نویسنده: کاترین پوتز
برگردان: مختار یاسا/

خبر خوش در افغانستان این است که برای اولین بار براساس برآورد دفتر سازمان ملل در امور جرایم و مواد مخدر(UNODC)، زمین‌هایی که برای کشت غیرقانونی تریاک استفاده شده‌اند، کاهش یافته است.
اما، یقیناً که آن‌قدر آسان نیست.
همان‌طوری که در گزارش بورد بین‌المللی کنترول موادمخدر سازمان ملل (INCB) روز چهارشنبه خاطر نشان شد، با وجود این‌که تخمینا مزارع مواد مخدر از ۲۲۴۰۰۰ هکتار در سال ۲۰۱۴ به ۱۸۳۰۰ هکتار در سال ۲۰۱۵ کاهش یافته است. اما در کل و کلام مطلق، سطح کشت غیرقانونی کوکنار در افغانستان با میزان بالایی ادامه دارد. حتی با وجود آن که پوتانسیل تخمینی کشت تریاک در مقایسه با سال گذشته ۴۸ فی‌صد کاهش پیدا کرده، اما هنوز تولید آن به ۳۳۳۰ متریک تون می‌رسد.
هم گزارش بورد بین‌المللی کنترول مواد مخدر در هفته گذشته و هم گزارش سالانه دفتر سازمان ملل در امور جرایم و مواد مخدر که در مورد مشکل تریاک افغانستان در ماه دسامبر منتشر شد، هردو مبین تاثیر این کاهش هستند، اما از وجه کلی این مسئله در افغانستان چیزی نمی‌گویند.
از متن گزارش بورد بین‌المللی کنترول مواد مخدر: هرچند این پیشرفت برای کنترول مواد مخدر در منطقه، به طور بالقوه‎‌ای قابل ملاحظه است؛ ولی دلایل این کاهش، ترکیبی از عوامل مختلف است: متاثر شدن حاصلات تریاک از کمبود آب در جریان تهیه این گزارش، افزایش تلاش‌های حکومت برای ریشه‌کن‌سازی کشت کوکنار در سال‌های گذشته، و روش برآورد استفاده شده که احتمال واقعی بودن (آمار) را کم‌تر می‌کند.
نویسنده‌گان سروی سالانه ۲۰۱۵ تریاک افغانستان (گزارش دفتر سازمان ملل در امور جرایم و مواد مخدر) تاکید می‌کنند که: «احتیاط هنگام تفسیر این نتایج لازم است: بین سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، دسترسی به تکنالوژی پیشرفته باعث پیشرفت بزرگی در روش تخمین مزارع تریاک شد». کلمه احتیاط در ادامه (گزارش) نشان می‌دهد که تحقیق و کنجکاوی بیشتر، سمت و سوی (کاهش) را مسجل می‌کند، اما وسعت تغییر هنوز هم شاید نسبت به حد واقعی آن بزرگتر باشد.
در حالی‌که ظاهرا اقدامات ریشه‌کن‌سازی یک استراتژی مرکزی باقی می‌ماند، اما واضحا که این اقدامات، پایدار نیستند. شمار ولایت‌های عاری از مواد مخدر در سال ۲۰۱۵ با کشت شدن مجدد تریاک در ولایت بلخ، کاهش یافت. بورد بین‌المللی کنترول مواد مخدر توصیه کرد که دولت افغانستان نه تنها برنامه ریشه‌کن‌سازی را دنبال نماید، بلکه تلاش‌هایش را در جهت برخورد با افزایش بهره‌کشی از مواد مخدر نیز تقویت کند. این نهاد بین‌المللی، نقش اساسی برنامه‌های انکشافی بدیل در محدودسازی کشت تریاک را نیز خاطرنشان کرد و خواهان تهیه منابع درآمد مشروع برای حمایت از دهاقین و خانواده‌های آن‌ها شد.
کشت بدیل هرچندی که وابسته به تمویل است، ولی تنها راه حلی است که موفقیت‌آمیز بوده و نتیجه داده است. کشت کوکنار در میان سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۰ پیش از این‌که دوباره افزایش پیدا نماید، رو به کاهش بود. نویسنده‌گان سروی سال ۲۰۱۵ دفتر سازمان ملل در امور جرایم و مواد مخدر اشاره می‌کنند که به نظر می‌رسد «برنامه معیشت بدیل» در ولایت هلمند تاثیرات ماندگاری دارد. در مورد برنامه «زون غذایی» که در ۱۰ ولسوالی ولایت هلمند عملی شد و دهاقین هنگام فصل کشت تریاک در سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۱۲ کود کیمیاوی، گندم و دیگر غله‌جات را دریافت کردند، کشت تریاک در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ در این مناطق نسبت به مناطق خارج از زون غذایی در یک درجه‌ی پایین‌تری صورت گرفت. کشت تریاک در مناطقی که قبلا برنامه «زون غذایی» عملی شده بود در سال ۲۰۱۵، ۳۲ فی‌صد کاهش یافت… و در ۱۳ ولسوالی دیگری که بیشتر تریاک کشت می‌شد و خارج از حوزه «زون غذایی» قرار داشتند، کاهش کم‌تری به‌وجود آمد».
همان‌گونه که مقدمه گزارش بورد بین‌المللی کنترول مواد مخدر با رفع مسئولیت، دلایل کاهش تولید تریاک را ترکیبی و مختلف ذکر می‌کند، یک رفع مسئولیت در راه‌‌حل‌های پیشنهاد شده هم لازم است: این‌ها نیز ترکیبی و مختلف خواهند بود.
مسئله تریاک افغانستان تنها اقتصادی یا محیطی نیست؛ این مسئله با سیاست و فساد هم گره خورده است و از امنیت نیز متاثر می‌باشد. و با وجود این‌که افغانستان بزرگترین تولیدکننده تریاک غیرقانونی است، مواد مخدر را خودشان خریداری نمی‌کنند.
الیخندرو مووار، یک عضو بورد بین‌المللی کنترول مواد مخدر در آغاز برنامه نشر گزارش این بورد در شهر مکسیکو گفت: «در نقاط مختلف ایالات متحده آمریکا، مصرف هیروئین افزایش مجدد داشته است و تولید هیروئین افغانستان نیز زیاد بوده است. بیش از ۲۰۰هزار هکتار زمین در افغانستان به تولید هیروئین اختصاص داده شده است. مناطق شمالی آمریکای شمالی و کانادا در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگترین مناطق مصرف‌کننده هیروئین می‌باشند». این گزارش خاطرنشان می‌کند که کنترول شدید بالای تجویز داروهای مخدری در آمریکایی شمالی به افزایش مجدد تقاضای هیروئین کمک کرده است که هیروئین در امریکای شمالی با عرضه وسیع از جانب افغانستان و مکسیکو قابل دسترس است.