یک شنبه ۱۷ جوزا ۱۳۹۴

ماندگار- محمداکرام اندیشمند
امروز ۱۷ جوزای ۱۳۹۴ (یکشنبه، ۷ جون ۲۰۱۵) در ترکیه برای رقابت بر سرِ ۵۵۰ کرسی پارلمان، انتخاباتِ پارلمانی برگزار می‌شود. افزون بر شماری از احزاب کوچک، احزاب اصلی‌یی که بر سرِ این کرسی‌ها با هم رقابت می‌کنند، عبارت‌اند از:
۱ـ حزب عدالت و توسعه (AKP) به رهبری احمد داوود اوغلو صدراعظم فعلی ترکیه که بنیان‌گذار این حزب، رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه است. این حزب در سیزده سال اخیر با سه دورۀ انتخابات پارلمانی، حکومت را به‌تنهایی در دست دارد و با سیاست‌های لیبرال اقتصادی خود، نقش مهمی در رشد و توسعۀ اقتصادی ترکیه داشته است. حزب حاکم عدالت و توسعه، به‌خصوص بنیان‌گذار آن رجب طیب اردوغان در این انتخابات خواسته‌یی بیشتر از پیروزی برای دوام حاکمیت دارد. این حزب که اکنون ۳۲۶ کرسی پارلمان را به‌دست دارد، در صدد تغییر سیستم پارلمانی به نظام ریاستی است تا قدرت اجرایی از صدراعظم به رییس جمهور انتقال یابد. اما برای دسترسی به این هدف، حزب عدالت و توسعه یا باید ۳۶۷ کرسی پارلمان را ببرد تا از طریق این اکثریت مطلق پارلمانی، سیستم را ریاستی بسازد و یا باید با بردن ۳۳۰ کرسی پارلمان، تغییر قانون اساساسی را جهت تغییر از نظام پارلمانی به ریاستی، به همه‌پرسی بگذارد.
۲- حزب جمهوری‌خواه خلق(CHP) به رهبری کمال قیچدار اوغلو، حزبی میانه‌رو، ملی‌گرا و سوسیالیست‌مشرب است. این حزب حالا نیز در پارلمان ترکیه ۱۳۵ کرسی دارد. با برنامه‌ها و سیاست خارجیِ عدالت و توسعه، به‌خصوص در جهت تغییر نظام از پارلمانی به ریاستی مخالفت است.
۳- حزب حرکت ملی (MHP) به رهبری دولت باغچه لی که حزب راست افراطی است و با نقشِ بیشتر و آزادی کردها و مذاکره با آن‌ها به‌خصوص با عبدالله اوجالان رهبر حزب کارگران (PKK) و با جریان‌های چپ به‌شدت مخالفت می‌ورزد. این حزب اکنون دارای ۵۳ کرسی در پارلمان است و حزب عدالت و توسعه را متهم به مخالفت با افکار و سیاست‌های مصطفی کمال اتاترک بنیان‌گذار ترکیۀ نوین می‌کند که ترکیه بر مبنای آن اندیشه و سیاست، دارای نظام حاکم سیاسی سکولاریسم است.
۴- حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) به رهبری صلاح‌الدین دمیرتاش و خانم فیگن یوکسه کداغ. این حزب در واقع حزب سیاسی جامعۀ کردهای ترکیه است که در صدد کسب ده درصد آرا هستند تا به پارلمان ترکیه راه یابند. این حزب اکنون به‌صورت مستقل دارای ۳۶ نماینده در پارلمان است. مطابقِ قانون اساسی سال ۱۹۸۰ پس از کودتای جنرال کنعان اورن، حزبی که ده درصد آرای کل کشور را نداشته باشد، از حضور در پارلمان محروم می‌ماند. کرد ها تا اکنون به‌صورت مستقل تا سی کرسی در پارلمان به‌دست آورده‌اند، اما در قالب حزب از این سد عبور نکرده‌اند. این در حالی است که همیشه حزب دوم در مناطق کردنشین به جای آن‌ها کرسی بیشتر را در پارلمان تصاحب کرده‌اند. اگر این‌بار حزب مذکور از سدِ ده درصدی عبور کند، صاحب ۵۸ تا ۶۰ کرسی پارلمان می‌شود و به همین حد یا کمتر از آن، تعداد کرسی‌های حزب عدالت و توسعه در پارلمان کاهش می‌یابد. چون این شانس را حزب عدالت و توسعه از دست می‌دهد که در مناطق عمدتاً کردنشین کرسی‌های پارلمان را به عنوان حزب دوم برنده بنا بر محدودیت قانون اساسی تصاحب کند. از آن‌جایی که در این دورۀ انتخابات برخی از نیروهای چپ ترکیه و متعلق به ترک‌زبان‌ها نیز از حزب دموکراتیک خلق‌ها حمایت می‌کنند، احتمال راه‌یابی این حزب به پارلمان بیشتر می‌شود. اگر چنین شود، ترکیه وارد یک مرحلۀ جدید تحول سیاسیِ خود در ۹ دهۀ اخیر خواهد شد.
نتیجۀ این انتخابات چه خواهد بود؟
اگر حزب عدالت و توسعه (AKP) به‌تنهایی اکثریت نسبیِ کرسی‌ها را در ماندن به قدرت سیاسی به‌دست نیاورد و حزب دموکراتیک خلق‌ها(HDP) به عنوان حزب سیاسی کردها با کسب ده درصد آرا به پارلمان راه یابد، حزب عدالت و توسعه ناگزیر است تا با این حزب و یا با یکی از دو حزبِ دیگر دست به تشکیل دولت ائتلافی بزند. دولت ائتلافی با حزب کردها، نیازمند شناخت حقوق مدنی بیشتر به کردها، حتا تا شکل‌دهی یک دولت فدرال خواهد بود. و تشکیل دولت ائتلافی با حزب راست افراطی، تشنج با کردها را افزایش خواهد داد و معضل کردها باقی خواهد ماند. از سوی دیگر، عدم راه‌یابی حزب دموکراتیک خلق‌ها به پارلمان، ممکن است کردها(PKK) را به سوی جنگ با دولت ترکیه ببرد. پیروزی قاطعِ حزب عدالت و توسعه و دوام حکومت تک‌حزبیِ آن‌ها و به‌خصوص تغییر سیستم از پارلمانی به ریاستی که قدرت رجب طیب اردوغان را بسیار افزایش می‌دهد نیز ممکن است موجب توافق اردوغان با کردها در رسیدن به یک راه‌حل سیاسی شود و منازعۀ کردها پایان یابد.