رییس‌جمهور فقید ازبکستان روز شنبه به دنبال برگزاری مراسم تشییع پیکر وی در زادگاهش، شهر سمرقند در “گورستان شاه زنده” در کنار والدینش به خاک سپرده شد.
به گزارش خبرگزاری جمهوری آذربایجان، اسلام کریم‌اف، رییس جمهور فقید ازبکستان روز گذشته بعد از برگزاری مراسم‌های تشییع جنازه وی و مراسم گرامیداشت او در محل میدان تاریخی و مشهور “ریگستان” در سمرقند، در گورستان شاه زنده در کنار والدینش به خاک سپرده شد.
هزاران تن از مردان ازبک برای تشیع پیکر کریم‌اف تجمع کرده بودند. یک مفتی تاجیک نیز بر پیکر وی نماز خواند و تاکید کرد که کریم‌اف به مردم کشورش خدمت کرد.
در جریان مراسم تشییع کریم‌اف هزاران نفر به همراه مقامات خارجی به او ادای احترام کردند.
از جمله مقامات شرکت کننده در مراسم تشییع جنازه وی دیمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه به همراه مقامات جمهوری آذربایجان و کشورهای متعلق به اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند.
دولت جمهوری ازبکستان روز جمعه با اعلام رسمی مرگ اسلام کریم‌اف به چند روز شایعه و گمانه زنی در این باره پایان داد.
پیش از این مراسم خاکسپاری، پیکر اسلام کریم‌اف با هواپیما از تاشکند به سمرقند زادگاه او منتقل شد و سه روز عزای عمومی نیز در ازبکستان به منظور ادای احترام به او اعلام شده است. اسلام کریم‌اف از بیش از ۲۵ سال پیش، رهبری ازبکستان را بر عهده داشت.
هزاران نفر پیش از خاک‌سپاری کریم‌اف، در خیابان‌های شهر تاشکند، پایتخت، و شهر سمرقند جمع شدند و بر روی اتومبیل‌هایی که جنازه او را تشییع می‌کردند، گل ریختند. بسیاری از آنها گریه می‌کردند. تابوت اسلام کریم‌اف با پارچه سفید و پرچم ازبکستان پوشانده شده بود.
در این مراسم که در تلویزیون دولتی نمایش داده شد، تصاویری از تاتیانا کریموا، همسر و لاله کریموا طلایوا، دختر کوچک اسلام کریم‌اف دیده شد، اما تصویری از گلناره کریموا، دختر بزرگ او پخش نشد.
بر اساس گزارش ها، گلناره کریموا هم اکنون در حبس خانگی است. زمانی احتمال داده می شد که او جانشین پدرش شود.
اسلام کریم‌اف که بیش از یک ربع قرن در قدرت بود، برای بسیاری از مردم در ازبکستان، تنها رهبر کشورشان است که در زندگی خود دیده‌اند.
دولت ازبکستان روز جمعه، شش روز پس از آن که کریم‌اف به سبب سکته و خونریزی مغزی به بیمارستان منتقل شد، خبر مرگ او را تایید کرد.
در بیانیه مشترک پارلمان و کابینه وزیران ازبکستان آمده است که کریم‌اف روز جمعه ۲ سپتمبر در شهر تاشکند در اثر سکته مغزی شدید که منجر به “تغییرات غیر قابل بازگشت در مغز او و از کار افتادن اعضای متعدد بدنش” شد، درگذشته است.
طبق قانون اساسی ازبکستان تا زمان برگزاری انتخابات عمومی، اختیارات ریاست جمهوری را نعمت‌الله یولداشف، رییس مجلس سنا به دست می‌گیرد.
با این حال، شوکت میرضیایف، نخست وزیر ازبکستان، در راس کمیسیون مراسم تدفین کریم‌اف است و به همین سبب تحلیلگران می‌گویند به احتمال زیاد میرضیایف جانشین اسلام کریم‌اف در مقام رییس جمهور ازبکستان خواهد بود.
نگاهی به کارنامه اسلام کریم‌اف
اسلام کریم‌اف که به هنگام مرگش ۷۸ سال داشت، مدت‌ها قبل از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۸۹ به عنوان دبیر اول حزب کمونیست ازبکستان زمام امور در این کشور پرجمعیت آسیای میانه را در دست گرفته بود و عملاً کنترل این کشور را در دست داشت.
به گزارش شبکه خبری بی‌بی‌سی، پارلمان ازبکستان در سال ۱۹۹۰ وی را به عنوان رهبر (رییس ‌جمهوری) کشور برگزید. او در سال ۱۹۹۱ در نخستین انتخابات ریاست جمهوری پس از کسب استقلال از اتحاد جماهیر شوروی به طور رسمی رییس‌جمهوری ازبکستان شد. فعالان حقوق بشر او را به موارد متعدد و گسترده نقض حقوق‌بشر متهم کرده‌اند.
برخی ناظران می‌گویند، کریم‌اف با تلاش برای سیاست خارجی مستقل گاهی به غرب نزدیک می‌شد و گاه به روسیه. به گفته منتقدان او با سرکوب مخالفین سیاسی خود یا آنها را مجبور به ترک کشور می‌کرد یا با اتهامات بحث‌برانگیز آن‌ها را به زندان می‌انداخت.
