کشور ما که در جغرافیای بحرانی و در دلِ کشمکش‌های منطقه‌یی شکل گرفته، همواره دامنۀ جدال‌های جهانی و منطقه، بر داشته‌هایش سایه افکنده است. برای همین تا کنون نتوانسته جایگاه درخورِ خود را نزد کشور‌های دیگر پیدا کند. اما این بدان معنا نیست که ما نمی‌توانیم از این درمانده‌گی نجات یابیم و در مسیر درست و همانند به کشورهای اطراف‌مان حرکت کنیم.
افغانستان با همۀ تنگ‌مایه‌گی‌هایش، فرصت‌ها و منابعِ خوبی برای توسعه، پیشرفت و بلندبردن جایگاهش در منطقه و جهان دارد. یکی از این منابع، آب‌های خدادادیِ این سرزمین است که از دل کوهای بلند، بر رودهایش فرود می‌آید تا بر سرسبزی و سربلندی سرزمین و مردم آن بیفزاید.
آب‌های افغانستان نه تنها برای شهروندانش حیات‌بخش است که کشورهای دور و بر را نیز زنده‌گی می‌بخشد. ایران و پاکستان دو کشوری‌اند که بیشتر از ۶۰ درصد آب‌های افغانستان به خاک آن‌ها سرازیر می‌شود تا مناطقی از این کشور‌ها را سرسبز سازد. اما آن‌چه سوال است این‌که: در شرایط کنونی، ما چقدر می‌توانیم از آب‌های کشورمان برای کشاورزی و تولید انرژی استفاده کنیم؟ مدیریت آب‌های افغانستان چه تأثیری بر اوضاع کشور و منطقه می‌گذارد؟ چه موانعی باعث شده که تا کنون نتوانیم از این سرمایه به گونۀ درست استفاده کنیم؟
با تشکیل حکومت وحدت ملی و ایجاد یک تیم متخصص برای طرح راهبردی منظم برای مدیریت و استفادۀ درست از آب‌های کشور، تلاش‌ها برای تکمیل و ایجاد بندهای آب‌گردان و ارایۀ راه‌کارهای درست، برای مدیریت آن‌ها آغاز شد. هر چند نخستین جرقه‌های این روند برمی‌گردد به ایجاد حکومت نوین افغانستان و تیم‌های قبلی که با آغاز یک سلسله کارها، زمینه‌های خوبی را به گروه‌های پس از خود مساعد کردند؛ اما چالش‌های موجود در این بخش، چه پیش از حکومت وحدت ملی و چه پس از آن، همواره باعث کُندی کار شده است.
چالش‌ها
از یک‌سو ضرورت‌های جدی در کشور و نیاز به استفاده از منابع آبی و از سوی دیگر، نبود امکانات کافی برای ایجاد بند‎‌های بزرگ آب‌گردان، باعث شده است که دولت افغانستان نتواند آن‌گونه که باید به این موضوع بپردازد. اما این تنها مشکلی نیست که باعث کم‌کاری در این زمینه شده است. افغانستان با کمک‌های جامعۀ جهانی، حد اقل توانسته است کارهایی را روی بندهای مهمِ کشور آغاز کند. چالش اصلی، وابسته‌گی بیش از حد مردم و دولت افغانستان به کشورهای همسایه و شریک در آب‌های افغانستان است. این کشورها، در کنار نگاه‌های عقدمندانه به آبادی افغانستان، با دخالت‌های‌شان فرصت نمی‌دهند که از این نعمت الهی در کشور ما استفادۀ درست به عمل آید.
شماری از سیاسیون، نهادها و افراد به این باوراند: کشورهای دیگری که از آب‌های افغانستان استفاده می‌کنند، فقط به منافعِ خود می‌اندیشند؛ بنابراین، نباید دیگر به آن‌ها اجازۀ استفاده از آب‌های‌مان را داد.
شماری دیگر نیز به‌تأکید می‌گویند: طبق قوانین بین‌المللی، نباید باعث کاهش آب‌های رودخانه‌یی به کشور‌های دیگر گردیم؛ زیرا با این کار، کشورهای شریک در رودخانه‌ها متضرر می‌شوند.
اما حقیقت این است که هیچ‌کدام از این دیدیگاه‌ها سالم نیست و با در نظرداشت آرا و دیدگاه‌های بین‌المللی حاکم بر رودخانه‌های فرامرزی، کشورها می‌توانند از آب‌های فرامرزی‌شان استفادۀ سالم نمایند، به این شرط که به کشورهای دیگر آسیب نرسد. یعنی کشورهای ذی‌نفع می‌توانند با ایجاد یک راهبرد مناسب، آب را به گونه‌یی تقسیم کنند که هیچ‌کدام‌شان متضرر نگردند. با این حساب، هر کشور حق دارد به پیمانه‌یی مشخص از این آب‌ها استفاده کند.
از آن‌جا که حکومت‌های افغانستان همواره دچار کشمکش و بحران بوده، هیچ‌گاه به آب‌های موجود در کشور، طبق حقوق و مقرراتِ بین‌المللی نیندیشیده و همواره این آب‌ها بدون هیچ محدودیتی به کشورهای دیگر سرازیر شده است. حتا شماری از این کشورها در صددِ آن‌ اند که جلوِ استفادۀ سالم و قانونیِ ما را از آب‌های‌مان بگیرند.
با توجه به این‌که بحثِ محدودیت و کاهش آب، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های جهان در آیندۀ نزدیک است و کشورِ ما نیز شدید به توسعه در بخش‌های زراعت و تولید انرژی نیاز دارد، می‌سزد که مقاماتِ افغانستان نگاهی تازه و استراتژیک نسبت به آب‌های افغانستان برایِ خود تعریف کنند و بر اساس آن، از این مادۀ حیاتی جهتِ بهبود امـروز و فردای افغانستان بهره بگیرند.