احمد مسعود: طالبان به هیچ تعهد خود به غیرقرارداد خود با آمریکا عمل نکرده‌اند.





قبول مسوولیت؛ ضـرورتی در اخلاق حرفهیی

گزارشگر:جلال نبهانی‌زاده/ سه شنبه 26 حوت 1393 - ۲۵ حوت ۱۳۹۳

mnandegar-321می‌توان ادعا کرد صنعتی شدن، دیگر یک ارزش نیست. روزگاری صنعتی شدن با سلطه رابطه‌یی نزدیک داشت. اما امروز مهم‌ترین نیاز بشر در قدرت‌مند کردن یک ملت، مسأله امنیت است؛ امنیت آب، امنیت شغلی، امنیت غذایی، مسکن و… . امنیت سلامت در معادلات از اهمیتِ ویژه برخوردار است. امنیت در تکنالوژی با ساختار فناورانۀ جامعه ارتباط دارد. ساختار فناورانه در اشکال مختلفِ خود در چارچوبِ روابط بین مشتری (کارفرما) و فروشنده (پیمان‌کار) است.
شکل و شمایلِ این رابطه نشان می‌دهد آیا طراحی نوآورانه قابل تحقق است یا خیر. تکنالوژی‌یی که از طریق مهندسیِ معکوس و دلالی در بازار به دست آمده، تکنالوژی نیست و نام آن، فرآیند تهیۀ محصول مصرفی است؛ محصولی که پس از مصرف و برآوردن نیاز، کاربری انسانی ندارد و با نوآوری و پیشرفت در تعامل نیست؛ رفع نیازهای کوتاه‌مدت که پس از رفع نیاز، نیازهای نو را می‌آفریند که نه از طریق نوآوری بلکه مهندسی‌های معکوس آینده و دلالی‌های آتی به دست می‌آید.
گاهی برای وجود کار و اشتغال نیاز می‌شود مصرف‌گرایی را باب کرد. تأمین محصولاتی که برای این نیاز ارایه می‌شود، یک امر تکنالوژیک نیست. در این بین کاهش کیفیت کالای تولیدی در جوامع مصرف‌گرا، موجبات از بین رفتن مسوولیت‌پذیری بین افراد را فراهم می‌کند. امری که تأییدکنندۀ این مدعاست، واکنش برخی افراد در جوامع ذکرشده در حوادث و موقعیت‌های حساس است؛ مقصر در پشت دستورالعمل‌ها و قواعد پیچیدۀ بروکراتیک پنهان شده است.
همین مسوولیت‌پذیر نبودن، زمینه‌یی را فراهم می‍‌کند تا اصلاحات در سطح سازمان‌ها برای تکرار نشدنِ حوادث ـ خصوصاً در حوادث مرتبط با تکنالوژی مانند آتش‌سوزی ساختمان‌ها و سقوط هواپیماها و نظیر آن‌ها ـ ایجاد نشود. انتقادات وقتی جدی‌تر می‌شود که خسارات مالی و جانی از سطحی فراتر رفته و امکان برآوردن جبران خسارات وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، دستگاه‌های نظارتی به جست‌وجو برای یافتنِ فرد خاطی اقدام خواهند کرد، اما این اقدامات به علت پیچیده‌گی قواعد بروکراتیک ماه‌ها و گاهی سال‌ها به طول می‌انجامد و در نهایت طولانی شدن رسیده‌گی به این‌گونه پرونده‌ها، تضعیف شواهد و استدلال‌های وقوع حادثه را در بردارد.
در چنین شرایطی، تنها راه اصلاح امور، تقویت روحیۀ دگرخواهی نزد افراد مرتبط با حادثه است. آن‌ها باید آگاه باشند به همان نسبت که قبول وظیفه شیرین به نظر می‌رسد، تخطی از قواعد و دستورالعمل‌ها یا گزارش نکردن عدم تطابق در قوانین می‌تواند زیان‌بار و تلخ باشد. لذا در این شرایط باید ارزش‌ها را هم در نظر داشت؛ چنان‌که خداوند می‌فرماید: رستگار آن کسی است که خود را پاک گردانید.(آیه شریفۀ ۱۴ سورۀ مبارکۀ الأعلی)
