در بحث بر سرِ مناسباتِ افغانستان و پاکستان، دو موضوع از مباحث اصلی شمرده می‌شود:
۱ـ ریشه‌یابی دقیقِ منازعات و بیان درستِ اهداف و منافعِ متعارض و متقابلِ طرفین در این اهداف و منازعات
۲ـ ارایۀ راه‌حلِ عملی در جهت دریافت و شکل‌گیری تعامل و توازن در اهداف و منافعِ متفاوت و متقابلِ دو کشور.

پاکستان در سال‌های نخستِ شکل‌گیری‌اش، چیزی بیشتر از انصرافِ افغانستان از ادعایش بر آن‌سوی دیورند و پایبندی کابل به تعهداتِ دولت‌ها و زمام‌دارانِ پیشینِ افغانستان در مورد توافق‌نامۀ دیورند نمی‌خواست؛ اما در سال‌های بعد و به‌ویژه پس از نیمۀ دومِ دهۀ هفتادِ سدۀ بیستم که ارتش پاکستان به‌خصوص سازمان استخبارات نظامی آن داعیۀ دیورند را به حالتِ معکوس درآورد و کابل را از آن‌سوی دیورند مورد تهدید قرار داد و پاکستان تدریجاً به قدرت اتمی دنیا تبدیل شد، سطح مطالباتِ خود را بالا برد.
اکنون پاکستان به عنوان کشوری که در تمام عرصه‌های حیات نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از افغانستان برتری دارد و در عقب جنگ و بی‌ثباتی افغانستان ایستاده است، شش مطلب را در افغانستان بخشی از اهداف و منافع ملیِ خود تلقی می‌کند:
۱ـ انصراف افغانستان از منازعۀ دیورند و شناخت مرز دیورند به عنوان مرز دو کشور
۲ـ کاهش مناسبات نزدیکِ کابل با دهلی نو در پرتو آگاهی و نظارت پاکستان
۳ـ ایجاد خط ترانزیت و دسترسی بلامانع پاکستان به منابع انرژی و بازار آسیای میانه از طریق افغانستان
۴ـ تضمین دسترسی به منابع مشترک آبی افغانستان
۵ـ مشارکت بلامانع در برنامه‌های بازسازی و بازار افغانستان
۶ـ اقتدار دولتِ دوست در کابل به رهبری و محوریتِ پشتون‌ها و ایجاد روابط نزدیک و دوستانه میان کابل و اسلام‌آباد.
برخی تحلیل‌گران دسترسی پاکستان به افغانستان را عمق استراتژیکِ آن کشور در دشمنی با هند تلقی می‌کنند که تنها شناسایی مرز دیورند به دخالتِ اسلام‌آباد نقطۀ پایان نمی‌گذارد. اما با توجه به این‌که هند و پاکستان هر دو صاحب سلاح اتمی و سلاح‌های پیشرفتۀ متعارف هستند، موضوعی به‌نامِ عمق استراتژیک رنگ و اهمیتِ خود را از دست می‌دهد.

منافع افغانستان در پاکستان
صرف‌نظر از این‌که دولت‌ها و زمام‌داران افغانستان دیورند را به عنوان منافع ملی به منازعه با پاکستان تبدیل کردند و هنوز شماری از حلقه‌ها و گروه‌های سیاسی و اجتماعی به‌سوی این منازعه با دید خاصی نگاه می‌کنند و دسترسی به آن‌سوی دیورند را جزوی از منافع ملی می‌پندارند؛ افغانستان جدا از دیورند منافع ملیِ بسیاری در پاکستان دارد و بدون دسترسی به آن منافع از ثبات سیاسی، عدالت اجتماعی، پیشرفت اقتصادی، اقتدار نظامی، آرامش و امنیت محروم می‌ماند. این منافع عبارت‌اند از:
۱ـ دسترسی آسان و بلامانع افغانستان به راه دریایی از طریق بنادر کراچی و گوادر با ایجاد راه آزاد ترانزیت از افغانستان تا آن بنادر
۲ـ تخصیص زمین مورد نیاز به افغانستان در بندر کراچی و گوادر غرض ایجاد تسهیلات صادرات و واردات اموال، امتعه و تمام تولیدات زراعتی و صنعتی داخلی و خارجی
۳ـ پرهیز از هرگونه دخالت در امور داخلی افغانستان
۴ـ جلوگیری از فعالیت خراب‌کارانۀ مخالفین مسلحِ دولت افغانستان در خاک پاکستان
۵ـ تحویل مخالفان مسلح، مجرمین جنایی، قاچاقچیان مواد مخدر و تمام افراد و حلقات مافیاییِ اتباع کشور افغانستان به دولت افغانستان
۶ـ ایجاد خط و یا دهلیز ترانزیت و دسترسی آزاد و بلامانعِ تاجران افغانستان برای صادرات و واردات به کشور هند
۷ـ امضای توافقاتِ دوجانبۀ اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی غرض گسترش روابط در تمام این عرصه‌ها با حداکثر تسهیلات.