خواجه بشیراحمد انصاری /
مترجم: احمد مسیح حامی/

یادداشت مترجم: این مقاله به مناسبت پایان سال ۲۰۱۷ میلادی در شمارۀ ۳۰ دسمبر روزنامۀ «اندیپندنت» انگلستان نشر گردیده است که مخاطب آن، شهروندان و دولت‌های کشور های غربی می‌باشند.
—
دو طیف به‌شدت افراطی – داعش و راست افراطی – با هم شباهت‌های زیادی دارند و یکدیگر را تغذیه می‌کنند. بعضی‌ها قدم جلوتر گذاشته و ادعا می‌نمایند که این دو جریان برای عملی شدن اهداف خویش به یکدیگر نیاز دارند، درست مانند دو تیغۀ قیچی.
مطالعۀ گفتمان‌های مطرح سال ۲۰۱۷ در رابطه با معضل‌های جهانی و داخلی بیانگر یک واقعیت است که بسیاری از مسایل اجتماعی و وجودی که دنیای غرب و جهان اسلام با آن مواجه بوده اند، اگر کاملاً یکسان نباشند، حد اقل باهم مشابه اند.
در سراسر جوامع و تمدن‌های مختلف، ما یک فرهنگ جهانی – به ویژه یک فرهنگ آنلاین – را به صورت مشترک تجربه می‌کنیم؛ جایی که جوانان بی‌انگیزه، منزوی و ناراضی در برابر افراطگرایی – چه به شکل داعش و چه به صورت راست افراطی آن- آسیب‌پذیر هستند.
این دو «جریان نهایت افراطی» با هم مشابه اند و از یکدیگر تغذیه می شوند. بعضی ها حتی بدین نظر اند که این دو به یکدیگر نیاز دارند تا مانند دو تیغۀ یک قیچی عمل کنند: هرچند ظاهرا در دو جهت مخالف قرار دارند، اما در نهایت برای انجام اهداف مشترک همکار اند.
آمار و ارقام فراوانی این ادعا را ثابت می کنند. درست همانطور که در سال ۲۰۱۷ تروریسم جهانی به طور فاجعه باری به پدیده تقریبا روزانه و غیر قابل علاج مبدل گردید، عین مساله در مورد روز افروزن شدن تعصب و اسلام هراسی نیز صدق می کند. در این اواخر ملاحظه می گردد که اسلام هراسی و تعصبات مرتبط به آن پس از هر حملۀ تروریستی افزایش می یابد. به گونه مثال جنایات خصمانه علیه مسلمانان در پی حمله تروریستی ( لندن بریج) در سال جاری پنج برابر شده است.
وزیر امنیت (بن والس)، راهکار جدیدی مبنی بر جلوگیری از گرایش به راست افراطی را در حالی اعلام کرد که در واقع با ازدیاد عوامل گرایش به این جریان مواجه هستیم. جریانی که در حال حاضر تقریباً از راهکارهای کاملاً مشابه استخدام توسط گروه داعش٬ استفاده می کند و در نتیجه دو تیغۀ قیچی هر چه نزدیکتر و برنده تر حرکت می کنند.
درس دیگر ۲۰۱۷ این است که فضای استخدام آنلاین توسط داعش به فضای فیزیکی وابسته نیست. هرچند در سال جاری ما مدعی پیروزی در جنگ میدانی در برابر تروریسم هستیم؛ داعش از مناطق بزرگ خاورمیانه رانده شده است، بوکوحرام در نایجریا تضعیف شده است و یک گروه مخالف مسلح به رهبری یکی از پیشکسوتان جنگ، گلبدین حکمتیار، به دولت افغانستان پیوسته است و در حالیکه تصور می‌شود که گروه های تروریستی فضای نفس کشیدن را از دست داده اند، در چنین اوضاعی با این واقعیت بر می‌خوریم که فعالیت این گروه‌ها به صورت بنیادی‌تری به سوی (آنلاین) شدن هدایت شده است، جایی‌که اگر از آن جلوگیری صورت نگیرد زمینۀ گسترده ای نه تنها برای بقا، بلکه برای شکوفا شدن دارند.
به همین دلیل، می‌شود ادعا کرد که ۲۰۱۷ سالی بود که نبرد «آفلاین» با افراط‌گرایی در نهایت به نبردی «آنلاین» تبدیل شد، خصوصاَ در حوزه شبکه‌های پرکار برد ارتباط جمعی. پس از فشارهای گسترده توسط سران حکومت‌های مختلف، از جمله (نخست وزیر ترزا می)، ما شاهد تعطیل‌شدن تعداد زیاد حساب های افراط‌گرا که شامل هر دو طیف افراطگرایی داعش و راست افراطی می‌شود بوده ایم.
