چکیده‌های نظریات جمعی از پژوهشگران جهانی در مورد نقش احمدشاه مسعود در مقابل تجاوز.
برای ماندگارشدن تاریخ در حافظۀ نسل جوان، باید به واقعیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تاریخی بار بار پرداخت تا نسل به نسل انتقال یابد و در حافظۀ ملی و شعور جمعی نهادینه شود.
وقتی از تجاوز یاد می‌کنیم، نقش آفرینی مدافعین اصیل این سرزمین و الگوهای مبارزات و اسطوره های آزادی در روشن ساختن مسیر اصلی تاریخ حیاتى اند.
نقش مبارزاتی احمدشاه مسعود در فاصلۀ دو قرن ۲۰ و ۲۱ در مقابل دو تجاوز سرخ و سیاه، در عمر ۴٩ سالگی قهرمان ملی‌ اش ساخت.
چاپ بیش از یک‌صد عنوان کتاب در کشورهای مختلف، با زبان‌های زندۀ دنیا و توسط نویسندگان شناخته شده و معروف جهانی، نوشتن هزاران مقاله و تهیۀ صد‌ها فلم مستند، طی سه دهه مبارزات پیگیرش، مستندترین تاریخی است که از بدو تأسیس افغانستان سراغ داریم. موجودیت این همه اسناد و شواهد تاریخی، یکجا با فرآورده‌های عصر جدید تکنالوژی و پویائی و بیداری نسل جوان، همه دست بدست هم می‌دهـند تا دیگر تاریخ تحریف نشود و جعل نگردد.
برای نسل جوان ما یکی از راه‌هایى که می‌توان تاریخ نیم قرن اخیر افغانستان را بر گرفت و مسعود را شناخت، دقیقاً از هـمین مجرا و با بازخوانی همین تاریخ میسر است.
سلفاتور لمباردو، ایتالوی، در کتاب “Letters a Massoud” می‌نوسید:. در این قرن گمشده (میان دوقرن ۲۰ و ۲۱) مسعود آخرین مبارز راه آزادی، ابتدا در مقابل قشون سرخ و سپس در برابر نیروهای طالبان افراطی می‌باشد.
عبدالله عزام شخصیت معروف جهان اسلام می‌گوید: مسعود بهتر از ناپلیون در مقابل روس‌ها ایستاده‌گی کرد.
پروفیسور مایکل بری، پژوهشگر و تاریخ‌دان امریکایی می‌نگارد: مسعود، یک نابغه استراتیژیک، الگوی مقاومت، سیاست‌مدار دور اندیش، یک شخصیت معنوی که قهرآ به میدان رزم و سیاست کشانیده شده بود.
پروفیسور اولیوه را: در کتاب خود، افغانستان- اسلام و نوگرایی سیاسی می‌نویسد: شکست هفتگانه رژیم در پنجشیر از مسعود رهبر افسانه‌یی ساخت، اعتبار شخصی وی همرا با کارایی و سازمان دهی نظامی اش بسیاری را متقاعد ساخت که بسوی او بشتابند.
خانم مرسیلا گراد نویسنده و محقق آرژانتینی، می‌نویسد: برای مدت ده سال، منظم‌ترین و موثرترین جنگ‌های گریلایی را علیه اراده آهنین قشون سرخ شوروی رهبری کرد و متصل آن مقاومت قهرمانانه‌یی را در مقابل نیروهای طالبانی پرپا نمود.
جنرال بوریس گروموف فرمانده سپاه چهلم ارتش سرخ می‌نوسید: در دوران حضورمان در افغانستان متوجه شدیم که از رهبران افغانی، احمد شاه مسعود بی‌تردید انسان نهایت با اراده و پرشوری است. در حل مسایل از هدفمندی و پیگیری خارق العاده کار می گیرد. هنگام رزم، اوضاع و توازن قوا را با فراست ارزیابی می کند و توانایی آن را دارد که بطور مستقل تصمیم گیری کند. در ساده پوش و ساده زیستی از حواریون خود فرق نمی شد.
داکتر جنگیز پهلوان محقق و تاریخ نگار ایرانی، در کتاب عصر جدید مجاهدین می‌نویسد: گاهی جهاد به نام مسعود خلاصه می‌شود.