سه شنبه ۲۶ جوزا ۱۳۹۴

ناجیه نوری
اگر مسوولیت برنامۀ شفاف‌سازی گمرگ‎ها را وزارت مالیه و شماری از افراد فاسد در حکومت بر عهده بگیرند، این برنامه به شکست مواجه خواهد شد.
آگاهان امور اقتصاد با بیان این مطلب می‎گویند که ‎اگر دولت برنامه‎یی برای ایجاد شفافیت و مبارزه با فساد در گمرگ‎ها و نهادهای دولتی دارد، باید در قدم نخست دست افراد فاسدمعلوم‎الحال از نظام برچیده شود.
این اظهارات درحالی صورت می‎گیرد که اخیراً بانک جهانی کمک بدون بازپرداخت ۲۱.۵ میلیون دالری را به هدف شفافیت در کار گمرک‌های افغانستان در اختیار دولت وحدت ملی قرار داده است.
اما شماری از اقتصادانان به این باور هستند که اگر در این برنامه مانند سایر برنامه‌ها خویش‌خوری، مصلحت گرایی و مانند قضیه کابل بانک برخوردسیاسی صورت گیرد و اگر از دایرۀ تیمی بیرون نشویم و افرادی که متحد به افغانستان است را وارد میدان نکنیم و برای پیش برد چنین برنامه‌ها یک اجندای ملی نداشته باشیم، بدون شک موفق نخواهیم شد.
سیدمسعود استاد دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه کابل می‌‌گوید، این برنامه اگر موفق شود، دست فساد در گمرکات افغانستان را کوتاه می‌کند، اما اگر با ایلیمنت‌های کهنه حرکت کنیم، فساد همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند.
او تاکید کرد، کابل بانک با یک برنامه شفاف و نو حرکت خود را انجام داد، اما چون ایلمنیت کهنه و هدف نو بود، بنابراین قضیه موفق نشد و مشکل به حال خود باقی ماند.
این استاد دانشگاه می‌گوید، اگر در این برنامه مانند سایر برنامه‌ها خویش خوری، مصلحت‌گرایی و مانند قضیه کابل بانک برخوردسیاسی صورت گیرد، بدون شک موفق نخواهیم شد.
وی افزود، اگر از دایرۀ تیم بیرون نشویم و افرادی که متحد به افغانستان است را وارد میدان نکنیم و برای پیش برد چنین برنامه‌ها یک اجندای ملی نداشته باشیم موفق نخواهیم شد.
او اضافه کرد، برای بیرون رفت از مشکلات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و منطقه‌یی به یک اجندای ملی نیاز دارم، زیرا اگر با برنامه به پیش نرویم و چنین برنامه‌ها را با افرادی و اشخاصی‌که داری برنامه‌های کلان ملی هستند شریک نسازیم به هیچ عنوان موفق نخواهیم بود.
به گفته استاد مسعود، دولت افغانستان در شرایطی که تاجران انگیزه‌یی برای سرمایه گذاری ندارند و سرمایه‌ها درحال فرار است، تلاش می‌کند تا از طریق شفاف کردن عایدات گمرکات که تنها چشمه عایدات افغانستان است، درامد داخلی را افزایش دهد.
او گفت، بانک جهانی هم با دادن پروپوزل به دولت افغانستان در صدد افزایش عایدات از طریق گمرکات و با شیوه‌های مدرن دنیا است.
اما عزیز رفیعی رییس جامعه مدنی می گوید، امریکا تجربۀ ناکام کشورهای دیگر را در افغانستان عملی می کند، اما امیدوار هستیم که بانک جهانی بتواند یک برنامه بهتری را برای ایجاد شفافیت در گمرکات افغانستان عملی کند.
به گفته رفیعی، کسی‌که متهم به فساد است، مشاور ارشد اقتصادی رییس‌جمهور می‌شود؛ بنابراین کی تضمین می‌کند که واقعاً در آینده چنین برنامه‌ها به دور از فساد باقی بماند.
او افزود، تا زمانی‌که تمام سیستم‌های داخل نظام اصلاح نشود ناممکن است که عملکردهای موضعی این چنینی بتواند جلو فساد در افغانستان را بگیرد.
وی تأکید کرد، افغانستان در اصطلاح علم سیاست، به یک انقلاب نیاز دارد تا این انقلاب بتواند ریشه‌های فساد از جمله فرهنگ معافیت را دگرگون کند.
با این حال، سیف الدین سیحون اقتصاددان می‌گوید، درچنین پروژۀ خاص اگر نظارت دقیق صورت گیرد و ارتباط میان تمامی گمرکات با مرکز وجود داشته باشد، بدون شک عواید واردات و صادرات به هدر نخواهد رفت.
او گفت، اما اگر وزارت مالیه که فساد گسترده را به میراث برده و افراد و اشخاص خاص، این پروژها را در اختیار خود بگیرند، بدون شک فساد همچنان پا برجا خواهد بود.
استاد سیحون افزود، اگر خود بانک جهانی از این پروژه نظارت کند، بدون شک نتیجه خواهد داد، اما وزارت مالیه یکی از وزارت‌های بسیار ناتوان است و مدیریت آن با چالش مواجه است؛ بنابراین نمی‌توان خوش‌بین بود که این برنامه بتواند جلو فساد در گمرکات افغانستان را بگیرد.
وزارت مالیه می‌گوید، قرار است این پول در زمینۀ تقویت حکومت الکترونیک، زیرساخت‌ها و بالابردن ظرفیت در گمرک‌های افغانستان به مصرف برسد.
به گفته مسوولان در وزارت مالیه، این کمک ۲۱.۵ میلیون دالر امریکایی است که در بخش تکنولوژی، زیربنا و منابع بشری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در عرصه تقویت سیستم اسیکودا در گمرک‌های سرحدی و داخلی استفاده می‌شود.
آنان می‌افزایند، سیستم اسیکودا سیستم کامپیوتری است که باعث ایجاد شفافیت در گمرک‌های افغانستان می‌شود. امروز اگر یک موتر (خودرو) وارد گمرک تورخم شود، به کمک این سیستم و تکنولوژی ــ که تمام گمرک‌های افغانستان با هم وصل هستند ــ با خبر می‌شوند که موتر داخل گمرک افغانستان شد
بانک جهانی حدود هفتاد میلیون دالر را در هفت سال گذشته در بخش ظرفیت‌سازی در گمرک‌های افغانستان مصرف کرده است.
وزارت مالیه گفته که قرار بود این پروژه بانک جهانی در آخر ماه جون به پایان برسد، اما با اعلام کمک جدید این برنامه برای هجده ماه دیگر تمدید شد.
دولت افغانستان دو هفته پیش اعلام کرد که برای جلوگیری از فساد در گمرک‌ها و تسریع کار بازرگانان، پرداخت عوارض گمرکی را الکترونیک ساخته است. مرحله آزمایشی این برنامه از گمرک کابل و فرودگاه بین‌المللی کابل راه اندازی شده است.