هوای شهر کابل در این روزها، بیشتر از پیش آلوده شده است. آلوده‌گی هوا در کابل را در ساعات اول صبح و شام می‌توان به صورت واضح دید که دود غلیظی فضای شهر را می‌پوشاند و نفس کشیدن برای شهروندان را سنگین می‌سازد.
آلوده‌گی هوا همه ساله با فرارسیدن فصل سرما به‌حدی می‌شود که باشنده‌گان کابل به‌جای هوای پاک، دود تنفس می‌کنند و خلاف بسیاری از پایتخت‌های کشورهای جهان، مسوولان حکومتی در افغانستان اقدامات عملی برای زدودن یا حداقل کم‌کردن، این زهر کشنده انجام نمی‌دهد.
آگاهان محیط‌زیستی باور دارند، استفاده از ذغال سنگ و مواد دودزا و فصلی در فصل سرما، مسبب اصلی آلوده‌گی هوا و کاهش برف و باران در کشور می‌شود.
این آگاهان هم‌چنان بر این باور اند که آلوده‌گی هوا در کنار این‌که موجب افزایش بیماری‌ها از جمله سرطان می‌شود، ساحات زراعتی و کشاورزی را نیز به چالش‌هایی نظیر نابرابری اجتماعی، فقر و ناامنی، کمبود مواد غذایی و تهدیدات قابل توجهی بر زنده‌گی، معیشت، اموال، ثبات سیاسی و اقتصادی و محیط‌زیست جوامع شهری و روستایی می‌شود.
این آگاهان از رهبران حکومت می‌خواهند که روند تغییر اقلیم را شوخی تصور نکرده و با برنامه‌ریزی دقیق، به این مورد به‌گونۀ جدی برخورد کنند.
نهادهای بهداشتی نیز ابراز نگرانی کردند که وضعیت نامناسب زیست‌محیطی، در کنار مصایب دیگر، موجب افزایش بیماری سرطان می‌شود.
به گفتۀ محققان محیط‌زیستی، همانطور که در زمینۀ گرمایش زمین ما نیازمند اقدام فوری هستیم، دربارۀ سرطان نیز چنین ضرورتی احساس می‌شود، چون بسیاری از سرطان‌ها قابل پیشگیری و درمان هستند.
بربنیاد آخرین آمارِ صندوق تحقیقات سرطان جهانی، هر ساله حدود ۷ میلیون نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست می‌دهند که این آمار تا سال ۲۰۲۰ به ۱۰ میلیون نفر افزایش خواهد یافت.
پیش‌بینی می‏شود که تعداد موارد جدیدِ ابتلا به سرطان نیز از ۱۰ میلیون تا سال ۲۰۲۰ به ۱۶ میلیون در سال برسد. هم‌چنین پیش‌بینی می‏شود که میزان مرگ و میرهای ناشی از این بیماری در ۴۰ سال آینده، ۲ برابر خواهد شد.
بربنیاد برآورد سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۲۰ تعداد موارد بیماری سرطان ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت، به‌طوری که موارد ابتلا از ۱۰ میلیون مورد جدید در سال ۲۰۰۵، به ۱۵ میلیون مورد در سال ۲۰۲۰ می‌رسد که اکثریت این موارد، یعنی بیش از ۶۰ درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه است.
استفاده از چوب و ذغال
باشنده‌گان شهر کابل در فصل زمستان بیشتر از چوب و ذغال سنگ برای گرم‌کردن خانه‌ها استفاده می‌کنند که دود ناشی از آن بر آلوده‌گی هوا می‌افزاید.
ادارۀ حفاظت محیط‌زیست می‌گوید، این منبع آلوده‌گی زمانی از بین می‌رود که دولت برنامه‌یی برای توزیع گاز مایع برای گرم‌کردن خانه‌ها تنظیم و عملی کند.
محمد کاظم همایون، کارشناس محیط‌زیست و مسوول برنامه‌ریزی ادارۀ ملی حفاظت از محیط‌زیست کشور در گفت‌وگو با روزنامۀ ماندکار می‌گوید: «فقر یکی از مشکلات عمدۀ ما است. به این دلیل مردم در فصل سرما از انرژی‌های فسیلی استفاده می‌کنند. درصورتی که دولت قیمت گاز را کاهش دهد، یکی از راهکارهای خوب می‌تواند باشد.
آقای همایون تأکید کرد که برنامه‌های مختلفی برای بهبود هوای کابل به وزارت‌خانه‌ها پیشنهاد کرده، اما هنوز گام عملی در این زمینه برداشته نشده است.
این کارشناس محیط‌زیست و مسوول برنامه‌ریزی ادارۀ ملی حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید: تغییر اقلیم و آب و هوایی در جهان به‌ویژه در سال‌های ۱۹۶۰م الی سال‌های ۱۹۹۷م نا محسوس بود و در این زمینه، سه طرز دید و جود داشت، کشورهای پیشرفتۀ جهان بیشتر به این باور بودند که تغییرات از اثر یک روند طبیعی است که سالانه صفر ممیز صفر پنج درجه روند طبیعی به طرف گرمایش یا سرمایش روان است.
این کارشناس محیط‌زیست افزود: پس از سال ۱۹۹۷م تمام جهان، به‌ویژه کشورهای «جیپس» به این نتیجه رسیدند که گاز «دی اوکسید کاربن»، می‌تواند تأثیرات بسیار زیادی بر آلوده‌گی هوا در جهان داشته باشد و این از اثر تولید و مصرف فابریکه‌ها و مصرف سوخت‌های فوصلی به‌ویژه ذغال سنگ است که گرمایش زمین را به وجود آورده است.
