یک
انجام کارهای پژوهشی و علمی پیرامون تحولات سیاسی و تاریخی و جریان‌های فعال، تصمیم‌گیر و اثرگذار در تاریخ معاصر افغانستان، کم رنگ بوده است. در کنار نبود نهادهای مشخصی برای انجام این گونه کارها، افراد کمتری علاقه نشان می‌‎دهند و فرصت می‌گذارند تا در این زمینه‌ها کار کردند تا گواه تاریخ نویسی علمی و بی‌طرفانه باشیم و حکومت‌گران تازه دم با عبرت‌گیری از حوادث واقعی و واکاوی جریان‌های اثربخش به تکرار ناکامی‌ها نپردازند.
یکی از تحولات مهم تاریخ نیم سدۀ پسین افغانستان حضور و عمل‌کرد جریان‌های چپ در افغانستان است که پیرامون فعلیت و فعالیت این جریان‌ها کارهای در حد وقایع‌نگاری و یادداشت‌های روزنامه‌یی انجام شده، اما نگاه پژوهشی و استوار بر اصول علمی در این زمینه انجام نشده و یا هم چشم‌گیر نبوده است.
سلطان‌علی کشتمند، خاطرات سیاسی جنرال قادر به کوشش عبدالقادر ٲرزو، دستگیر پنجشیری، اکرام اندیشمند، احمدزی، نبی عظیمی، اولویه روا، میرصاحب کاروال، میر یعقوب مشعوف و…، نام‌های هستند که کارهای از بهر معرفی، بیان خاطرات، چگونه‌گی شکل‌گیری حزب دموکراتیک خلق افغانستان و حکومت‌گری این حزب، کتاب چاپ کرده اند.
کتابِ «چپ‌گرایی در افغانستان» برای مکمل ساختن این کار و یا آغازی برای انجام تلاش‌های گسترده در این زمینه نگاشته شده و امان‌الله شفایی نویسندۀ این پژوهش، تلاش کرده به گونۀ روش‌مند و پژوهشی این کار را به سرانجام برساند.
این کتاب در یازده فصل و ۳۶۳ برگ، از سوی بنیاد اندیشه در زمستان ۱۳۹۶ خورشیدی نشر شده است. ویراستار آن حسین حیدر بیگی می‌باشد و کار صفحه‌آرایی و طرح جلد آن را هادی مروج انجام داده است.
دو
کتابِ چپ‌گرایی در افغانستان، تحلیل کارنامهٔ پیروان مارکسیسم- لنینیسم را در بر دارد و برای نخستین‌بار به بررسی کارنامهٔ عملی و باوری سازمان‌های چپِ کشور پرداخته است.
امان‌الله شفایی در این کتاب کارنامهٔ جریان‌های چپ‌گرا به‌ویژه حزب دموکراتیک خلق را از نزدیک و در چارچوب مارکسیسم-لنینیسم مورد تحلیل، ارزیابی و نقد قرار داده است.
برگ‌های نخست این کتاب با نقل گفته‌یی از نورمحمد تره‌کی، نخستین رییس‌جمهور کمونیستی آغاز می‌شود که در آن نا پُخته‌گی و شتاب‌زده‌گی اعضای حزب دموکراتیک خلق را از انقلاب می‌رساند. تره‌کی گفته بود: همان طور که پدر به بچه اش پول می‌دهد و می‌گوید برو از دکان سگرت بیاور، من هم به رفقایم گفتم: بچه بروید و انقلاب کنید!
آقای شفایی در مقدمۀ کتابِ «چپ گرایی در افغانستان» گفته است: نزدیک به نیم قرن از ظهور و حضور چپ‌گرایی در افغانستان می‌گذرد و این جریان، تاریخ پُرفراز و نشیبی دارد. چپ‌گرایان در افغانستان زمانی که نیروهای معارض حکومت سر و شکل نظام یافته‌یی نداشتند، نخستین جریانات سازمان یافته را ایجاد کردند.
آقای شفایی در ادامۀ مقدمه یادآور شده است: چپ‌گرایان افغانستان دارای اندیشه‌ها و ایدئولوژی مدون؛ اما به‌ظاهر بیگانه و ناشناخته‌یی بودند که غالباً با استراتژی انقلابی به دنبال تحقق مارکسیسم-لنینیسم؛ مارکسیسم-لنینیسم-مائوئیسم و یا مارکسیسم-اسلامیسم در افغانستان بودند. چپ‌گرایان در نیمۀ دوم قرن بیستم فضای سیاسی و اجتماعی کشور را در طیف‌های مختلفی در نوردیدند تا تا آنجا که نحله‌یی از آنان موفق شد قدرت را به دست گرفته و بیش از دو دهه به عنوان بازی‌گر اصلی سیاست داخلی شناخته شود.
سه
این کتاب در یازده فصل ارایه شده است. فصل نخست آن شامل چارچوب نظری می‌باشد و فصل‌های دیگر، زمینه‌ها، روند تکوین و گونه‌های چپ‌گرایی در افغانستان، باورها و شعارهای، خط مشی، استراتژی، تاکتیک‌ها، ساختار و سازمان، نیروها و ابزار پویش قدرت، روابط و سیاست خارجی و چالش‌های چپ‌گرایان و چپ‌گرایی در افغانستان را به بررسی گرفته است. این کتاب بحث «به سوی ورشکسته‌گی» به پایان می‌رسد.
امان‌الله شفایی در این پژوهش، چپ‌گرایی را به ورشکسته‌گی محکوم کرده است. در این کتاب، ضد انقلاب، رقابت‌های درونی، نداشتن مشروعیت و ساختار اجتماعی افغانستان، از عمده چالش‌های جریان چپ در کشور گفته شده است. آقای شفایی برای نخستین‌بار با رویکرد پژوهشی توانسته انجام کاری در زمینۀ چپ‌گرایی در افغانستان موفقانه به در شود. او در این پژوهش با رعایت اصول پژوهشی و بی‌طرفی، اسناد، مدارک و منابع بی‌شماری را ورق زده و این پژوهش را به انجام رسانده است.
اگر شکست و ریخت‌های ویرایشی و حروف‌چینی این اثر را نادیده بگیریم، کتابِ چپ‌گرایی در افغانستان، با طرح جلد و صفحه‌آرایی مرغوبی به نشر رسیده است.