تأکید بر اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان در حالی صورت می‌گیرد که به فرمان رییس‌جمهوری، کمیسیونی در این مورد توظیف شده است. بر اساسِ برخی شنیده‌ها، کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی تاهنوز موفق نشده که جلساتِ خود را برگزار کند. برخی از ناظران به این باور اند که اعضای معرفی‌شده از سوی ریاست اجرایی از حضور در نشست‌های کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی اجتناب ورزیده‌اند. بر اساسِ این شنیده‌ها، برخی‌ها با ترکیب و ریاست کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی مشکل دارند و به این باور اند که در موجودیت کمیسیون فعلی، اصلاح نظام انتخاباتی به گونه‌یی که مردم انتظار دارند، انجام نمی‌شود.
داکتر عبدالله رییس اجرایی کشور در هنگام سفر به امریکا وقتی در برابر پرسشِ اصلاح نظام انتخاباتی قرار گرفت، به وضاحت گفت که برخی ملاحظات در مورد کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی وجود دارد و این مشکل پس از برگشت به افغانستان و در مشوره با رییس‌جمهوری برطرف خواهد شد. آقای عبدالله از جزییات مشکلِ موجود در کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی پرده برنداشت، اما مشخص است که او نیز در این زمینه ملاحظاتی دارد و شاید در برخی موارد در روشنیِ تصمیم‌ها قرار نگرفته باشد.
از آغاز، بحثِ اصلاحِ نظام انتخاباتی به عنوانِ یکی از اصل‌های توافق‌نامۀ سیاسی میان رهبرانِ دولت وحدت ملی، دو رویکردِ متفاوت را بازتاب می‌داد. رویکردِ نخست مربوط به رییس‌جمهوری است که فکر می‌شود اصلاح نظام انتخاباتی برایش چندان در اولویت قرار ندارد و بر اساسِ یک مجبوریت سیاسی تن به این کار می‌دهد.
با آن‌که هفت ماه از آغاز به کارِ دولت جدید می‌گذرد، اما بحث اصلاح نظام انتخاباتی همواره با موانع و سدهایی روبه‌رو بوده که عمدتاً از جانب رییس‌جمهوری به‌وجود آمده است. آقای غنی نظام انتخاباتیِ فعلی را چندان ناکارآمد تشخیص نمی‌دهد و در مورد اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی کاملاً دیدگاه مثبت دارد. آقای غنی فکر نمی‌کند که بحرانِ به‌وجود آمده در انتخابات، ناشی از سوءمدیریتِ کمیسیون‌های انتخاباتی باشد؛ به همین دلیل او از اصلاحات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت سخن می‌گوید. در اصلاحات کوتاه‌مدت قرار است زمینه برای انتخاباتِ پارلمانی مساعد شود. در اصلاحات میان‌مدت و درازمدت قرار است زمینه برای انتخابات شورای ولسوالی‌ها و بعداً ریاست‌جمهوری فراهم شود.
طرح مسالۀ اصلاحِ نظام انتخاباتی به این شکل، بدون شک راه به جایی نمی‌برد و بیشتر می‌تواند در محور وقت‌کشی و ابقای کمیسیون‌های فعلی عمل کند. دیدگاه رییس‌جمهوری و اطرافیانش در مورد اصلاح نظام انتخاباتی که حالا یکی از همکاران نزدیکش در هنگام مبارزات انتخاباتی نیز در رأس آن قرار گرفته، بیشتر معطوف به حفظ وضعیتِ موجود است. در طرف دیگر، ریاست اجرایی اصلاحِ نظام انتخاباتی را پیش از برگزاری هر نوع انتخابات، یک مسالۀ بنیادی و استراتژیک می‌بیند و خواهان تغییرات و اصلاحات بنیادی و عمیق در نظام انتخاباتی کشور است. ریاست اجرایی در سایۀ تجربه‌های انتخاباتِ گذشته به این نظر است که با سازوکارهای فعلیِ انتخاباتی آن‌چه که می‌تواند پیروز شود، جعل و تقلب است و مردم افغانستان شاهد پیروزیِ خود در هیچ انتخاباتی نخواهند بود. ریاست اجرایی اصلاح نظام انتخابات را یک اصل می‌داند و باور دارد که با اصلاحات همه‌جانبه و اساسی، افغانستان وارد نظام واقعاً دموکراتیک خواهد شد.
