گزارش «شاخص جهانی صلح» (Global Peace Index) تحلیل جامعی درباره‌ صلح ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که با ادامه‌ آشفتگی‌های اجتماعی و سیاسی، جهان همچنان منابع عظیمی را صرف خلق خشونت و میزان اندکی را صرف صلح می‌کند. در کنار آن، «شاخص جهانی تروریسم» هم وضع کشورهای جهان از حیث درگیری با پدیده‌ تروریسم را نشان می‌دهد.
– جهان از نظر صلح در سال گذشته اندکی بهبود یافته اما در دهه‌ گذشته این مفهوم در جهان کمرنگ‌تر شده است.
– طی سه دهه‌ گذشته نظامی‌گری در جهان رو به کاهش بوده است.
– تأثیر اقتصادی خشونت روی اقتصاد جهانی بسیار عظیم بوده است.
– هزینه‌های جاری‌ای که روی ایجاد صلح متمرکز شده است، بسیار پایین‌تر از حد مطلوب است.
– کاهش سطح «صلح مثبت*»، کشورها را مستعد شکل‌گیری جنبش‌های پوپولیستی می‌کند.
* «صلح مثبت» چهارچوبی جامع از نگرش‌های کلیدی، نهادها و ساختارهایی است که صلح را در درازمدت تضمین می‌کنند.
جنگ و صلح در سوریه
بنا بر گزارش سالانه‌ای که با عنوان شاخص جهانی صلح توسط مؤسسه‌ «اقتصاد و صلح» تهیه می‌شود، در سال جاری میلادی۹۳ کشور سطح بالاتری را در زمینه‌ صلح ثبت کرده‌اند و بهبودی جزئی در صلح جهانی پدید آمده است. در عین حال اوضاع در ۶۸ کشور دیگر رو به وخامت است.
بنا بر یافته‌های این نهاد، بهبود در صلح جهانی عمدتاً به دلیل فروکش کردن «تروریسم دولتی»، «قتل‌های غیر قضایی»، «شکنجه» و همچنین «خروج نیروهای نظامی بین‌المللی از افغانستان» به دست آمده است. ایران هم در این فهرست با چهار پله صعود نسبت به سال ۲۰۱۶، جایگاه صدوبیست‌ونهم را به خود اختصاص داده است.
بر اساس این گزارش، «۱۰ کشور صلح‌آمیز جهان» عبارتند از:
۱۰ – ایرلند و جاپان: هر دو کشور کمترین نظامی‌گری را در جهان دارند.
۹ – سوئیس: در بین ۱۶۳ کشور کمترین هزینه را بابت مقابله با خشونت می‌پردازد و تنها یک‌ونیم درصد از تولید ناخالص داخلی خود را در این راه صرف می‌کند.
۸ – کانادا: صلح در سطح «بسیار بالا» قرار دارد و این کشور دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف مبارزه با خشونت می‌کند.
۷ – اسلوونی: از کشورهایی است که در جهان کمترین نظامی‌گری را دارد.
۶ – جمهوری چک: در ۱۰ سال گذشته بهبود فضای کسب و کار را تجربه کرده است.
۵ – دنمارک: تهدیدات تروریستی در سال جاری، جایگاه این کشور در فهرست کشورهای صلح‌آمیز را تهدید می‌کند.
۴- اتریش: به دلیل امنیت و روابط حسنه با کشورهای همسایه جایگاه بالایی دارد.
۳ – پرتغال: با توجه به بهبود اقتصادی، بالاترین رشد صلح را در اروپا دارد.
۲ – نیوزیلند: امن‌ترین کشور در منطقه آسیا و اقیانوسیه است.
۱- ایسلند: صلح‌آمیزترین کشور جهان، از سال ۲۰۰۸ از نظر امنیت اجتماعی و امنیت نظامی، بیشترین امتیاز را کسب کرده و از آن زمان در صدر فهرست کشورهای صلح‌آمیز جهان قرار دارد.
اروپا هشت کشور این فهرست را در خود جای داده و به عبارتی صلح‌آمیزترین منطقه در جهان است.
با اتکا به همین شاخص‌ها، اوکراین، جمهوری آفریقای مرکزی، سودان، لیبی، سومالی، یمن، سودان جنوبی، عراق، افغانستان و سوریه، ۱۰ جایگاه انتهای جدول را به خود اختصاص داده‌اند. در این فهرست، ترکیه بیست‌وهفتم، ایالات متحده سی‌وپنجم، فرانسه سی‌وششم و ایران سی‌ونهم است.
