استاد برهان‌الدین ربانی رحمه الله علیه فرزانه‌ترین فرزند کشورمان، نه‌تنها به عنوان رهبر بزرگ‌ترین تنظیم جهادی در برابر متجاوزان خارجی کارنامه‌های تاریخی خلق کردند، بلکه به عنوان عالمی بزرگ، روشن‌فکر مبارز و رهبرِ برامده از متن مردم، از نقش و جایگاه بی‌بدیلی در تاریخ کشور ما برخوردار اند.
ایشان اساس‌گذار حرکت سیاسی بودند که از لحاظ ایدئولوژیک اسلامی، از لحاظ رویکرد اعتدال‌گرا و از لحاظ اجتماعی، دارای پایگاهی فراگیر ملی بوده که این امر در تاریخ سیاسی افغانستان امری بی‌مثال بوده است. ایشان هرگز هم در طول حیات سیاسی‌شان از همین سه اصل اساسی که دکترین مبارزات‌شان را تشکیل می‌داد، عدول نکردند. با متانت در برابر تمام وسوسه‌ها ایستادند و در دفاع از دین، ملت و باورهای‌شان لحظه‌یى میدان را رها نکردند.
استاد شهید به عنوان دانشمندترین رییس دولت تاریخ افغانستان همان‌طور که در رهبری جهاد و مقاومت مسلحانه در برابر خارجی‌ها در صدر ملت خود قرار داشتند، در استحکام نهادهای ملی و ثبات سیاسی در کشور و ترویج روحیۀ وحدت ملی در میان ملت افغانستان نیز دارای نقشی محوری و بی‌بدیل داشته اند. ایشان با مقاومت و دوراندیشى منحصر به فرد، توانستند در بحرانی‌ترین مراحل حیات سیاسی کشور، ملت را از میان بحران‌های که از بیرون تحمیل گردیده بود، سربلند خارج کنند. در حالی که ایشان قدرت سیاسی را نه به طور میراثی و نه به واسطۀ حمایت قدرت‌های خارجی؛ به دست آوردند، اولین زعیمی نیز بودند که خود مبدع و عامل انتقال سیاسی صلح‌آمیز قدرت در تاریخ کشور‌مان شناخته شده اند.
در جریان جهاد، جبهات تحت رهبری استاد شهید به عنوان رهبر جمعیت اسلامی، تکیه‌گاه اصلى و ستون فقرات جهاد و مقاومت ملت‌مان در برابر نیروهای شوروی را تشکیل داده بود و در جریان مقاومت علیه تهاجم پاکستان و ایادی آن و افراطیون و تروریستان خارجی، محور وحدت ملی برای نجات افغانستان و منبع امید برای رهایی و استقلال کشور بودند.
نقش نمادین، با شکوه و با عظمت تاریخی ایشان که در اوج قدرت و تسلط سرتاسری بر کل خاک افغانستان با سری بلند و قامتی افراشته، قدرت سیاسی را به دولت جانشین انتقال دادند، ثبت تاریخ است. ایشان بودند که بدون چشم طمع به قدرت سیاسی، تا آخرین لحظات حیات برای ایجاد ثبات و وفاق ملی در جهت خلق میثاق‌ها و نهادهای ملی در ساختن نظام جدید، محور ثبات و استقرار حاکمیت قانون و استحکام نهادهای دولتی از هیچ‌گونه تلاش خودداری نکردند. و برای ختم رسالت دینی و ملی خود تا اخرین لحظۀ حیات برای تحقق صلح از هیچ تلاشی دریغ نورزیدند.
به عنوان یک مسلمان مبارز و اصلاح‌گر، حزب سیاسی‌یی با خواستگاه ملی و فراقومی و با اهداف بزرگ و قاعده‌مند را در سطح ملی پایه‌گذاری کردند که در همه احوال و شرایط توانست محور دفاع و همبسته‌گی ملی برای ملت‌مان باشد. علی‌الرغم خصومت خونین دشمنانِ به ظاهر مذهبی، اما در باطن قوم‌گرایش، اهداف ایشان برای قاطبۀ ملت، سیاسیون و اقشار مختلف مردم قابل درک بوده و ظرفیت تعامل با اکثریت سلیقه‌ها و تفکرات ملی را دارا بوده اند.
برای شناخت از بزرگی عظمت و نقش پدرانۀ ایشان برای ملت افغانستان، همین بس است که امروز پس از پانزده سال از حیات جدید و فضای بالنسبه با ثبات سیاسی هنوز هیچ یک از مدعیان و منتقدان جهاد و مقاومت، اعم از سیکولر و مدعیان مذهبی موفق نشده اند حزبی فراقومی و با ایدۀ ملی را پدیدآورده و یا آن را سازماندهی کنند تا با میراث جناب استاد رقابت کنند.
استاد شهید به عنوان رییس‌جمهور و رهبر جهاد و مقاومت، افغانستانِ متحد و یکپارچه را به سلف خود به میراث گذاشت، در حالی که امروز علی‌الرغم حمایت بین‌المللی، مدعیان حاکمیت دارند افغانستان را به سمت اختلاف و انقطاع قومی به پیش می‌رانند.
روح تان شاد باد استاد بزرگ!