احمد عمران/ سه شنبه ۵ جوزا ۱۳۹۴

به نظر می‌رسد خلاف باور برخی رهبران سیاسیِ کشور که داعش را خطری بالقوه برای افغانستان دانسته بودند، حالا حضور این گروهِ نوظهور به خطری بالفعل تبدیل شده است. اظهارات اخیر جنرال جان کمبل فرمانده نیروهای بین‌المللی در افغانستان، نشان می‌دهد که داعش در برخی مناطق افغانستان به‌شدت فعال بوده و به گونۀ حساب‌شده گام برمی‌دارد. جنرال کمبل به رسانه‌ها گفته که داعش هنوز در افغانستان عملیات نظامی صورت نداده، ولی به‌شدت در حال سربازگیری است. به گفتۀ جنرال کمبل، نفرات ناراضی طالبان که دل خوشی از ملا عمر رهبرِ این گروه ندارند، به‌سرعت در حال بیعت با گروه داعش استند.
البته جنرال کمبل هنوز داعش را یک تهدید بالفعل نمی‌داند، اما باور دارد که این گروه به‌زودی می‌تواند از این وضعیت بیرون شود. تحلیل‌گران مسایل سیاسی نیز به این عقیده‌اند که نباید حضور داعش در افغانستان سرسری تلقی شود. به نظر آگاهان، تجربۀ طالبان نشان می‌دهد که سرسری انگاشتنِ گروه‌های جنگ‌طلب و تمامیت‌خواه، می‌تواند پیامدهای ویران‌گر در پی داشته باشد.
پس از ماجرای یازده سپتمبر، گروه طالبان که در اثر ورود نیروهای ایتلافِ بین‌المللیِ ضد تروریسم محکوم به شکست شده بود، دوباره توانست به عنوانِ یک تهدید کلان، خود را مطرح سازد. آگاهان به این نظر اند که در آن زمان، نیروهای بین‌المللی دچار اشتباه در محاسباتِ خود شدند و فکر کردند که با سقوط رژیم طالبان، ماشین نظامیِ آن‌ها نیز توامان از کار افتاده است. ولی پس از مدتی مشخص شد که گروه طالبان با بازسازی بدنۀ جنگی خود، دوباره فعالیت‌های نظامی را از سر گرفته و همچنان به پیکار خود ادامه می‌دهد.
در مورد گروه داعش نیز این مورد می‌تواند صادق باشد. رهبران سیاسی افغانستان، اولین جرقه‌های حضور داعش در کشور را چندان جدی نگرفتند. حامد کرزی رییس‌جمهوری پیشین تا هنوز فکر می‌کند که داعش در افغانستان هیچ‌گاه به خطری بالفعل تبدیل نمی‌شود؛ زیرا به باور آقای کرزی داعش ریشه‌های بیرونی دارد و حرکتِ آن در افغانستان مورد حمایتِ هیچ گروهی قرار نخواهد گرفت.
این‌گونه تحلیل‌ها اگر در خود مایه‌هایی از بلاهت را نداشته باشد، بدون شک مملو از غلط‌فهمی و سطحی‌نگری است. از حرکت‌های نخستینِ داعش در افغانستان تا به امروز، می‌توان خط سیر صعودیِ این گروه را به‌خوبی ترسیم کرد. گروه داعش در افغانستان چند ماه پیش فقط در ذهن‌ها حضور داشت و اگر در صفحه‌های فیس‌بوک مطلبی در مورد آن به نشر می‌رسید، واکنش‌های تندی را برمی‌انگیخت. اما به‌تدریج داعش در مراکز دانشگاهی و تحصیلیِ کشور نفوذ پیدا کرد.
دیوارنوشته‌های دانشگاه کابل هرچند واکنش نهادهای امنیتی را به دنبال داشت، ولی در همین حال حاوی این پیام نیز بود که داعش وارد افغانستان شده است. در این‌که رهبرانِ داعش هوشیارانه در پی شکار افکار عمومی استند، نمی‌توان تردید ورزید. این گروه در تلاش‌های اولیۀ خود، مراکز دانشگاهی را نشانه گرفت تا به نوعی خود را از برنامه‌های نظامی به دور نشان دهد. اما پس از چند ماه حالا این گروه عملاً به ایجاد مراکز نظامی و آموزشی و سربازگیری از میان گروه‌های مختلف می‌پردازد. گروه داعش حالا حتا برای طالبان نیز به عنوان رقیب مطرح شده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، افراد این گروه در ولایاتی که نفوذ نظامی پیدا کرده‌اند، در برابر افراد طالبان که از پیوستن به آن‌ها خودداری ورزیده‌اند، به مقابلۀ نظامی دست زده‌اند.
گروه داعش گام به گام اما زیرکانه در حال گسترش فعالیت‌های خود در افغانستان است. شاید برای چند ماه دیگر نیز این گروه فعالیت‌های نظامی خود را در افغانستان آغاز نکند، اما این موضوع به این معنا نیست که نسبت به موجودیتِ آن به عنوان یک تهدید بالفعل، اغماض و کم‌توجهی شود.
داعش به هر منظوری که وارد افغانستان شده باشد، می‌تواند برای کشور خطرآفرین تمام شود. برخی‌ها به این باور اند که گروه داعش فراتر از افغانستان برنامه دارد و به‌زودی از این کشور عبور می‌کند. اما واقعیتِ مسأله این است که داعش به همان میزان که می‌خواهد حوزۀ نفوذ خود را گسترش دهد، چشم به منابع و امکاناتِ افغانستان دوخته است. برخی گزارش‌ها می‌رسانند که داعش می‌خواهد از افغانستان به عنوان منبع مالی استفاده ببرد.
کشت مواد مخدر در افغانستان، گروه داعش را به‌شدت به این کشور متمایل کرده است. گفته می‌شود در صورت دست یافتن گروه داعش به این منبع، سالانه بین ۵ تا ۱۰ میلیارد دالر عواید به‌دست خواهد آورد. در همین حال، این گروه می‌خواهد خود را به سلاح‌های هسته‌یی پاکستان نیز برساند. این موضوع حالا به عنوان یک دغدغه مطرح است و برخی رسانه‌های غربی از قول رهبرانِ داعش نوشته‌اند که این گروه خود را در نزدیکی بمب‌های هسته‌یی پاکستان می‌بیند.
بدون تردید وقتی داعش چنین برنامه‌های درازمدتی را در سر داشته باشد، حضور خود را در افغانستان ضروری می‌پندارد. دولت افغانستان از حالا باید زنگ خطرِ داعش را به صـدا درآورد و جلو گسترش آن را بگیرد. اگر چنین نشود، افغانستان شاهد جنگ‌هایی به‌مراتب خونین‌تر و مرگبارتر از امروز خواهد بود که مسوولیتِ آن نیز بدون شک به دوش رهبران فعلیِ کشور است؛ رهبرانی که هنوز از اختلافاتِ ذات‌البینی نجات نیافته‌اند و همچنان فکر می‌کنند که می‌توان هر تهدیدی را با شعار و رجزخوانی در نطفه خنثا کرد.