آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، سیاستمدار و رییس جمهور اسبق ایران در سن ۸۲ سالگی درگذشت. او در زندگی سیاسی خود، یکی از کلیدی ترین شخصیت های نظام جمهوری اسلامی ایران بود.
با نشر خبر درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، سیاستمدار و رییس جمهور اسبق ایران عده ای از هواداران او پیش شفاخانه “شهدای تجریش” در حومه تهران جمع شدند و به سوگواری پرداختند.
اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس جمهور اسبق ایران شام یکشنبه به عمر ۸۲ سالگی در شفاخانه‌ای در تهران درگذشت. رسانه‌های ایران دلیل مرگ او را حمله قلبی عنوان کرده اند. در ایران سه روز عزای عمومی اعلام شده و قرار است آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران بر پیکر او نماز بخواند.
رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران بود که بخش معتبری در ساختار حقوقی دولت ایران است. او در انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ که باعث سقوط حاکمیت شاه تحت حمایت ایالات متحده امریکا، و استقرار نظام دینی شد، سهم عمده‌ای داشت.
رفسنجانی یک شخص نزدیک به آیت الله روح الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی بود. رفسنجانی در میان سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۷ رییس جمهور ایران بود.
واکنش‌‌های داخلی و بین المللی
شخصیت‌های ایران و جهان به درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی واکنش نشان داده‌اند. رسانه‌های بین‌المللی در بازتاب خبر درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، از او با عناوینی چون “سیاستمدار بزرگ”، “مرد کلیدی” و “تاثیر‌گذار” نظام و “معمار انقلاب” ایران یاد کردند.
محمد نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان با صدور پیامی درگذشت رفسنجانی را تسلیت گفت و تلاش‌های او “در مسیر وحدت جهان اسلام” را مورد ستایش قرار داد.
شیخ صباح‌‌الاحمد الصباح، امیر کویت در پیامی به حسن روحانی درگذشت هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت. شیخ نواف‌الاحمد جابرالصباح، ولیعهد و شیخ جابر مبارک الاحمد الصباح، نخست‌وزیر کویت نیز پیام‌های مشابهی به رییس‌جمهور ایران فرستادند.
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر که شریک گاز ایران در میدان پارس جنوبی محسوب می‌شود، با ارسال پیامی به حسن روحانی درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفته است.
محمد خاتمی، رییس‌جمهوری پیشین ایران نیز در پیامی درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت و او را “از معدود انسان‌های بزرگی” خواند که چه پیش از انقلاب و چه پس از آن “همواره و همه جا نقشی ممتاز و کم‌نظیر داشته است”.
زندگی سیاسی؛ از “سردار سازندگی” تا “رهبر فتنه”
اکبر هاشمی بهرمانی، مشهور به اکبر هاشمی رفسنجانی روز ۳ سنبله ۱۳۱۳ در شهر رفسنجان، استان کرمان به دنیا آمد.
زندگی سیاسی اکبر هاشمی رفسنجانی پس از آشنایی او با آیت‌الله خمینی و از دهه ۱۳۴۰ آغاز شد. فعالیت‌‌های او در این دوره سخنرانی در مساجد و حمایت مالی از گروه‌هایی مانند فدائیان اسلام، جمعیت موتلفه و مجاهدین خلق بود. مضمون این فعالیت‌ها نیز همانند آیت‌الله خمینی، مخالفت با حکومت محمدرضا پهلوی و اصلاحات او بود. ستیزه‌گری آیت‌الله خمینی با حکومت محمدرضا پهلوی پس از تغییر قانون انتخابات و به رسمیت شناختن حق رای زنان آشکار شد. به باور ناظران، مجموعه اصلاحات شاه در دهه ۱۳۴۰، پایه‌های اجتماعی سنت‌گرایان ایران را به‌طور جدی در معرض تهدید قرار داده بود. تا سال ۱۳۵۷ و پیروزی “انقلاب اسلامی” در ایران، هاشمی رفسنجانی چندین بار بازداشت شد و در مجموع بیش از ۴ سال را در زندان گذراند.
در نخستین روزهای پس از ورود خمینی از فرانسه به ایران، اکبر هاشمی رفسنجانی کسی بود که حکم انتصاب مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت را در محل استقرار موقت آیت‌الله خمینی در مدرسه علوی قرائت کرد. از نگاه ناظران، این رخداد تاریخی، نشان از جایگاه ویژه هاشمی رفسنجانی و ارتباط نزدیک او با “رهبر انقلاب” داشت.