بر اساس گزارش‌ها، دولت تحت نظارت وی نیز در توسعه پایدار کشور نیز اقدام مهمی به عمل نیاورد. بر اساس همین گزارش‌ها در طول دوران زمامداری کریم‌اف بسیاری از کارخانه‌های بزرگ و فعال زمان شوروی از کار باز ماندند و در سال‌های اخیر ارائه برق و گاز به مردم با مشکلات عدیده‌ای روبرو شده بود. این در حالی است که ازبکستان با منابع سرشار طبیعی در میان پنج کشور تولیدکننده پنبه جهان است و نفت و گاز نیز صادر می‌کند. ازبکستان از لحاظ ذخایر کشف شده طلا و استخراج آن در بین پنج کشور اول دنیا است.
تکنوکرات شوروی
اسلام کریم‌اف که سال ۱۹۳۸ در سمرقند به دنیا آمد، مهندس مکانیک بود. او در سال ۱۹۶۰ از دانشگاه پلی‌تکنیک آسیای میانه در تاشکند فارغ‌التحصیل شد و پس از شش سال به عنوان مهندس هوافضا در کارخانه هواپیماسازی تاشکند مشغول به کار شد.
در سال ۱۹۶۶ وی در کمیته برنامه‌ریزی جمهوری ازبکستان مشغول فعالیت می‌شود و یک سال بعد در رشته اقتصاد دومین مدرک تحصیلات عالی خود را دریافت می‌کند. در این نهاد کریم‌اف به مقام معاونت می‌رسد و در سال ۱۹۸۳ وزیر دارایی ازبکستان می‌شود.
در سال ۱۹۸۶ او رییس کمیته برنامه‌ریزی جمهوری ازبکستان شد و تنها پس از چند ماه دبیر حزب کمونیست در استان “قشقه دریای” این جمهوری می‌شود.
سال ۱۹۸۹ رفیق نشانف، دبیر وقت حزب کمونیست ازبکستان به مقام رییس شورای ملیت‌های شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی می‌رسد و کریم‌اف جانشین او در ازبکستان می‌شود.
۲۴ مارس ۱۹۹۰ اجلاس شورای عالی ازبکستان کریم‌اف را رهبر (رییس جمهور) انتخاب کرد؛ یعنی تنها ۹ روز پس از آن که میخائیل گورباچف رییس‌جمهوری اتحاد جماهیر شوروی سابق شد.
او سال ۱۹۹۱ در نخستین انتخابات ریاست جمهوری پس از کسب استقلال از اتحاد جماهیر شوروی، به طور رسمی رییس جمهوری ازبکستان شد و از آن زمان به بعد تا هنگام مرگش این عنوان را حفظ کرد.
حقوق بشر
اسلام کریم‌اف برای سرکوب تظاهرات اندیجان مورد انتقاد قرار گرفت. سازمان گزارشگران بدون مرز او را هم‌ردیف رابرت موگابه، رییس‌جمهوری زیمبابوه و کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی قرار داده است.
گرچه سانسور به طور رسمی در این کشور وجود داشت اما با توسعه اینترنت مسدود کردن سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی در این کشور آغاز شد و بسیاری از سایت‌های مخالف، مسدود شدند.
فعالان حقوق بشر همچنین نظام ازبکستان را به «شکنجه و رفتار غیرانسانی با بازداشت‌شدگان و زندانیان» متهم کرده‌اند. یکی از جدی‌ترین موارد از این نوع در طول حکمرانی کریم‌اف سرکوب تظاهرات در شهر اندیجان در ۱۳ مه ۲۰۰۵ بود. در جریان این اعتراضات نیروهای دولتی به سوی مردم تیراندازی کردند که بر اساس آمار رسمی ۱۸۷ تن کشته شدند.
رییس‌جمهوری ازبکستان در آن زمان گفت تظاهرکنندگان قصد شورش داشتند و تاکید کرد که “کسی دستور گشودن آتش را نداده است.” او غرب و رسانه‌های عمده را به کمک در آماده ساختن این شورش، متهم کرد. در عرض چند ماه پس از قتل‌عام اندیجان در ازبکستان ده‌ها نفر از کارکنان سازمان‌های بین‌المللی از این کشور اخراج شدند.
سیاست خارجی
در سیاست خارجی، اسلام کریم‌اف تلاش کرد تا دستان خود را باز نگه دارد تا به گفته ناظران بتواند حداکثر سود را از این نوع سیاست به دست بیاورد.
ازبکستان سال ۱۹۹۴ عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، سازمان زیر نظر روسیه شد اما سال ۱۹۹۹ آن را ترک کرد.
سال ۲۰۰۱ ازبکستان وارد سازمان همکاری‌های شانگهای شد و در همان سال از عملیات ناتو در افغانستان حمایت کرد و به ایالات متحده آمریکا اجازه داد در خاکش پایگاهی برای انتقال تدارکات مورد نیاز این عملیات مستقر کند.
پس از آن که غرب خواستار تحقیق کامل و واقع‌بینانه حوادث اندیجان شد، کریم‌اف نزدیکی با روسیه را در پیش گرفت و شامل آن دسته از سازمان‌های بین‌المللی شد که در آن روسیه حرف اول را می‌زند؛ اما با این وجود در سال ۲۰۰۸ عضویت خود در سازمان همکاری‌های اقتصادی اورآسیا و در سال ۲۰۱۲ در سازمان پیمان امنیت جمعی را به حال تعلیق درآورد.
به گفته ناظران علیرغم این مواضع ازبکستان و تلاشش برای تغییر موضع، این خط‌مشی سیاسی امتیاز خاصی را برای ازبکستان به ارمغان نیاورده است.
بنا به ارزیابی کارشناسان اسلام کریم‌اف که برای رهبری در آسیای میانه با نورسلطان نظربایف، رییس جمهوری قزاقستان رقابت می‌کرد در حالی درگذشته است که وضعیت اقتصاد ازبکستان در بدترین شرایط خود قرار دارد.