مسالۀ مسوولیت‌پذیر نبودن می‌تواند به فرد خاطی از نظر روحی آسیب بزند و حتا اگر فرد خدمات ارزنده‌یی ارایه کرده باشد، مورد سرزنش قرار گیرد.
قبول مسوولیت ناشی از حوادث نه تنها محیط امن‌تری را برای سرمایه‌گذاری در حوزۀ تکنالوژی فراهم می‌آورد، بلکه سبب افزایش کیفیت تولید و ساخت تجهیزات می‌شود و کاهش حوادث را در بردارد. مهندسی را در نظر بگیریم که در یک شرکت ساخت تجهیزاتِ برقی مشغول فعالیت است. در صورتی که این مهندس نسبت به محاسبات دقیقِ میزان تحول بار مکانیکیِ سازه تجهیز کوتاهی کند، خساراتی که ناشی از این کم‌توجهی در شبکۀ هوشمند برق پدید می‌آید، تا آن‌جا می‌تواند گسترش یابد که برق درمانگاهِ یک روستا قطع شود. در چنین شرایطی چه‌گونه به بیمارانی که به مداوا نیاز دارند، رسیده‌گی خواهد شد؟ تبعات این خسارت تا کجاست و آیا مقصر در دسترس است؟ و اگر در دسترس باشد، پاسخ‌گوی کم‌توجهی خود است؟ در جوامعِ ما چه جایگاهی برای مسوولیت‌پذیری و اخلاق مهندسان در نظر گرفته شده است و در دروس دانشگاهی، این موارد را تا چه میزان به مهندسان آموزش می‌دهند؟
باید به این موضوع بیشتر توجه کرد و پژوهش‌ها باید معطوفِ ریسک‌های تکنالوژیک، دستورالعمل‌های ایمنی، رعایت استندردها و الگوهای تدوین شدۀ بومی و اخلاق مهندسی باشد.
تقویت مسوولیت‌پذیری بدون فراهم کردن شرایط فرهنگی مناسب در مراکز صنعتی و دانشگاهی امکان‌پذیر نیست. با توجه به مطالبی که از نظر گذشت، پیشنهاد می‌شود نسبت به گسترش تبلیغاتِ رسانه‌یی مبنی بر توجه به پژوهش‌های ایمنی و اخلاقی در حوزۀ علوم و مهندسی اهتمام ویژه شده و از نخبه‌گان و پژوهش‌گرانِ دانشگاهی دعوت شود با ارایۀ موارد پژوهشی و مثال‌ها و نمونه‌های متعدد، به شرح اهمیتِ مسوولیت‌پذیری در بین متخصصان بپردازند.
همچنین با مهم دانستن تجربیاتِ دیگر کشورها و شرکت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و نهاد سازمان ملل متحد، از این پتانسیل برای انتقال دانش تدوین دستورالعمل‌هایی با پیچیده‌گی کمتر در امور فنی، زمینۀ همکاری‌های همه‌جانبه در عرصۀ ایمنی صنعتی فراهم آید. با این فعالیت‌ها و رعایت اصول اخلاقی و مسوولیت‌پذیری در مراکز اقتصادی و نهادهای فرهنگی، امکان رجوع تودۀ مردم به دستورالعمل‌های اخلاقی افزایش خواهد یافت. البته سیاست‌گذاری‌های کلان، اختصاص سرمایه و جذب دانشجو و پژوهش‌گر در تسریع این امر بی‌تأثیر نخواهد بود.
دانشجویان با مطالعۀ متون مراکز مطالعات اخلاق و تکنالوژی اروپا نظیر دانشگاه صنعتی دلف، دانشگاه توینت و دانشگاه آیندهوون، می‌توانند اطلاعات بسیار وسیع و مناسبی در زمینۀ رابطۀ مسوولیت‌پذیری و توسعۀ پایدار تکنالوژی به دست آورند. امید است با گسترش و به‌کارگیری مطالعات اخلاق مهندسی و اخلاق تکنالوژیک، زمینۀ تغییر و تحول در شرایط فعلی فرهنگِ مسوولیت‌پذیری ما فراهم آید.

اشتراک گذاري با دوستان :

Comments are closed.