از ده ساله‌گی روزنامۀ ماندگار طی مراسمی ویژه با حضور ده‌ها تن از سیاست‌مداران، روزنامه‌نگاران، مسوولان رسانه‌ها و اعضای جامعۀ مدنی در کابل گرامی‌داشت شد.
سخنرانان این محفل فعالیت روزنامۀ ماندگار را به نقد و بررسی گرفتند و گفتند که پرداخت این روزنامه به مسایل فرهنگی و ادبی در کنار مسایل سیاسی، این رسانه را سایر رسانه‌ها نوشتاری متمایز ساخته است.
همزمان با این، احمدولی مسعود در این محفل گفت که نگاه ماندگار به پدیده‌ها ارزشی و در راستای وفاق ملی و وحدت ملی بوده است.
نقد دانشگاهی و کاربردی
عبدالمجیب خلوتگر، رییس اجرایی نهادِ حمایت کنندۀ رسانه‌ها آزاد افغانستان (نی) در این برنامه گفت که شناخت گرایشِ رسانه‌ها در افغانستان به درستی درک نشده است.
آقای خلوتگر یکی از مشکلات در این زمینه را مشکلات حقوقی عنوان کرد و افزود که یکی از ویژه‌گی‌های روزنامۀ ماندگار، «گرایشِ روشن» این رسانه است و هدف‌مندانه سیر می‌کند.
آقای خلوتگر به این باور است رسانه‌ها باید صادقانه اعلام کنند که یا مستقل و بدون گرایش خاص اند و یا هم نامستقل و با گرایش خاص اند.
خلوتگر به اشاره به این‌که کار روزنامۀ ماندگار مسلکی است، می‌گوید: «این ویژه‌گی دیگر روزنامۀ ماندگار است که متأسفانه اکثر رسانه‌های افغانستان این ویژه‌گی را ندارند».
رییس اجرایی نی به پیشینۀ نقد در افغانستان پرداخت و گفت که در گذشته، پدیده‌های سیاسی و اجتماعی با «ظنز و فکاهه» نقد می‌شد، اما حالا می‌توان رگه‌های «نقد دانشگاهی و کاربردی» را در کار روزنامۀ ماندگار به تماشا نشست.
به گفتۀ عبدالمجیب خلوتگر: «روزنامۀ ماندگار به وقایع با یک رویکرد متفاوت نگاه می‌کند. مثلاً یک روزنامه‌یی که به نحوی مستقل است، از وقایع یک برداشت بسیار مستقلانه دارد، اما روزنامۀ ماندگار می‌آید و طرف دیگر وقایع را می‌بیند که یک شهروند عادی به آن اصلاً توجه نکرده است. وقتی ما از کثرت‌گرایی صحبت می‌کنیم، یکی از مصداق‌هایش می‌تواند همین مسأله باشد».
آقای خلوتگر در بخشی از سخنانش، روزنامۀ ماندگار را «جولانگاهی» برای ادبیات معاصر افغانستان خواند و گفت که روزنامۀ ماندگار به ادبیات به گونه‌یی می‌پردازد که در افغانستان گذشته نداشته است و این خلا را در رسانه‌های افغانستان پُر کرده است.
او می‌گوید که از دید «هدفمندی»، رسانه‌های افغانستان دچار «هرج و مرج» است. به باور رییس اجرایی نی: «روزنامۀ ماندگار در حالت هرج و مرج، یک خط مشخص را سیر می‌کند. صرف نظر از این‌که این خط به مزاق یک عده خوش نخورد، اما هدفمندی می‌تواند ارزشمندی را ثابت سازد و الگویی برای رسانه‌های دیگر باشد».
آقای خلوتگر در اخیر سخنانش هم‌چنان گفت که مسوولان در روزنامۀ ماندگار همیشه نوعی «دادخواهی سیاسی» را نیز سرمشق قرار داده است که ستودنی است.
تداوم و استمرار ماندگار قابل توجه است
فهیم دشتی، رییس اجرایی اتحادیۀ ملی خبرنگاران افغانستان، نبود تداوم در میان رسانه‌های چاپی را از مشکلات عمده دانست و گفت که ماندگار یکی از سه چهار رسانۀ چاپی با اعتبار در افغانستان است و ماندگار جایگاه خاصی در میان رسانه‌های افغانستان دارد.
