برخی کارها انسانی اند اما هیچ‌چیزی را تغییر نمی‌دهند. یکی در این میان درج فاجعۀ فرخنده در تقویم است «تا یاد ما بماند که چنین جنایتی هم صورت گرفته‌ است». اما برخی کارها انسانی‌تر اند و تغییر می‌آورند؛ یکی در این میان درج فاجعۀ فرخنده در تقویم به شرطی است که عاملین فاجعه هم به سزای قانونی و اصلی شان رسیده باشند « تا یاد ما بماند که چنین جنایتی هم صورت گرفته اما دیگر اتفاق نیافتاده است».
گذشته از مسالۀ گاوشیری ساختن این فاجعه که حالا خواسته یا ناخواسته به رسم بدی در میان برخی از اعضای جامعه مدنی یا حلقه‌های دیگر بدل شده است، خلق نمادها چیزی را عوض نمی‌کند. به گونۀ مثال اعمار بنای یادبود و شعار «ما همه فرخنده‌ایم» هیچ‌گاهی نتوانست جلو سنگسار «رخشانه» را بگیرد و یا یک‌سال بعد از کشته‌شدن مادری در بغلان درست در همان روز فاجعۀ فرخنده جلوگیری کند. این کار انسانی بود اما تغییری نیاورد؛ اما سیلی‌یی که به دهن مفتیان حامی فاجعۀ فرخنده خورد تغییر آورد و آنها را حد اقل به مدارا و کنار رفتن از توجیهات خشن شان از دین واداشت. فرض کنید فاجعۀ فرخنده درج تقویم شود، این کار جلو چند تا رخداد مشابه را خواهد گرفت؟ و حالا فرض کنید فاجعۀ فرخنده با به‌سزا رسیدن عاملین آن، درج تقویم شود؛ این‌کار چقدر از رخدادهای مشابه خواهد کاست؟ این کار انسانی‌تر به نظر می‌رسد که تغییر را نیز صد‌در‌صد به‌همراه دارد. با ناگزیری باید پذیرفت که نمادسازی و برخوردهای نمادین با قضایایی از این دست، تنها عکس‌العملی است در برابر این رخدادها و به ناچار باید قبول کرد که چنین رفتاری هیچ مانعی را بر سرِ راه عاملین و آنهایی که نیت خلق چنین فجایعی را دارند، قرار نمی‌دهد. آن‌ها با دل جمع و خاطر آرام به آتش این دنباله دار می‌افزایند و دست این جنایات را گرفته و گام به گام در کنار ما پیش می‌روند و تنها دستاورد ما خلق نمادهای بیشتر و بیشتر خواهد بود. گذشته از این که تعداد زیادی از شهروندان افغانستان از برخورد نه‌چندان جدی دادگاه با عاملین فرخنده رضایت خاطر ندارند، پروندۀ فرخنده نیز از سوی دادگاه و حکومت درست پی‌گیری نشده است و با استفاده از فرصت حمایت مردم از درج این فاجعه در تقویم، می‌توان به موضوع پی‌گیری پروندۀ فرخنده نیز پرداخت و خواهان حمایت مردم شد تا در کنار نمادسازی‌ها و شعارخوانی‌های پی‌هم، کاری هم کرده باشیم برای تغییر و از این طریق سدی هم ایجاد کرده باشیم بر سرِ راه آن‌هایی که بعد از این تصمیم خلق فاجعه را دارند.