ابوبکر مجاهد/ شنبه ۹ جوزا ۱۳۹۴
نهادهای حقوق بشری و صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد، از نقض گستردۀ حقوق کودکان در افغانستان به شدت ابراز نگرانی کرده و گفته‎اند که از کودکان در جنگ‌، حملات انتحاری، فروش و قاچاق مواد مخدر و کارهای شاقه استفاده می‌شود.
کودکان در افغانستان آسیب‌پذیرترین قشر اجتماعی محسوب می‌شوند و با وضعیت رقت‎باری دست‎وپنجه نرم می‎کنند.
دولت افغانستان گفته که برای پایان بخشیدن به مشکلات کودکان برنامه دارد؛ اما نهادهای بین‎المللی و مدافع حقوق بشری می‎گویند که برنامه‏‎های دولت برای حفاظت از حقوق کودکان کافی نیست.
این نهادها همچنان دولت و مخالفان مسلح را متهم می‎کنند که از کودکان در جنگ کار می‎گیرند.
اما وزارت داخلۀ افغانستان، مخالفان مسلح دولت را متهم به سربازگیری و سوء استفاده از کودکان در حملات انتحاری، فروش و قاچاق مواد مخدر و جاسازی بمب‎های کنار جاده‌یی می‎کند.
کمیسیون حقوق بشر: مخالفان مسلح از کودکان استفادۀ جنسی می‎کنند
رفیع‌الله بیدار سخنگوی کمیسیون حقوق بشر افغانستان در مصاحبۀ با روزنامۀ ماندگار گفت: در افغانستان کودکان نسلی فراموش شده هستند و کارهایی‌که تا اکنون در مورد انکشاف حقوق کودکان انجام شده، جواب‌گو نیست.
آقای بیدار با تأکید بر این‌که آسیب‌پذیری کودکان در افغانستان قابل نگرانی است، می‌گوید: «کودکان شاقه‌کار، کودکان معتاد، کودکان یتیم، کودکانی‌که همراه مادرهای‌شان در زندان‌ها به‌سر می‌برند، کودکانی‌که در منازعات جنگی و کودکانی که در فروش و قاچاق مواد مخدر و… ‌استفاده می‌شوند، حالت نابسامانی دارند.»
به‌گفته او، از کودکان در کارهای‌شاقه، تکدی‌گری و همچنان در فروش و قاچاق مواد مخدر در افغانستان استفاده می‎شود.
سخنگوی کمیسیون حقوق بشر گفت: ایجاد سهولت‌های تعلیمی، حفاظت کودکان‌ آسیب‌پذیر و داشتن یک برنامه جامع برای نجات آن‎ها، مکلفیت دولت‌ است.
آقای بیدار تصریح کرد: برنامه جمع‌آوری کسانی‌که در کوچه و بازار به تکدی‌گری مشغول استند از طرف رییس‌جمهوری پیشین امر شده بود، ولی این امر از طرف وزارت کار امور اجتماعی عملی نشد.
او گفت: دولت یک کمیسیون را برای جلوگیری از استفاده کودکان در بخش‌های نظامی و منازعات جنگی تشکیل داده، اما در یک بخش نظامی پولیس محلی هنوز هم کودکان حضور دارند.
آقای بیدار افزود: مخالف دولت کودکان را مورد استفاده جنسی قرار داده و هم از آنان در جنگ، حملات انتحاری و جاسازی بمب‌های کنارجاده‌یی، انتقال ابزار جنگی، انتقال و فروش مواد مخدر استفاده می‌کنند.
آقای بیدار افزود: حاکمیت قانون در افغانستان کم است و گروه‌های مافیایی از کودکان در فروش و قاچاق مواد مخدر استفاده می‌کنند و به علت فساد در ادارات دولتی، این اشخاص دستگیر نمی‌شوند.
پولیس: از کودکان مخالفان استفاده می‎کنند
در این حال، وزارت داخله با بیان این‌که مخالفین دولت از کودکان در منازعات جنگی استفاده می‌کنند، می‌گوید: مخالفان دولت، کودکان را در مدارس آموزش داده و در حملات انتحاری و منازعات جنگی به گونۀ سپر استفاده می‌کنند.
نجیب دانش، معاون سخنگوی گفت که استفاده کودکان در منازعات جنگی و حملات هراس‌افگنانه یک کار خلاف موازین بین‌المللی است.
او گفت: از کودکان در فروش و قاچاق مواد مخدر و حملات انتحاری استفاده می‌شود که تا اکنون شمار زیادی از کودکان در این موارد دستگیر شده و به اداره دادستانی معرفی شده‌اند.
آقای دانش افزود: پایین‌بودن سطح دانش در جامعه، نداشتن آگاهی از قوانین و عدم توجه خانواده‌ها به کودکان‌شان، سبب شده که از این طبقه سوء استفاده‌ صورت گیرد.
او تأکید کرد: در امر جلوگیری از گروه‌هایی‌که کودکان را در حملات انتحاری، قاچاق و فروش مواد مخدر و … استفاده می‌کنند، تمام اداره‌های مبارزه با موادمخدر و به ویژه پولیس جدی عمل می‌کند.

مشکلات کودکان ناشی از فقر است
در این حال، اداره یونیسف یا صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد می‎گوید که به دلیل فقر و ناداری از کودکان در افغانستان سوء استفاده می‎شود.