این دو نگاهِ متفاوت به مسالۀ اصلاحِ نظام انتخاباتی، می‌تواند مشکلات زیادی را بر سرِ راه تغییرات در نظام انتخاباتی کشور به‌وجود آورد. اصل اساسی این نیست که رییس‌جمهوری و رییس اجرایی از اصلاح نظام انتخاباتی سخن بگویند و یا از آن حمایت کنند، بلکه اصل اساسی در این مورد این است که آن‌ها چه برداشتی از اصلاح نظام انتخاباتی در کشور دارند. از جانب دیگر، سرنوشت سیاسی افغانستان، رابطۀ تنگاتنک با انتخابات یافته است. بدون داشتنِ انتخابات شفاف و عادلانه، افغانستان در سراشیبِ استبداد و دیکتاتوری سقوط خواهد کرد. در عدم موجودیت نظام انتخاباتی سالم، احتمال این وجود دارد که دیگر اعتماد مردم به روند انتخابات اعاده نشود و سهم و مشارکتِ مردمی در انتخابات به میزان نگران‌کننده‌یی کاهش پیدا کند.
اگر به تغییرات و اصلاحات در نظام انتخاباتی به عنوان یک اصل دیده نشود، آن‌چه که در فرایند بررسی‌های کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی ممکن است اتفاق بیفتد، تغییرات جزیی و فرعی خواهد بود که اصل تقلب و مهندسی در انتخابات را منتفی نمی‌سازد. مردم افغانستان زمانی به پای صندوق‌های رای خواهند رفت که ببینند در کشورشان نظام انتخاباتیِ عادلانه و قدرتمند به وجود آمده که از هیچ نهاد و دستگاه قدرتمندی دستور نمی‌گیرد.
انتخابات‌های گذشته در افغانستان نشان داد که با وجود مستقل بودن کمیسیون‌های انتخاباتی، این کمیسیون‌ها در راستای منافع قدرت‌مندان عمل می‌کنند و نمی‌توانند خود را از اسارتِ ارگ و گروه‌های وابسته به آن نجات بخشند. بحران در انتخابات‌های گذشته دقیقاً ناشی از عملکرد نادرست اعضای ارشد کمیسیون‌های انتخاباتی بود. اعضایی که با وجود برخی ظاهرسازی‌های دموکراتیک ولی از مجرای ارگ و رییس‌جمهوری پیشین گزینش شدند و در رأس کمیسیون‌های انتخاباتی قرار گرفتند. اگر کمیسیون‌های انتخاباتی به‌درستی به وظایفِ خود عمل می‌کردند، امروز افغانستان دچار وضعیت مدهشِ فعلی نمی‌بود؛ چون در موجودیت یک نظام انتخاباتی عادلانه، آنانی به قدرت می‌رسند که مورد حمایت مردم قرار دارند و در نتیجه، مشروعیت نظام از سوی مردم تسجیل می‌شود.
در حال حاضر، ما شاهد چنین وضعیتی در افغانستان نیستیم. نظام انتخاباتی افغانستان به اصلاحات بنیادی نیاز دارد و به همین دلیل در کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی، باید افرادی حضور می‌داشتند که ضمن مستقل بودن با انتخابات و سازوکارهای آن به‌درستی آشنایی می‌داشتند.
هنوز از کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی انتظارِ آن‌چنانی نمی‌توان داشت؛ این کمیسیون عمدتاً برای وقت‌کشی و ظاهرسازی ایجاد شده است!