تاریخ:۱۲:۱۱ -/۰۹/۰۸ /۱۳۹۴
«نظری پریانی» مدیر مسوول روزنامه «ماندگار» چاپ کابل در گفت‌وگو با خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، با بررسی روابط کابل – دهلی‌نو طی ۱۴ سال گذشته، نوساناتی را که در این روابط به وجود آمده تبیین کرد و با بررسی موارد همکاری هند به کابل، واکنش‌های خشن پاکستان نسبت به کمک‌های هند را مطرح کرد…؛ متن کامل گفت وگو:

همکاری‌های هند پس از شکست طالبان و روی ‌کار آمدنِ دولت جدید در افغانستان را چه‌گونه ارزیابی می‌کنید؟
پس از پایان کارِ طالبان و برپایی نظام جدید، تمام کشورهای جهان وارد همکاری با افغانستان شدند که در این‌میان هندی‌ها نیز وارد فاز همکاری با دولت کابل شدند و تا کنون همکاری‌های بزرگ و عمیقی را با دولت و ملت افغانستان انجام داده‌اند.
با روی کارآمدن دولت «وحدت ملی» در افغانستان این همکاری‌ها نه‌تنها کاهش نیافت، بلکه ظاهراً افزایش نیز یافته است. کمک‌های هندی‌ها اکنون به مرز ۲ میلیارد دالر می‌رسد و با توجه به نقش ویژه‌یی که دولت دهلی‌نو برای کابل در منطقه متصور است، می‌توان همکاری‌های هند برای افغانستانی‌ها را هدف‌مند عنوان کرد.
به‌رغمِ این‌که کمک‌های هند، دوستانه و بدون بازپرداخت به افغانستان انجام می‌شود، اما بازهم با اهدافِ سیاسی همراه است؛ زیرا رقیب هند یعنی پاکستان نیز به عنوان همکار دولت کابل، چشم طمع به این کشور دارد. بنابرین دهلی‌نو طی سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ حدود بیشتر از دوهزار سرباز افغانستان را آموزش نظامی داده و همچنین هند در بخش اسفالتِ‌ جاده‌ها و شاهراه‌ها، ساخت بند سلما، آموزش‌های مالی، ویزای رایگان و بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان افغانستان همکاری‌های بزرگی کرده است.
پیشنهاد دولت دهلی‌نو به سازمان سارک مبنی بر این‌که دولت افغانستان نیز به این سازمان بپیوندد و موارد بالا همکاری‌های ارزشمندِ هندی‌ها با افغانستان شمرده می‌شوند.
اشاره‌یی به هدف‌مند بودنِ کمک‌های دهلی‌نو به افغانستان کردید. در کُل و در کنار مسالۀ رقابت با اسلام‌آباد، هند چه اهدافی را از این کمک‌ها دنبال می‌کند؟
هند در زمان زمامداری حامد کرزی و اشرف‌غنی، کمک‌های نامحدود یا بازِ خود را به افغانستان ارایه کرده است. هند‌ی‌ها آماده‌گی خود را برای هر نوع همکاری با دولت کابل بارها اعلام کردند، مشروط بر این‌که دولت کابل از دهلی‌نو خواستار کمک شود و این درخواست‌ها شامل محدودیت‌هایی نباشد که هر کشوری برای همکاری با کشورِ دیگر آن را برای خود در نظر دارد.
با وجود این، این موضوع بسته‌گی به خواست‌های افغانستان داشته که در کدام بخش‌ها خواستار همکاری می‌شود و هند آیا در آن زمینه آماده است یا خیر.