او با اشاره به سیاست نشراتی روزنامۀ ماندگار گفت که در جهان کمتر رسانه‌یی دیدگاه بی‌طرفانه دارد.
آقای دشتی افزود که انتقادی‌که می‌تواند بر ماندگار وارد شود این است که میان گزارش، خبر و دیدگاه گاهی خلط می‌کند. آقای دشتی یکی از بزرگترین امتیازهای ماندگار را پرداختن به مسایل فرهنگی، فلسفی و عمیق عنوان کرد و گفت که در این زمینه دیگر رسانه‌های چاپی همپای ماندگار نیستند. او از ماندگار انتقاد کرد که در مورادی در مقاله ها مداخله کرده است و این درست نیست.
«روزنامه‌یی با چشم‌انداز تمدنی و رسالت‌مند»
سیدحسین اشراق، استاد دانشگاه در این برنامه گفت که روزنامۀ ماندگار ویژه‌گی‌های گوناگونی دارد و نمی‌شود در یک روایت همۀ کارهای ماندگار را کاملاً تائید و یا رد کرد و بدون شک یک مرز خاکستری مربوط به کارهای ماندگار وجود دارد.
آقای اشراق از ستون‌های «فرهنگستان» و «خیابان» در روزنامۀ ماندگار ستایش کرد و گفت که سیر مطالعۀ مقالاتی که در روزنامۀ ماندگار نشر شده، مسیر واحدی را طی نمی‌کند، اما این کار عیب نیست، بلکه امتیاز است.
این استاد دانشگاه می‌افزاید که این کار تنوع رویکردها و متودها را نشان می‌دهد که گاهی با چاشنی‌های استادگرایانه، گاهی با مایه‌های هرمونیتیکی و در برخی مقالات هم نوعی نرمشی مبتنی بر فلسفۀ میان فرهنگی به مشاهده می‌رسد.
آقای اشراق می‌گوید که انعطاف و تکثرِ موجود در روزنامۀ ماندگار، بیانگر این مزیت است که خود را در برابر اندیشه‌های جدید و نگاه‌های متفاوت بگذارد و مدعی مهندسی فکری و روایت یگانه از نوسازی و تغییر نباشد.
او با اشاره به این‌که ماندگار تلاش می‌کند نواندیشی را در پرده‌های متنوع ارایه کند، گفت: «ماندگار در کنار خبررسانی و پرداختن به مسایل سیاسی، به مفاهیم مدرن که ابعاد جامعۀ مدنی و توسعۀ سیاسی را روشن‌تر می‌کند، نیز می‌پردازد».
حسین اشراق به این باور است که «نواندیشی» یک بحث نسبتاً جدید در افغانستان است، زیرا به گفتۀ او: نواندیشی درک پیچیده‌تری را نسبت به جهان معاصر در بر دارد و علت‌های عقب‌مانده‌گی و بحران‌زده‌گی در جوامع اسلامی و جهان سومی را می‌کاود.
آقای اشراق می‌گوید که نواندیشی در روزنامۀ ماندگار غالباً در جهت ویران‌گری سنت‌های فرهنگی و اجتماعی سیر نمی‌کند، بلکه ماندگار تلاش می‌کند تا بر بازخوانی علمی، فرهنگی و ارزش‌های تمدنی جامعۀ ما تمرکز کند.
این استاد دانشگاه می‌گوید که مولفه‌های نگاه انتقادی و آشتی دادن سنت‌ها و مفاهیم مدرن بسیار جدی گرفته می‌شود. او هم‌چنان می‌گوید که ماندگار به همان پیمانه که از سنت‌زده‌گی و عقل‌گریزی نگران است، از نوبنیادگرایی نیز احساس خطر می‌کند.
آقای اشراق می‌افزاید: نوبنیادگرایی «سودای محال» می‌فروشد، «آرزوهای محال» را مطرح می‌کند و نگاه مطلق‌گرایانه را تقدس می‌بخشد و نتایج این سوداها و نگاه‌ها، کاملاً ویران‌گر است. به همین سبب، ماندگار بسیار با نگاه تیزهوشانه متوجه آن است.