در این راستا، توییتر به تنهایی ۳۶۰،۰۰۰ حساب برای ترویج تروریسم را بست. این نه تنها اقدام واقعی برای محدود ساختن افراطیگری می تواند باشد، بلکه در عین زمان پیام وسیع تری را مبنی بر اینکه در جامعه (از جمله جامعه آنلاین)، جایی برای دیدگاه های افراطی وجود ندارد، نیز ارائه می کند.
این رویکرد جدید مبارزه با رادیکالیزم در فضای (آنلاین) جهان اسلام نیز قابل مشاهده است. سرمایه فکری و فرهنگی که ما برای این هدف نیاز داریم، درحال حاضر در کشورهای اکثریت مسلمان وجود دارد. به گونه مثال می توان به نامه سرگشاده ۱۷ صفحه یی ۱۲۶ دانشمند مسلمان از سرتاسر جهان به ابوبکر البغدادی – رهبر داعش- اشاره نمود که در آن با استناد به متون دینی و مراجعه به تاریخ تشریع، حقانیت آنچه (دولت اسلامی داعش) نامیده می‌شود را مطلقا رد نمودند.
در عین حال حمایت‌ های نهادی و سیاسی نیز برای تقویت این رویکرد وجود داشته است. موسسات دینی دارای سابقه طولانی مانند الازهر در مصر، رابطه عالم اسلامی در مکه و رابطه محمدیه در مراکش همه اقدامات پیشگیرانه را برای مقابله با سوء استفاده از دین توسط افراط گرایان انجام داده اند.
این تلاش ها قابل تقدیر اند، اما همه آنها آفلاین – که اکنون دیگر میدان اصلی نبرد به شمار نمی آید – هستند. به همین دلیل، سازمان همکاری های اسلامی (OIC)، دومین سازمان بزرگ بین المللی در جهان پس از سازمان ملل متحد، اخیرا یک مرکز پیام رسانی آنلاین ضد افراط گرایی را راه اندازی کرده است تا مستقیما در فضای آنلاین دخالت نموده تبلیغات افراط گرایانه را مهار نموده و مانع نشر ایده های افراط گرایان شد.
این مرکز با نام «صدای حکمت» از اعتبار والایی برخوردار است . ما می دانیم که در این فضا نه تنها پیام، بلکه پیام دهنده نیز مهم پنداشته می شود. به همین دلیل است که ما با موسسات دینی با اعتبار و دانشمندان شهیر کشورهای عضو سازمان همکاری های اسلامی که دارای دانش معیاری و سال ها تجربه بوده اند، رابطه برقرار نموده و به صورت مشترک فعالیت داریم.
من معتقدم که بهترین راه درمان افراط گرایی در جهان اسلام، درک صحیح از اسلام سنتی است. این فقط برداشت شخصی من نیست. حتی رئیس سابق شورای امنیت ملی ایالات متحده، کینتان ویکتوروویچ، در صحبت های مستقیمی که با افراط گرایان داشته است متوجه یک واقعیت گردید که آن عده از افرادی که دارای درک ضعیف آموزه های دینی هستند بیشتر در معرض افراط گرایی قرار دارند. بر اساس یافته های واحد علمی رفتاری (MI5) «یک هویت دینی ثابت در واقع می تواند از لغزیدن در دام افراط گرایی توأم با خشونت محافظت کند».
این یک رسالت خیلی بزرگی است که سازمان OIC به خوبی آن را انجام خواهد داد، زیرا در سراسر ۵۷ کشور عضو٬ طیف متنوعی از دانش، تجربه و منابع وجود دارد.
و شاید مهمتر از همه، این سازمان قدم‌هایی را در جهت علاج مسایلی چون جنگ، فقر ، مسئلۀ فلسطین… برداشته است که امروز بیشتر در جهت استخدام افراط گرایان مورد استفاده قرار می گیرد. این پیام، از جانب خود مسلمانان و بر بنیاد سنت های اسلامی ارسال می گردد.
درست همان گونه که دولت های غربی مسئولیت دارند تا با استخدام سرمایه های فرهنگی خود در میدان انترنت راه حلی برای مشکلات داخلی راست افراطی جستجو کنند، جهان اسلام نیز باید با استفاده از میراث سنت های فکری و معنوی خویش برای رسیدن به این هدف تلاش نماید. اگر ما این کار را انجام دهیم، سال ۲۰۱۸ می تواند برای همه سال بهتر ی باشد.