همکاری‌های هند طی سال‌های گذشته تا چه حد توانسته حساسیت‌های رقیبِ آن کشور یعنی پاکستان را به‌صورت عملی برانگیزد؟
هر کمکِ دهلی به کابل برای اسلام‌آباد پذیرفتنی نیست و سیاست هند در افغانستان برای پاکستان غیرقابل قبول است و به همین دلیل در برابر هر کمک و همکاری هند، واکنش‌هایی از سوی پاکستان صورت می‌گیرد و این واکنش‌ها به‌ هدف متأثر کردن روابط کابل – دهلی‌نو بوده است. چنان‌که در زمان زمامداری حامد کرزی شاهد بودیم که کابل خواستار همکاری نظامی از دهلی‌نو شد و این موضوع با واکنش‌ پاکستانی‌ها همراه شد.
اکنون با روی‌کار آمدن دولت وحدت ملی و به‌ویژه حالا که «حنیف اتمر» مشاور امنیت ملی افغانستان با یک بستۀ پیشنهادی استراتژیک به دهلی‌نو رفته، طبیعی‌ست که واکنش پاکستانی‌ها را نیز همراه خواهد داشت.
علاوه بر پاکستان، سایر موانعِ فرا روی همکاری‌های هند با افغانستان طی ۱۴ سال گذشته چه بوده‌اند؟
پاکستان یکی از موانع اصلی کابل است به‌ویژه در بخش اقتصادی؛ زیرا آن کشور نمی‌خواهد سرمایه‌گذاری در افغانستان انجام شود. این خواست‌های پاکستان به نداشتن سیاستِ جلب سرمایه‌گذاران از سوی کابل برمی‌گردد. بنابرین سرمایه‌گذاری در افغانستان مستلزم قوانین پاسخگو، امنیت، شفافیت و زیربناهای اقتصادی مانند برق است تا بنیادهای سرمایه‌گذاری در افغانستان گذاشته شود.
با این حال، هند در بخش کمک به کابل به‌ویژه در راستای تجهیزات نظامی نگرانِ این است که کمک‌های دهلی‌نو توسط ستون پنجم در دسترس طالبان که ابزار جنگی پاکستان است، برسد.
این نگرانی‌ها در زمینۀ نظامی وجود دارد و در زمینه اقتصادی نیز امنیت و قوانینی که پاسخگو باشد، وجود ندارد. همکاری‌های هند، کمک‌های دوستانه در زمان دست‌تنگی افغانستان است و در عرصه‌های مختلف مانند نظامی، اقتصادی، تکنالوژی و سرمایه‌گذاری صورت گرفته و می‌گیرد.
با به میان آمدن دولت وحدت ملی در کابل، چه تغییراتی در زمینۀ همکاری‌های هند با دولت و ملت افغانستان احساس می‌شود؟
دقیقاً پس از روی کارآمدن دولت وحدت ملی، هندی‌ها سیاست محتاطانه‌یی در دست گرفتند؛ زیرا ۱۴ سال زمامداری حامد کرزی دست‌کم روابط کابل – دهلی‌نو را مشخص کرده بود و افغانستان نیز در یک سیاستِ قرار و فرار میان پاکستان و هند قرار داشت.
یکی از مواردی که هند علاقه به انجام آن داشت این بود که می‌خواستند با همکاری‌های گسترده، انتخابات افغانستان کاملاً شفاف و بدون تقلب برگزار شود که این مسأله مورد حمایت حامد کرزی قرار نگرفت.
با روی کارآمدن دولت وحدت ملی در کابل، هندی‌ها شاهد تغییرات گسترده‌یی در سیاست افغانستان نسبت به دولت دهلی‌نو شدند و یکی از مهم‌ترین نمونه‌های آن نیز ردِ کمک‌های نظامی هند که به درخواست حامد کرزی به افغانستان انجام می‌شد، است.
در این زمان، اشرف‌غنی بیش از انتظار به پاکستان نزدیک شد و حتا زمزمه‌هایی به وجود آمد که گویا هند با پاکستان در خاک افغانستان جنگ نیابتی راه‌اندازی کرده، به همین دلیل بود که رییس جمهور افغانستان در نشست سارک گفت: به هیچ کشوری اجازه نخواهد داد که افغانستان میدان جنگ نیابتی آن‌ها باشد؛ این سخنان اشرف‌غنی طبق میلِ پاکستانی‌ها بود و این امر سبب شد که هندی‌ها در کمک‌های خود دقتِ لازم را در نظر بگیرند. به همین صورت یک سالِ نخستِ زمامداری اشرف‌غنی با نزدیکی به پاکستان سپری شد و هندی‌ها با این‌که به کمک‌های خود پایان ندادند، اما محتاطانه کارها را ادامه دادند.