این پژوهشگر فلسفه هم‌چنان می‌گوید که باور دارد ماندگار با ده سال پیشینۀ کار، مدعی نیست که حرف آخر را می‌زند و طرح‌هایش کامل و پایان‌یافته باشد. او می‌گوید که مقالات و نوشته‌های نشر شده در روزنامۀ ماندگار دَرِ گفت‌وگو را باز کرده است.
او در اخیر سخنانش، روزنامۀ ماندگار را «روزنامه‌یی با چشم‌انداز تمدنی و رسالت‌مند» توصیف کرد.
چشم‌انداز آیندۀ ماندگار
حلیمه حسینی، از روزنامه‌نگاران پیشین روزنامه ماندگار، در این نشست گفت که روزنامۀ ماندگار شبانه‌روزی تلاش می‌کنند تا جامعۀ ما بی‌خبر نماند؛ گر جامعه‌یی بی‌خبر بماند و اگر نظر نباشد، اثر نباشد، عملی نخواهد بود.
حلیمه حسینی می‌گوید که اگر امروز به دنبال ثمریم، باید اثرگذار باشیم و اگر اثر می‌خواهیم، نظر باید داشته باشیم، اگر بخواهیم نظر ما اثر داشته باشد، نظر باید آگاهانه و خردمندانه باشد.
بانو حسینی با بیان این‌که نظری که اندیشه نداشته باشد و به پخته‌گی نرسیده باشد، ثمری نخواهد داشت، اظهار می‌دارد: جامعه درمانده و پُر هیاهوی امروزِ افغانستان، حاصل نظرهای گنگ و درهم و برهم پیچیدۀ سازماندهی نشدۀ غیر مدیریت شده است.
او به آرا و اندیشه‌های ماترین لوترکینگ اشاره کرد و گفت اگر ماندگار بتواند بیشتر بعضی از ترس‌ها، نادانی‌ها، کج‌فهمی‌ها و سوءتفاهم‌ها را بردارد و خردورزی، نگاه متمدنانه و انسانی را کنارهم بیاورد، کار بزرگی کرده است.
این روزنامه‌نگار می‌افزاید که روزنامۀ ماندگار در ده سال کاری خود به آن‌چه اشاره شد، پرداخته است. به باور او: «روزنامۀ ماندگار به فراز و نشیب، کارهای بزرگی انجام داده است. هرچند گاهی به ماندگار گفته شده است که تا کجا آزاد است، اما توانسته به تنهایی میلیونی تأثیر بگذارد».
حلیمه حسینی به این باور است که افغانستان یک جامعۀ «در حال جنگ» است، نه جامعۀ «پس از جنگ». او می‌گوید که در فضای افغانستان که همه چیز متشنج است و ثبات وجود ندارد، خیلی بزرگ است که یک جریان بتواند راه باز کند، استقامت کند و حرفی که خاص خودش باشد را تولید کند.
بانو حسینی می‌گوید که روزنامۀ ماندگار «بستۀ خاصی» از فعالیت رسانه‌یی و روزنامه‌نگاری را می‌خواهد ایجاد کند که بعد از ده‌ها سال وقتی تاریخ روزنامه‌نگاری از نو نگاشته شود، سترگ بدرخشد و گفته شود که این جریان یا مکتب فکری و ژورنالیستی آن را متولد کرد.
او با بیان این‌که بیشتر رسانه‌های افغانستان مستقل نیستند، گفت که رسانه‌ها دریچه‌یی اند که جامعه را درست به سرمنزل مقصود می‌رسانند. بانو حسینی می‌گوید: «تأثیری که یک رسانه بر ذهن، اراده و انگیزی مردم دارد، پدر و مادر و حتا مکاتب ندارند. اما این‌که این قدرت چگونه سامان‌دهی شود و به کدام سمت هدایت شود، سوال اصلی است. این قدرت می‌توان ویران‌گر باشد و می‌توان آبادگر باشد».
به گفتۀ حسینی، یکی از افتخارات روزنامۀ ماندگار این است که خلق کنندۀ گفتمان و ادبیاتی شد که امروز همه به این نتیجه رسیدند راه‌حل افغانستان، وفاق ملی و وحدت ملی است.
او پیشنهاد می‌کند که دغدغۀ وفاق ملی و وحدت ملی بیشتر به مردم آگاهی‌دهی شود و ماندگار این دغدغه را هم‌چنان رسالت خود قرار دهد.