در سال ۱۳۵۹ نخستین دوره “مجلس شورای اسلامی” تشکیل شد. اکبر هاشمی رفسنجانی از تهران وارد پارلمان ایران شد و ریاست آن را بر عهده گرفت. تا سال ۱۳۶۸ او ریاست پارلمان را به عهده داشت.
در سال ۱۳۶۷ این اکبر هاشمی رفسنجانی بود که توانست آیت‌الله خمینی را به پذیرش قطعنامه‌ی ۵۹۸ شورای امنیت و پایان جنگ ایران و عراق قانع کند.
در سال ۱۳۶۸ و پس از مرگ آیت‌االه خمینی، هاشمی رفسنجانی نقش مهمی در نشاندن علی خامنه‌ای به جایگاه ولایت فقیه بازی کرد. در اجلاس خبرگان، او با نقل خاطره‌ای توانست حمایت لازم را برای علی خامنه‌ای کسب کند.
در سال ۱۳۶۸ و اندکی پس از تعیین علی خامنه‌ای به عنوان رهبر، هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس جمهور انتخاب شد. پیش از این انتخابات، با تغییراتی در قانون اساسی، پست نخست‌وزیر حذف شده بود. ریاست جمهوری رفسنجانی تا سال ۱۳۷۶ ادامه یافت. وظیفه اصلی او در دوره هشت‌ ساله ریاست جمهوری، بازسازی مناطق جنگ‌زده و احیای اقتصاد بود. در این دوره از سوی اطرافیان و هوادارانش لقب “سردار سازندگی” گرفت.
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ او از میرحسین موسوی، کاندیدای اصلاح‌طلبان حمایت کرد. “نتایج اعلام‌شده” انتخابات خلاف انتظار میلیون‌ها رای‌دهنده بود و به همین دلیل به اعتراض‌های گسترده ‌و خونینی منجر شد. دهها نفر کشته و صدها نفر بازداشت شدند. در این اعتراض‌های ادامه‌دار، هاشمی رفسنجانی در کنار مردم و معترضان قرار گرفت و به این ترتیب نقطه‌ی عطفی را در کارنامه سیاسی خود ثبت کرد. او در آخرین خطبه‌های نماز جمعه تهران نتایج انتخابات را از دید مردم “مشکوک و تردیدآمیز” خواند و از حاکمیت خواست تا با آزاد کردن زندانیان سیاسی، اعتماد را به مردم بازگرداند.
این اظهارنظر هاشمی رفسنجانی نیز مربوط به همین دوره است: «اگر مردم ما را بخواهند حکومت می‌کنیم و اگر نخواهند می‌رویم. حکومت پول دارد. نیرو دارد می‌تواند در خیابان آدم جمع کند ولی گروه مقابل یک عده استاد، دانشجو، کارگر، مدیر، صنعت‌گر هستند و درست نبود که بسیج و سپاه در مقابل مردم قرار داده شوند… چطور می‌شود میلیونها نفر در خیابان بیایند و بگویند در انتخابات تقلب شده ‌است، وبازهم به انتخابات تردید نکرد؟»
پس از این اظهارنظر بود که هاشمی رفسنجانی همسو با “سران فتنه” خوانده ‌شد و خانواده‌اش زیر فشار قرار گرفت. مهدی هاشمی، ‌فرزند کوچکش ناگزیر به خروج از کشور شد، اما چند سال بعد بازگشت و زندانی شد. فائزه هاشمی نیز شش ماه را در اوین گذراند. هدف فشارها علیه فرزندان هاشمی رفسنجانی، وادار کردن او به تغییر مواضع‌اش بود.
آخرین برگ مهم در زندگی سیاسی هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۲ ورق خورد. او بار دیگر نامزد ریاست جمهوری شد اما در کمال ناباوری شورای نگهبان صلاحیت او را رد کرد. کانون قدرت نخست تلاش کرد او را به انصراف داوطلبانه قانع کند، اما نتیجه‌ای نداشت. رد صلاحیت اما “استوانه نظام” را از تب‌وتاب نینداخت. او نیروی خود را در حمایت از حسن روحانی به کار گرفت. پیروزی روحانی در اصل پیروزی اکبر هاشمی رفسنجانی بود.