بخش سوم/

اقتصاد جهانی با تغییرات تکنولوژیکی، تحرک شدید سرمایۀ مالی، حمل‌ونقل و ارتباطات و ظهور انحصاراتِ چندجانبۀ جهانی همراه شده است و تولیدات صنعتی، تحت کنترل چند شرکتِ خاص انجام می‌گیرد. نظریۀ سیاست جهانی به شکل‌گیری نهادهای جدید سیاسی، مفاهیم جدید با کارکردهای جدید مانند ملت ـ دولت، حق مشروعیت، حقوق زنان و کودکان، جنبش‌های فکری، گروه‌های فمینیستی، جنبش‌های محیط زیستی و سایر تشکل‌های غیردولتی اشاره دارد. نظریۀ فرهنگ جهانی به حرکت جهان به سمت یکپارچه‌گی فرهنگی به مددِ ظهور آگاهی‌های جهانی، انتظارات جهانی و دغدغه‌های جهانی اشاره دارد.
پیدایش آگاهی‌های جهانی، معلول توسعۀ تکنولوژی‌های ارتباطی بوده است. در واقع امر، این تکنولوژی‌های ارتباطی مدرن بوده‌اند که زمینۀ ظهور طیفِ وسیعی از مؤسسات اقتصادی با مقیاس عملکرد جهانی را فراهم نموده‌اند. وسایل ارتباطی و اطلاعاتی، مسافرت‌های قاره‌یی و ابتکاراتِ بین‌المللی و به‌طور کل درنوردیده شدنِ مرزهای جغرافیایی، سیاسی و ملی، این باور و ایده که سیارۀ زمین متعلق به همۀ انسان‌های ساکنِ آن است را قوت بخشید و به مفهوم اجتماع کلانِ بشری عینیت داد.
گسترش ارتباطات جمعی و جهانی به‌ویژه از طریق انترنت، امکان گفت‌وگو و تبادل دانش در زمینه‌های متعدد میان مردم جهان از جمله در مورد تغییر سبک زنده‌گی و معایب و محاسنِ آن را فراهم آورده است.
امروزه مفهوم «جهان واحد»ی که ما در آن زنده‎‌‌گی می‌کنیم، به‌واسطۀ تجربۀ مشترکی که از انترنت و رسانه‌های همه‌گانی داریم، برجسته‌گیِ آشکار یافته و مردم سراسر جهان می‌توانند همۀ رویدادهای جهانی را به‌طور هم‌زمان مشاهده و درک و دریافت کنند.
پیشرفت‌های پدید آمده در عرصۀ ارتباطات و اطلاعات، با اقتصاد و صنعتِ بسیار پیچیدۀ جهانی در هم تنیده شده است. امروزه خریدها و فروش‌ها در مقیاس جهانی و به شیوۀ الکترونیک صورت می‌گیرد و شرکت‌های چندملیتی در کشورهای مختلفِ جهان به دنبال ایجاد بازار برای تولید بیشتر، سرمایه‌گذاری آسان‌تر و پُرسودتر و استخدام نیروی کار و منابعِ ارزان‌تر است.
در کنار پیشرفت‌های پدید آمده در آخرین مرحله از جهانی شدن بزرگ مقیاس، رشد آگاهی‌ها و اطلاعات اکولوژیکی و زیست‌‌محیطی در مقیاس جهانی نیز قابل توجه است. تخلیه و کاهش لایۀ ازن جو زمین از طریق فعالیت‌های صنعتی و مصارف خانه‌گی، گرم‌شدن زمین و کاهش یا انقراض گونه‌های زیستی، سه مورد برجسته از این آگاهی‌ها و حساسیت‌هاست.
این آگاهی‌های جدید، گسترش فرایند صنعتی شدن، تمرکز قدرت اقتصادی در شهرهای جهانی، افزایش بی‌رویۀ نرخ شهرنشینی، توسعۀ ناپایدار و بروز انواع بحران‌های محیط زیستی در جهان را مورد توجه قرار می‌دهند و از ارتباط تنگاتنگ جهانی شدن با آلوده‌گی محیط زیست و همچنین بی‌عدالتی در توزیع آثارِ آن سخن می‌گویند. از همین رو است که مفاهیمی مانند توسعۀ پایدار، بوم‌گرایی و… به میان می‌آیند.

۲ـ توسعۀ پایدار و ناپایدار
جهانی‌شدن تا کنون با مفهوم «توسعۀ ناپایدار» قرین و همسفر بوده است. این نکته را نه‌تنها منتقدین جهانی شدن ـ که آن را یک پروژه و طرح‌واره همراه با تهدیدها و خطرات تلقی می‌کنند ـ می‌گویند؛ بلکه کسانی که نگاه نرم‌ترِ پدیده‌یی و یا نگاه مثبتِ پروسه‌یی به این موضوع دارند نیز اذعان دارند و از توسعۀ ناپایدار در روند جهانی شدن انتقاد می‌کنند و در مقابل بر «توسعۀ پایدار» تأکید می‌ورزند. برای شکافتن بیشتر این بحث، لازم است معنایِ «توسعۀ پایدار» و متقابلاً «توسعۀ ناپایدار» را روشن بسازیم.
توسعۀ پایدار فرایندی است که طی آن مردمِ یک کشور نیازهای خود را برآورده می‌سازند و سطح زنده‌گی خود را ارتقا می‌دهند، بی‌آن‌که از منابعی که به نسل‌های آینده تعلق دارد، مصرف کنند و سرمایه‌های آتی را برای تأمین خواست‌های آنی به هـدر دهند. با این حساب، توسعه و پیشرفت را زمانی می‌توان «پایدار» خواند که مخرب نباشد و امکان حفظ منابع ـ اعم از آب، خاک، هوا، منابع ژنیتیکی، جانوری و… ـ را برای آینده‌گان فراهم آورد.