عزیز فروتن سخنگوی یونیسف (صندوق‌ بین‌المللی کودکان) به روزنامۀ ماندگار گفت که مشکلات کودکان در افغانستان نگران‌کننده است و اداره‌هایی‌که در بخش آسیب‌پذیری کودکان کار می‌کنند، در تلاش مهار ساختن مشکلات کودکان استند.
آقای فروتن گفت: عواملی‌‌که کودکان را در افغانستان به کارهای شاقه، تکدی‌گری و فروش مواد مخدر وا می‌دارد فقر است؛ تا فقر در افغانستان از بین نرود مشکلات کودکان ادامه خواهد داشت.
سخنگوی صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد گفت: «کودکان وقتی در جنگ پدر خود را از دست می‌دهند و در فامیل بی‌سرپرست می‌شوند؛ مسوولیت فامیل به دوش‌شان می‌یاید؛ بناً مجبور به انجام کارهای شاقه و تکدی‌گری می‌شوند و یا هم در فروش و قاچاق موادمخدر از طرف گروه‌های مخالف مورد استفاده قرار می‌گیرند».
آقای فروتن گفت: ادارۀ یونیسف با همکاری وزارت کار و امور اجتماعی به‌خاطر هم‌آهنگ‌سازی برنامه‌های کاری و آموزشی برای کودکان، در تلاش است تا این برنامه‌‎ها را در ولایت مختلف برای کودکان راه‎اندازی کند.
او گفت: رسانه‌ها در چند ولایت بزرگ مشکلات کودکان را بازتاب می‌دهند، ولی کودکان محروم در ولسوالی‌های دوردست همیشه از چشم رسانه‌ها و مسوولان پنهان می‌مانند.
آقای فروتن افزود: یونیسف زمینه‌سازی می‌کند تا کودکانی‌که از درس و تعلیم محروم هستند، بتوانند به درس دسترسی پیدا کنند و در مناطقی‌که مکتب وجود ندارد، مکتب اعمار می‌کند.
سخنگوی یونیسف گفت: «برای کودکانی‌که در قریه‌ها استند و به مکتب دست‌رسی ندارند، مکاتب محلی تا صنف سوم و چهارم ایجاد می‌کنیم و دخترانی که سن‌شان کلان است و در صنوف پاین استند، صنف‌های ویژه‌یی را ایجاد می‌کنیم تا بتوانند در یک سال دو صنف را به شکل اختصاصی بخوانند.»
او اضافه کرد: برنامه‌های ادارۀ یونیسف در بخش صحت، همکاری با شفاخانه‌ها، تطبیق برنامه‌های واکسیناسیون، حفظ و مراقبت کودکان از مصاب شدن به امراض در میحط زیست و تهیۀ آب صحی در مکاتب است.
آقای فروتن گفت: در ولایت‌های دوردست برای کودکانی‌که در معرض خطر هستند، یا مورد تجاوز قرار گرفته و به ازدواج اجباری مجبور شده‌اند، برنامه‌هایی را روی دست دارند تا آنان مورد حمایت قرار گیرند.

نبود حمایت از قانون حق کودک
اما برخی جامعه شناسان ضمن‎ این‎که وضیعت کودکان را در افغانستان نگران‌کننده عنوان می‎کنند، می‌گویند که در این کشور از «قانون حق کودک» حمایت نمی‌شود.
دکتر سیدعسکر موسوی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه می‌گوید: در افغانستان قانون جنبۀ اجرایی بسیار کم دارد؛ چون نظام اجرایی قانون ضعیف است و حمایت از قانون صورت نمی‌گیرد.
این استاد جامعه شناسی می‌گوید: ««قانون منع خشونت علیه زنان و قانون منع کارهای اجباری بالای کودکان» شکل اجرایی را در افغانستان ندارد و پولیس که مجری قانون است، از قانون حمایت نمی‌کند. مثلاً در قتل فرخنده دیدیم که حمایت از قانون نشد».
این استاد پیشین دانشگاه آکسفورد گفت: در افغانستان دولت بی‌خبر از مردم است؛ ناآگاهی، بی‌سوادی، فقر اقتصادی و نداشتن یک نظام پابند به‌قانون می‌تواند زمینۀ استفاده سو از کودکان را مساعد بسازد که یکی از نمونه‌های آن «بچه‌بازی» است.
این جامعه‌شناس تأکید کرد: بحث کودکان در رسانه‌ها باید به یک فرهنگ تبدیل شود و به مسوولان حفاظت از کودکان به ‌ویژه پولیس تفهیم شود که اجرای قانون به نفع کودکان تمام می‌شود.
پیش از این، علی‌ افتخاری سخنگوی وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولان افغانستان، به روزنامۀ ماندگار گفته بود که از شش‌ونیم میلیون کودک آسیب‌پذیر، تنها سه‌ونیم میلیون، تحت پوشش برنامه‌های حمایتی دولت قرار دارند.
آقای افتخاری گفته بود که ما در مراکز ولایات، مرکز حمایت از کودکان داریم و کودکان آسیب‌پذیر در دوازده و نیم هزار پرورشگاه‌های مربوط وزارت کار و امور اجتماعی در سطح کشور جذب می‌شوند.
سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی همچنان از یک برنامۀ مشترک با بانک جهانی خبر داده بود ‌که براساس آن، در دور دست‌ترین ولسوالی‌ها و ولایات محروم به کودکان آسیب‌‌پذیر کمک صورت می‌گیرد.
سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان، مشکل اساسی آسیب‌پذیری کودکان را در میزان بلند ولادت‌ها در خانواده‌ها و فقر عنوان کرده بود.