هندی‌ها در روابط با کابل زیاد هم مطمین نیستند و از تأثیر لابی‌گری‌ها و سیاست‌گذاری‌های پاکستان در دستگاه سیاست خارجی کابل آگاه اند. با وجود این‌ها، کمک‌های هند برای افغانستان با توجه به روابط و سیاست سنتی طرفین ادامه خواهد داشت و با وجود هر نوع عملکرد دولت‌مردان کابل، کمک‌های دهلی‌نو به افغانستان قطع نخواهد شد. هندی‌ها در هر حالت می‌خواهند روابط خود با کابل را حفظ کرده و هر حاکمی که در افغانستان روی کار بیاید سیاستِ خود را با وی ادامه ‌دهند، اما پاکستانی‌ها برعکس هندی‌ها در برابر هند به کابل واکنش‌های خشن و عمل‌گرایانه نشان می‌دهند.
اگر دولت‌مردان افغانستان حتا علاقه‌یی به کمک‌های هند به افغانستان ابراز نکنند، دهلی‌نو به کمک به افغانستان علاقه نشان می‌دهد؛ زیرا سیاست دهلی‌نو در قبال افغانستان و کشورهای منطقه استراتژیک و سنجیده‌ است و به این صورت، سیاست و روابط هند با افغانستان از کنش‌ها و واکنش‌های مقامات افغانستان متأثر نخواهد شد.
با روی کارآمدن دولت وحدت ملی، دهلی‌نو به درخواست کمک نظامی کابل، به‌دلیل آن‌چه بی‌اعتمادی به مدیران دولت خوانده شد، دست رد زد؛ اما چند روز پیش هند ۴ بالگرد به دولت کابل داد. به نظر شما طی این یک سال چه‌طور این‌همه نوسان در سیاست‌گذاری دهلی در قبال کابل به‌وجود آمد؟
همان‌طوری که پیشتر اشاره کردیم، سیاست دولت‌مردان هندی متأثر از کنش‌ها و واکنش‌های دولت‌مردان کابل نیست و آنان هوشیارتر از سیاست‌گذاران کابل عمل می‌کنند. در اوایل دولت وحدت ملی، اقداماتِ اشرف‌غنی بسیار ناشیانه و غیرمنطقی بود و این اقداماتِ غیرمنطقی از یک‌طرف و اظهارات پاکستانی‌ها مبنی براین‌که اشرف‌غنی را از خود و کرزی را از هند قلمداد می‌کردند از طرف دیگر سبب شده بود تا نگرانی‌های زیادی برای هندی‌ها به وجود آید. این رویکرد هندی‌ها ناشی از اعمال متأثرکنندۀ کابل بود؛ زیرا آنان این انتظار را نداشتند که به یک‌باره دست رد به هند زده شود و به پاکستانی‌ها رو آورده شود. اما با عادی شدن سیاست دولت کابل در قبال کشورهای منطقه و از سوی دیگر ناامیدی اشرف‌غنی از سیاست‌های پاکستان و هوشیاری‌یی که پس از شکستِ امیدواری غنی از پاکستان به وجود آمد، توجه هند یک بار دیگر به افغانستان جذب شد. زمانی که روند صلح در افغانستان نتیجه نداد و مرگ «ملا عمر» افشا شد، حتا چینی‌ها نتوانستند از طریق پاکستان زمینۀ مصالحۀ دولت کابل و طالبان را فراهم کنند. پس از این ناکامی‌ها در امیدواری‌ کابل به پاکستان، دولت‌مردان افغانستان در جست‌وجوی راه‌های همکاری با هند شدند و هندی‌ها نیز فرصت را غنیمت شمرده و دوباره به اصل سیاستِ خود برگشته و خواستار تداوم سیاست لازمِ خود در افغانستان شدند.
