بخش دوم/

یادداشت: کنفرانس «آجنـدای ملی» به رهبری احمدولی مسعود، سال‌هاست که به آدرسی برای رای‌زنی و چاره‌‌اندیشی میان نخبه‌گان و بزرگانِ کشور برای بیرون‌رفتِ افغانستان از نزاع‌ها و ناکامی‌هایِ تاریخی تبدیل شده است. اما این آدرسِ مدنی اخیراً در ابتکاری تازه‌تر، دست به برگزاری سلسله‌نشست‌هایِ مشورتی‌ِ ماهوار و هفته‌وار با جوانانِ فعال و آگاهِ کشور برای بررسیِ اوضاع نگران‌کنندۀ افغانستان و دریافتِ راه‌حل‌های علمی‌تر و به‌روزتر در سایۀ اهدافِ عالیِ آجندای ملی زده است. روزنامۀ ماندگار به حمایت از این فعالیت‌های ارزنده، این بخش از این صفحۀ خویش را به بازتابِ چکیـدۀ گفته‌هایِ جاری در این نشسـت‌ها اختصاص داده است. پس با ما همـراه و همسـفر باشید.
***

محمدناصر سعیدی: حکومتِ فعلی طرحِ بدیل نمی‌خواهد و در صددِ حفظ وضعیتِ موجود است، جنبش‌های ملی نیز حمایت نمی‌شوند، چنان‌که حکومت به جنبش تبسم که چند روزِ دیگر سالگرد آن است و جنبش روشنایی که به دنبال دادخواهی ملی بود، پاسخ خوبی نداد و جریان‌های سیاسی هم از آن‌ها حمایت نکردند؛ بنابراین، آن اجماع و نیروهای سیاسیِ موثری که حکومت را وادار کند به طرحِ شما پاسخ مثبت بدهد، از کجا شکل خواهد گرفت؟… همین‌طور یک تعداد از سیاست‌مدارانِ داخل حکومت حاضر نیستند از این طرح حمایت کنند، پس چطور سیاست‌گرانِ تأثیرگذار را به حمایت از این طرح سوق می‌دهید؟
احمدولی مسعود: شما جوان هستید و در حقیقت، قوی‌ترین نیرو در افغانستان به شمار می‌آیید، نسبت به شما هیچ کسی قوی‌تر نیست. فکرِ شما، عملِ شما، کارِ شما و ایدۀ شما، نشـان می‌دهد که قوی هستید و اگر شما با صد یا هزار جوانِ دیگر یک‌جا و متحـدانه در چهارچوب یک برنامه پیش بروید، بسیاری از شخصیت‌های سیاسی خواهانِ پیوستن به شما می‌شوند؛ چنان‌که از داخل دولت اعتراض‌هایی بلند است و مقامات بلندپایۀ حکومت، خود اعتراف می‌کنند که باید توافق‌نامه مو به مو تطبیق شود. پس وقتی ‌که ما می‌گوییم توافق‌نامه باید عملی شود و سیستم تغییر کند، شماها خواهان تغییر سیستم هستید، نیروهای سیاسی نیز خواهان تغییر نظام اند؛ همه در محور برنامۀ تغییر سیستم و تطبیق تفاهم‌نامه یک اجماع کلان را به وجود می‌آوریم. یادمان باشد آن‌چه را که ما پیشنهاد می‌کنیم، سندِ مشروعیتِ دولت است و خودشان نیز (حکومت) می‌گویند که تطبیق تفاهم‌نامه سند مشروعیتِ دولت است و تا زمانی ‌که این سند عملی نشـود، دولت مشروعیت ندارد. پس ما بدیلِ دیگری را پیشنهاد نکردیم و براندازی هم نکردیم و نگفتیم که کُلِ دولت مردود است. ما گفتیم که بر اساس توافق‌نامه، یکی رییس‌جمهور و دیگری نخست‌وزیر شده اند، اما مشکلات دارند و نمی‌توانند مشکلاتِ خود را حل کنند؛ بنابراین باید توافق‌نامه عملی شود تا فضا و ساختار و امیدواریِ جدید خلق شود. یعنی ما در اصل، خواهان تطبیق توافق‌نامه هستیم.
