‌که در اطراف جاده عمومی دیده می‌شود شکسته و فرش زمین گردیده است. خسارات در آخرین دره های دشوار گذر، هنوز در دست نیست؛ یعنی امکان زنده‌گی بعدی را دشوار ساخته است.
۲ سربازان و کارگران دولتی هر قدر فداکاری کنند یا تاکنون کرده اند، جای اقارب و نزودیکان خانواده‌های گیرمانده زیر برف را پر کرده نمی‌توانند. بنابراین دولت باید نزدیکان مصیبت دیده‌گان را با چرخبال‌ها به مناطق شان انتقال بدهند تا در نجات اقارب شان بکوشند.
۳ – برای عملیۀ نجات باقیمنده ها باید از نیروهای ناتو کمک جدی تقاضا گردد. رسیدگی از توان نیروهای موجود، به طور همه جانبه نیست. بلدوزر یا اسکواتور و وسایط باید به وسیله چرخبال به آخر جاده انتقال داده شود تا کار را از چند نقطه آغاز کنند.
۴ در سراسر پنجشیر به ده‌ها و صدها خانه‌های لکس و کانکریتی یا ویلاهای تابستانی وجود دارد باید مردم از مناطق آسیب پزیر و آسیب دیده به این مکان‌ها توسط چرخ بال ها انتقال داده شوند و بعد کمک های لازم موجود به آنان توضیع شود و شکی نیست که مردم به خصوص کسانی بضاعتی در توان دارند با آنان همکاری های لازم را خواهند داشت.
۵ به وضاحت دیده شده که هم کم کاری و هم سو استفاده‌های فراوان از کمک ها در این چند روز ادامه داشته است و برای رسیده گی بهتر، نهاد های حکومتی برخی کارها را به نهاد های جامعه مدنی واگذار و شریک سازند و از این نهادهای به گونه بهینه استفاده کنند.
۶ سفرهای سیاسی فاتحه خوانی‎‌های سیاسی هم‌چشمی‌ها و رقابت‌های فرماندهان محلی و اراکین دولتی، درد مظلومان آسیب دیده و عذاب کشیده را مداوا نمی کند.
۷ از جامعه‌ی معدنی نهادهای خیریه و سرمایه داران واقعاً ملی و همه هموطنان می‌خواهم که آسیب دیدگان پنجشیر را کمک همه جانبه نمایند. پس لرزه های زیادی این بلای طبعی نیز دارد که اکنون شدیداً زنده‌گی مردم را در مناطق آسیب دیده تهدید می‌کند.
۸ مساعدت به آسیب دیده‌گان حوادث در هرجای کشور، باید در جامعه نهادینه گردد.