ترویج دیدگاه انتقادی
در حین حال، عبدالبشیر فکرت، استاد دانشگاه و نویسنده می‌گوید که روزنامۀ ماندگار با رویکرد اصلاحی و ترکیبی سعی کرده راه میانه‌یی باز کند تا هم هنجارهای اجتماعی را به نقد بکشد و هم ساختار قدرت را در محک نقد قرار دهد.
آقای فکرت می‌افزاید که بخش «فرهنگستان» روزنامۀ ماندگار دریچه‌یی است برای گفت‌وگوی تمدنی که از سال‌ها به فراموشی سپرده شده است.
این استاد دانشگاه می‌گوید که مسلمان‌ها در تاریخ عمداَ در عصر درخشانِ تمدن اسلامی تصامح شگفت‌آوری از خودشان در برخورد با اندیشه‌های مختلف، ادیان مختلف و ملت‌های مختلف نشان داده اند.
آقای فکرت بیان داشت که وقتی فضا جنگی می‌شود و جامعۀ اسلامی با دو تهدید بزرگ تاتارها و صلیبی‌ها مواجه می‌شوند، بالطبع، فضای گفتمانی در جوامع اسلامی هم ایدئولوژیک می‌شود و جایی برای گف‌ت‌وگو، تعدد آرا و تکثر آرا باقی نمی‌ماند و همین‌جا است که جامعه به سوی استبداد می‌رود.
آقای فکرت اظهار داشت که امروز ما آن ظرفیت فرهنگی را نداریم که بتوانیم با یک اهل کتاب، با یک مسیحی و یا یک بودایی در ساحۀ مباحث اعتقادی وارد گفت‌وگو شویم.
او با اشاره به این‌که به لحاظ تاریخی مردم افغانستان عقبگرد داشته اند، گفت: همین‌جاست که گره‌های انحطاط فرهنگی یک جامعۀ اسلامی نمودار می‌شود. از لحظه‌یی که فضا برای گفت‌وگو بسته می‌شود، جا برای استبداد باز می‌شود و این قاعده‌یی است جامعه‌شناسانه که برای صاحب اندیشه آشکار است.
این پژوهشگر مسایل اسلامی می‌گوید که ستون صفحۀ فرهنگستان روزنامۀ ماندگار دریچه‌یی است برای گفت‌وگو و ترویح و اشاعۀ خرد انتقادی. به گفتۀ او: وقتی انتقاد در جامعه‌یی وجود نداشته باشد و نقد روشمند در جامعه‌یی صورت نگیرد، شخصیت‌ها مومیایی و مقدس می‌شوند، جریان‌ها، هنجارها، حرکت‌های و ارزش‌ها تماماً مومیایی شده و به تابوهای مقدس نقدناپذیر تبدیل می‌شوند.
عبدالبشر فکرت باور دارد که فکر بشری دارای محدودیت‌های جغرافیایی، انسانی و دارای لوازم انسانی و امکانی است، بالطبع فضا برای نقد باز می‌شود. او می‌افزاید: اگر هر کسی در اندیشه‌اش لزوماً به صواب می‌اندیشید، جایی برای نقد باقی نمی‌ماند و کاروان دانش بشر به بن‌بست بر می‌خورد. اما از آنجایی که اندیشه‌ها نسبی اند و نگاه‌ها و زاویه‌های دید متفاوت اند، جا برای نقد باز می‌شود.
آقای بخشی می‌گوید که روزنامۀ ماندگار در بخش فرهنگستان‌اش به ترویج دیدگاه انتقادی می‌پردازد خواه این دیدگاه انتقادی در ساحۀ سیاست و ساختار سیاسی است و خواه معطوف به هنجارهای حاکم اجتماعی.
شرایط دشوار
احمد قریشی، رییس مرکز خبرنگاران افغانستان، گفت که رسانه‌ها در شرایط دشوار به قیمت جان‌شان به کار و فعالیت پرداخته‌اند.
او با بیان این‌که ماندگار رویکرد انتقادی به قضایا داشته و بسیار خوب عمل کرده است، گفت که روزنامۀ ماندگار باید به گزارش‌های تحقیقی بپردازند. رییس مرکز خبرنگاران ابراز امیدواری کرد که ماندگار با گزارش‌های عمیق و پژوهشی سال‌های سال در جامعۀ رسانه‌یی کشور به فعالیت ادامه بدهد.