برخی از اصلی‌ترین شاخص‌های این نهاد برای ارزیابی «صلح» عبارتند از: سنجش تداوم تنش و جنگ در سطوح داخلی و بین‌المللی، سنجش امنیت در کشورها، سنجش نظامی‌گری، دموکراسی و شفافیت، آموزش، فرهنگ، رفاه اقتصادی و … .
۱۰ کشور صدر و قعر جدول گزارش شاخص جهانی صلح
مؤسسه‌ اقتصاد و صلح از سال ۲۰۰۷ میلادی گزارش سالانه‌ «شاخص جهانی صلح» را منتشر می‌کند. این گزارش شامل وضع کشورها و مناطق مختلف جهان از نظر برخورداری از صلح و امنیت است.
گزارشی که این نهاد در سال ۲۰۱۷ منتشر کرده، شامل وضع ۹۹.۷ درصد از جمعیت جهان است که بر پایه‌ ارزیابی ۲۳ عامل کمی و کیفی اثرگذار در صلح و امنیت محاسبه شده است؛ عواملی که در سه سطح امنیت و ایمنی اجتماعی، ناامنی و خشونت داخلی، درگیری خارجی و نظامی‌گری (افزایش نفوذ نهادهای نظامی)، طبقه‌بندی و بررسی می‌شوند.
مؤسسه‌ اقتصاد و صلح هدف خود را «شناخت رابطه‌ میان صلح، فعالیت اقتصادی و رفاه عمومی و پیشبرد تفاهم فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، به منظور کمک به صلح و امنیت در جهان» اعلام کرده است.
این نهاد در گزارش دیگری وضع کشورهای جهان از نظر درگیری با تروریسم را بررسی کرده و ۱۰ کشوری که بیشترین آسیب را از اقدامات و حوادث تروریستی دیده‌اند، معرفی کرده است.
طبق گزارش «شاخص جهانی تروریسم»، در سال ۲۰۱۶ جهان ۱۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۵ شاهد اقدامات و حملات تروریستی بوده و دست‌کم از این نظر امن‌تر از گذشته است.
تروریسم «خشونت غیرقانونی توسط بازیگران غیردولتی است که برای ارعاب یا اجبار دیگران یا دست یافتن به اهداف سیاسی، اقتصادی، مذهبی یا اجتماعی طراحی شده باشد» تعریف می‌شود.
برخلاف پوشش خبری رسانه‌ها که بیشتر نشان می‌دهد تروریسم تهدیدی همیشگی در سراسر جهان است، واقعیت این است که تعداد کمی از کشورها از این پدیده رنج می‌برند.
بیش از ۷۲ درصد از مرگ‌ومیرها در سال ۲۰۱۵ در پنج کشور رخ داده است. گرچه ۲۷۴ گروه شناخته‌شده در نقاط مختلف جهان دست به اقدامات تروریستی زده‌اند اما تنها چهار گروه داعش، بوکوحرام، طالبان و القاعده مسئول ۷۴ درصد از کل مرگ‌ومیرها بوده‌اند.
آخرین گزارش این نهاد در خصوص تروریسم مربوط به آمارهای سال ۲۰۱۵ است. بر این اساس ۱۰ کشوری که بیشترین آسیب را از تروریسم دیده‌اند در خاورمیانه، آسیا و آفریقا قرار دارند و تقریباً در همه‌ موارد اسلامگرایان افراطی مسبب بیشتر مرگ‌ومیرها بوده‌اند.
کشورهایی که در فهرست شاخص جهانی تروریسم قرار دارند بر اساس تعداد حوادث، تلفات و جراحات و میزان آسیب‌های ملکی، به ترتیب زیرند:
۱۰- لیبی: پیش از سال ۲۰۱۱ و سرنگونی قذافی هیچ اقدام تروریستی در این کشور ثبت نشده بود اما فقط در سال ۲۰۱۵ لیبی شاهد ۴۳۲ حادثه‌ تروریستی با ۴۵۲ کشته و ۶۶۰ مجروح بود.
۹- مصر: در سال ۲۰۱۵ در ۴۹۳ مورد حادثه تروریستی جداگانه در این کشور، ۶۶۲ نفر جان خود را از دست دادند و ۸۳۵ نفر هم مجروح شدند.