همکاری‌هایی که در زمینۀ ۴ بالگرد به افغانستان صورت گرفته، طبق توافق‌نامۀ استراتژیک کابل – دهلی‌نو منعقدشده در سال ۲۰۱۱ میلادی است. اگر هندی‌ها مطمین شوند که پس از این کابل متمایل به سیاست اسلام‌آباد نمی‌شود، حاضرند حتا کمک‌های نظامی روسیه را به افغانستان جلب کنند. همین حالا که بستۀ استراتژیک افغانستان به هندی‌ها پیشنهاد شده، آنان تلاش می‌کنند تا در کنار بررسی درخواست‌های همکاری نظامی کابل، همکاری‌های نظامی روسیه را نیز به این کشور جلب کنند. اکنون هندی‌ها بر اساس منافع ملی خود تصمیم می‌گیرند که با توجه به اولویت‌های افغانستان چه کمک‌هایی می‌شود کرد. دست‌کم می‌توانیم بگوییم که اولویت‌های سیاسی هند به کابل تغییر نکرده، همان‌طوری که سیاست پاکستان نسبت به افغانستان تغییر نکرده است.
هم‌زمان با سفر مشاور امنیت ملی افغانستان به هند، برخی مقامات پاکستان به امریکا سفر کردند. به نظر شما هدف این سفر موازی افغانستانی‌ها به هند و پاکستانی‌ها به امریکا چه بوده است؟
همواره کنش‌های دولت کابل در سطح بین‌الملل متأثر از کنش‌های امریکا است، اما سفری که مقامات پاکستانی به امریکا داشتند، زیاد مرتبط با سفر مشاور امنیت ملی به هند نبود. سفر پاکستانی‌ها در راستای روابط اسلام‌آباد – واشنگتن بود، اما موردی که برای اسلام‌آباد از این سفر مهم است، حفظ دیدگاه امریکا نسبت به پاکستان می‌باشد.
از سوی دیگر این سفر برای تداوم سیاست اسلام‌آباد مبنی بر این‌که بتوانند سیاست‌های اقتصادی و تجاری خود را به کشورهای آسیای مرکزی برسانند هم مهم است. موضوع مهمِ دیگر که از این سفر جنرال‌های پاکستانی به واشنگتن برمی‌آید، تلاش اسلام‌آباد و واشنگتن جهت تأمین منافع دیرینۀ آنان در افغانستان است.
این موارد و همچنین جلب کمک‌های امریکا به نام مبارزه با تروریسم از سوی پاکستان که در حقیقت در حمایت از تروریسم مصرف می‌شود، اهداف اساسیِ جنرال‌های پاکستان از سفر به امریکاست.
با توجه به نوساناتی که شما در سیاست کابل – دهلی‌نو اشاره کردید، دورنمای روابط افغانستان و هند چه‌گونه خواهد بود؟
نوساناتی که در روابط کابل – دهلی‌نو به وجود آمده بود، همان‌طوری که اشاراتی داشتیم، از جانب افغانستان بوده و هندی‌ها در روابط با افغانستان به‌ویژه در بخش تصمیم و عمل، هیچ نوسانی را ایجاد نکردند. بنابرین هندی‌ها تلاش می‌کنند تا سیاست‌های خود در قبال افغانستان را حفظ کنند تا روزی نرسد که میدانِ افغانستان تنها به دستِ پاکستانی‌ها بیفتد. هر دولتی که در آینده در کابل روی کار بیاید، نمی‌تواند در برابر هند به پاکستان نزدیک شود. از همین‌رو دورنمای کمک‌های هند به افغانستان بسیار مشخص است، اما بازهم بسته‌گی به این دارد که کابل به چه میزان خواستار کمک هند می‌باشد.