بخش هفتادوپنجم
اگرچه در قندهار این مخاصمات شدت داشت، اما روی همرفته این ولایت در جنگ‌های داخلی کمتر سوخت؛ زیرا قوماندانان گروه‌های مختلف با سلیقه‌های گوناگون به جان هم می‌افتادند، ولی در اثر وساطت موسفیدان قومی و متنفذین ولایات جنوب غربی افغانستان، حادثات رنگ می‌باخت و به وخامت بیشتر نمی‌انجامید. اما در هلمند وضع طور دیگر بود، چرا که در آن ولایت دو تنظیم قدرتمند حکمروایی داشتند و اکثریت مجاهدین آن ولایت مربوط همین دو گروه یعنی حرکت انقلاب اسلامی و حزب اسلامی به رهبری انجنیر گلبدین حکمتیار بودند.
مجاهدین حرکت انقلاب اسلامی افغانستان که اکثریت هلمند را تشکیل می‌دادند، زیر نظر ملا نسیم آخوندزاده و عبدالواحد، مشهور به رییس باغران، و مجاهدین حزب اسلامی زیر فرماندهی حاجی عبدالرحمن، تنظیم شده بودند.
ملا نسیم آخوندزاده از منطقه موسی قلعه و به قوم مغل منسوب بود. نام‌برده از همان اوایل جهاد دسته‌های مختلف را سازمان داد و به تعلیم و تربیه امور دینی نیز کوشید، چنان‌که بزرگترین مدارس دینی را در جنوب غرب افغانستان و شهرک‌های مرزی پاکستان تاسیس نمود. برای درک بیشتر فعالیت‌های ملا نسیم آخوندزاده، خاطره کوتاهی را که نگارنده از دیدار وی دارد، می‌نویسد.
ملا نسیم آخوندزاده در اوایل سال ۱۹۸۹ به پشاور آمد. زمانی که مصاحبه‌اش با نگارنده تمام شد، از من پرسید که در کدام مکتب درس  خوانده‌ام. من در پاسخ از لیسه حبیبیه نام بردم. ملا نسیم پرسید در آن زمان که شما متعلم بودید، چه تعداد شاگرد در لیسه حبیبیه درس می‌خواندند. من احصاییه دقیق را نمی‌دانستم، اما گفتم شاید دو هزار متعلم از صنف هفتم تا دوازده در آن لیسه بوده باشند. ملا نسیم تبسم کرده گفت: «تنها در یک مدرسه من اضافه از دوازده هزار طلبه درس می‌خوانند. حال شما بگویید که ما به افغانستان زیاد خدمت می‌کنیم، یا حکومات سابق زیاد خدمت کرده‌اند؟»
او با بیان این مطلب نشان داد که تا چه اندازه در راه تعلیم و تربیه دین علاقه‌مند بود. اما ملا نسیم آخوندزاده در مطبوعات غربی چهره دیگری داشت؛ زیرا ساحات عظیم از ولایت هلمند مزارع کوکنار بود و سالیانه صدها تن کوکنار از این ولایت وسیع به‌دست می‌آمد و در لابراتورهای مرزی به هیرویین و سایر مواد مخدر تبدیل می‌گردید و به کشورهای مختلف جهان پراکنده می‌شد. یکی از خبرنگاران امریکایی که به‌طور منظم در ولایات هلمند و قندهار در گشت‌وگذار بود، او و برادرش را سلاطین حشیش افغانستان لقب داده بود و می‌گفت که ملا نسیم دو نوع خدمت به مردم ولایت هلمند نموده است: اول این‌که اکثریت جوانان و اطفال آن‌ها را باسواد و عالم دین ساخته است و دوم این‌که با وجود او، دهقانان هلمند از سرمایه‌دارترین کشاورزان افغانستان شده‌اند. (۴۵)
ملا نسیم آخوندزاده حدود ده‌هزار مجاهد مسلح در اختیار داشت و موسی قلعه مرکز این فرمانده، دژ مستحکم دوران جهاد به شمار می‌رفت و حکومت کابل و شوروی بارها در راه تسخیر موسی قلعه ناکام شدند.