۸- سومالی: سال ۲۰۱۵ مرگ‌ومیر ناشی از حملات تروریستی در این کشور ۱۸ درصد کاهش داشت و به ۶۵۹ کشته و ۴۶۳ مجروح رسید. با وجود این، تعداد گروه‌های تروریستی از دو به چهار افزایش یافت. گروه «الشباب» مسئول ۲۴۱ مورد از حملات تروریستی بوده است.
۷- هند: گرچه ۸۰ درصد از حملات تروریستی در هند هیچ کشته‌ای نداشته اما ۷۹۷ اقدام تروریستی در سال ۲۰۱۵ در این کشور رخ داده که ۲۸۹ کشته و ۵۰۱ مجروح برجای گذاشته است. اقدامات تروریستی در هند توسط ۴۹ گروه شناسایی‌شده صورت می‌گیرد که البته ۳۱ گروه موجب مرگ کسی نشده‌اند.
۶- یمن: ۴۶۷ حمله‌ تروریستی، هزار و ۵۱۹ کشته و دو هزار و ۵۹۹ مجروح سهم یمن از حوادث تروریستی سال ۲۰۱۵ بوده است. درگیری میان حوثی‌ها و متحدان رئیس‌ جمهوری سابق این کشور (علی عبدالله صالح) در کنار اقدامات القاعده و داعش موجب این میزان تلفات در یمن بوده است.
۵- سوریه: جنگ در این کشور تاکنون بیش از ۴۰۰ هزار کشته برجای گذاشته که بیشتر آن ناشی از درگیری دولت اسد و متحدان آن با شورشیان بوده است که چون برخی بازیگران این درگیری دولت‌ها هستند، «حادثه تروریستی» به شمار نمی‌آید اما جدای از آن ۳۸۴ اقدام تروریستی در سال ۲۰۱۵ در این کشور اتفاق افتاده که موجب مرگ دو هزار و ۷۶۱ نفر و مجروح‌شدن دو هزار و ۸۳۰ نفر شده است. این میزان نسبت به سال پیش از آن ۶۳ درصد افزایش داشته است.
۴- پاکستان: سال ۲۰۱۵ میزان حوادث تروریستی در این کشور ۴۵ درصد و مرگ‌ومیر ناشی از آن ۳۸ درصد نسبت به سال ۲۰۱۴ کاهش داشته و در پایین‌ترین سطح خود از سال ۲۰۰۶ تاکنون قرار دارد. با وجود این، در پی هزار و هشت حادثه‌ تروریستی ثبت شده، هزار و ۸۶ نفر جان خود را از دست داده و هزار و ۳۳۷ نفر هم مجروح شده‌اند. طالبان پاکستان مسئول ۳۶ درصد مرگ‌ومیرها بوده و مرگبارترین گروه تروریستی در این کشور است.
۳ – نیجریه: این کشور در سال ۲۰۱۵ به دلیل کاهش فعالیت «بوکوحرام»، نسبت به سال قبل از آن شاهد کاهش ۳۴ درصدی در حوادث تروریستی بود. با این حال ۵۸۸ حمله‌ تروریستی در نیجریه صورت گرفت که چهار هزار و ۹۵۰ کشته و دوهزار و ۷۸۶ مجروح برجای گذاشت.
۲ – افغانستان: وضع این کشور نسبت به سال ۲۰۱۴ بسیار بدتر شده است؛ سال ۲۰۱۵ حدود هزار و ۷۱۵ حادثه‌ تروریستی در افغانستان رخ داده که در مجموع موجب مرگ پنج هزار و ۳۱۲ نفر و مجروح شدن شش هزار و ۲۴۹ نفر شده است. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در افغانستان ۲۲ هزار و ۷۳۰ نفر در حوادث تروریستی جان باخته‌اند.
۱ – عراق: سال ۲۰۱۵ حدود چهار هزار و ۱۵۴ حادثه‌ تروریستی در این کشور رخ داده که شش هزار و ۹۶۰ کشته و ۱۱ هزار و ۹۰۰ مجروح بر جا گذاشته است. تلفات نسبت به سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۳۰ درصد کاهش داشته است؛ با این حال عراق بیش از هر کشور دیگری در دنیا از تروریسم رنج می‌برد. از سال ۲۰۰۳ که ایالات متحده پا به این کشور گذاشت، بیش از ۴۰ گروه تروریستی در عراق فعالیت کرده‌اند اما القاعده و داعش با اختلاف در صدر مرگبارترین گروه‌های تروریستی این کشور قرار دارند. داعش دست‌کم مسئول مرگ بیش از ۱۱ هزار نفر بوده است.