جاوید: چرا ما نتوانستیم متحدین خارجیِ خود را قناعت بدهیم که این نسخه (حکومت فعلی) کارا نیست؛ زیرا ما با کهنه‌کارانِ سنتی‌یی مواجه هستیم که هیچ زمانی از منفعتِ خود دست نمی‌کشند، پس چگونه می‌توان با این‌گونه قدرت‌مداران حرف بزنیم و آنان را قناعت بدهیم که طرح آجندای ملی را عملی کنند؟
احمدولی مسعود: فراموش نشـود که تا کنون نسخۀ حکومت وحدت ملی در افغانستان تجربه نشده و آن‌چه که ما اکنون شاهدش هسیتم، حکومت وحدت ملیِ واقعی نیست و غیر از حکومت وحدت ملی نیز، نسخۀ دیگری در افغانستان کارایی ندارد. می‌دانیم و دیدیم که نظام ریاستی تک‌محور، استبدادگر و تمامیت‌خواه است، نظام شاهی را نیز قبلاً تجربه کردیم، فقط می‌ماند نظام پارلمانی که آن را نیز در ابتدا نپذیرفتند؛ بنابراین دولت وحدت ملی تنها نسخه‌یی است که می‌تواند با تنوع فرهنگی، قومی و دموکراسیِ نوپایِ کشورِ در حالِ گذارِ ما سازگاری پیدا کند و تمام نیروها و اقوامِ مختلف را زیر یک چتر منسجم و هماهنگ بسازد. اما حکومت وحدت ملیِ فعلی، نتوانست وحدت ملی را تمثیل کند؛ زیرا حکومت وحدت ملی در سیستم‌های ریاستی نمی‌تواند پیاده شود و یکی از دلایلِ ناکامی حکومت وحدت ملی موجود، در انحصار قدرت توسط ریاست‌جمهوری نهفته است. ما خواستیم که اول دولت وحدت ملی را تجربه کنیم؛ اما طرف‌هایی که این نسخه را (حکومت وحدت ملی) رهبری کردند، نتوانستند هیچ‌یک از مواد توافق‌نامه را عملی کنند. رهبران دولت وحدت ملی باید دیدگاه مشترک داشته باشند، ولی می‌بینیم که آن‌ها حتا در قسمتِ جنگ و صلح هرکدام دیدگاه مختلف دارند و در حقیقت در چهارچوب دولت موجود، جزایری از قدرت وجود دارند که هریک برنامۀ خود را تعقیب می‌کننـد.
حسن‌یار: تعادل خواستن هنوز زود است؛ اما مشکل مشروعیتِ کارکرد دولت، موضوعی است که می‌توان روی آن بحث کرد و انتقاد داشت. دولت فعلی به بن‌بست رسیده و مشروعیتِ آن زیرسوال است. به نظر من، هنوز زمینه برای تعادل قدرت برای اقوام مختلف مساعد نیست، اما کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم این است که افراد مهم و سرشناس بیایند با هم بنشینند و مشروعیت بدهند به یک فردِ جدید و دولتِ جدید؛ زیرا سیستم فعلیِ افغانستان مانند نظام انگلستان است و افراد سرشناس و سیاسی می‌توانند به افراد و اشخاص مشروعیت ببخشند.
سوال اصلی این است که این اقدام را در کدام قالب باید انجام دهیم؟… این عمل را در قالب لویه‌ جرگه می‌توانیم انجام دهیم و اما افرادی که در این لویه جرگه حضور می‌یابند، نقش و زمینۀ تحقق‌بخشی‌شان در کجا خواهد بود؟
مسلماً هیچ کسی نمی‌آید به یک عده از افراد مشروعیت بدهد و دوباره برگردد سرجای خود، بنابراین این افراد باید در ساختار جدید نقش داشته باشند تا مشکلاتِ فعلی دوباره تکرار نشوند.