به باور او: کشورهای زیر نیم کرۀ شمالی، کشورهای مانند آسیای میانه و افغانستان، بیشترین آسیب را از این ناحیه دارند که همین حالا ما در داخل مشکلات تغییر اقلیمی قرار داریم.
آقای همایون در مورد سکتورهای آسیب‌پذیر از تغییرات اقلیم اظهار داشت: “در افغانستان بیشترین آسیب‌پذیری را در سه سکتور داریم، سکتور زراعت و مالداری، سکتور صنعت و سکتور انرژی، دلیل عمده در این است که منابع آب ما از ذخایر کوه‌های هندوکش و پامیر می‌آید، این آب‌ها تصفیه نمی‌شوند و مستقیم می‌آیند به بخش کشاورزی و ما از آن برای آب‌یاری و انرژی استفاده می‌کنیم که تأثیرات سوء را به بار می‌آورد.”
آقای همایون به این باور است که آسیب‌پذیری‌های این سکتورها، به عنوان یک دایرۀ شیطانی سبب ناامنی‌ها نیز می‌شود، چون هشتاد درصد از مردم ما در بخش‌ها کشاورزی و مالداری شاغل هستند، وقتی امنیت کاری‌شان را از دست می‌دهند، مجبور می‌شوند رجوع کنند به شهر‌ها و این مهاجرت‌ها سبب مختل شدن نظام شهری می‌شود و آلوده‌گی‌ها را به وجود می‌آورند.
او اظهار داشت: ما فعلاً ۱۶۹ نوع حیات خود را اعم از خزنده‌ها، پرنده‌ها و گیاه‌ها از دست داده‌ایم، ۱۶۹ نوع تنوع حیات ما در حال انقراض است و بالای خط سرخ قرار دارد که همه تهدیداتی است که در جغرافیا و مردم افغانستان تا حالا محسوس بوده است و اگر برای جلوگیری آن کاری نشود؛ با فاجعه‌یی روبه‌رو خواهیم شد.
رییس برنامه‌ریزی ادارۀ حفاظت از محیط‌زیست در پاسخ به این پرسش که چرا این تغییرات به وجود می‌آید، بیان داشت: جهان به‌همین نتیجه رسیده است که این تغییرات روند طبیعی نیست، بلکه ناشی از فعالیت انسان‌ها است.
این کارشناس محیط‌زیست برای شهروندان کشور چنین پیشنهاد می‌کند: «شهروندان به‌ویژه کسانی که در شهرهای بزرگ زنده‌گی می‌کنند، باید بالای الگوی مصرف‌شان توجه جدی داشته باشند، چون در بخش آب‌های زیر زمینی با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم.
او هم‌چنان از رهبران حکومت می‌خواهد تا روند تغییر اقلیم را شوخی تصور نکنند و آن را جدی بگیرند.
این درحالی است که در سند سهم مشارکت ملی افغانستان (INDC) که به کنوانسون تغییر آب و هوایی سازمان ملل متحد (UNFCCC) ارایه شده، مشارکت افغانستان در راستای استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، منابع طبیعی، کشاورزی، مدیریت مواد زاید جامد و معادن مورد توجه قرار گرفته است.
افغانستان با داشتن جمعیتی حدود ۲۸ میلیون نفر و تولید پایین‌ترین سطح گازهای گل‌خانه‌یی، یکی از فقیرترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.
این کشور در نتیجۀ تغییرات آب و هوایی، بسیار مستعد ابتلا به بلاهای طبیعی نظیر بروز حوادث آب و هوایی شدید مانند موج شدید گرما، سیل و خشک‌سالی است، از آن‌جایی که معیشت اکثر جمعیت مردم افغانستان مستقیم و غیر مستقیم به منابع طبیعی، کشاورزی و دام‌پروری بسته‌گی دارد، لذا این خطر وجود دارد که در آینده با مشکلاتی نظیر رکود اقتصادی، بی‌ثباتی سیاسی، عدم امنیت غذایی، جنگ و ناامنی مواجه شود.
افغانستان که در رتبه‌بندی کشورها از نظر تأثیرپذیری از تغییرات اقلیمی در میان آسیب‌پذیرترین کشورها در جهان قرار گرفته است، از اثرات نامطلوب این پدیده افزایش ۰.۶ درجۀ سانتی‌گراد متوسط دمای سالیانه را نسبت به سال ۱۹۶۰ و کاهش الگوی بارش تا حدود ۳۰ میلی‌متر را به‌طور میانگین به دلیل تأثیر منفی بر چرخۀ هیدرولوژی آب تجربه کرده است که به‌خاطر بررسی این موضوع و جلب کمک‌ها از بهر کاهش آسیب‌پذیری افغانستان از تغییرات اقلیمی، در ماه قوس سال گذشته (۱۳۹۴)، اجلاس تغییرات اقلیمی در پاریس برگزار شد که در آن، رییس‌جمهور غنی و ۲۶ متخصص محیط‌زیست به نماینده‌گی از افغانستان اشتراک کرده بودند.
تغییرات اقلیم، در سه بخش به افغانستان آسیب می‌رساند؛ اول منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، دوم زراعت و سوم جنگلات و علف‌چرها. به‌دلیل این‌که ۷۵ درصد مردم افغانستان مشغول کشاورزی‌اند، این نگرانی وجود دارد که با ادامۀ تغییرات اقلیمی، افغانستان با مشکلاتی نظیر بحران منابع آبی و تأمین مواد غذایی و متعاقباً جنگ و ناامنی بیشتر مواجه شود.