گزارشگر:ابوبکر صدیق - ۲۷ اسد ۱۳۹۷
طالب محمد حنیف فرزند محمد لطیف، قدیمیترین کتاب هندی (راهنمای طبیبان) را در سال”۱۲۸۲ ه ق” بهزبان فارسی – دری برگردان کردهاست. طالب محمد حنیف فرزند محمد لطیف باشندۀ قریۀ شانیز ولسوالی پریان ولایت پنجشیر است. محمد حنیف، تلعیمات ابتدایی و مروج زمان خود را در مدرسۀ دیار خویش (پنجشیر) به پایان رسانیده و برای آموزش عالی عازم کشور هند شده و در مدرسۀ دیوبندی آن کشور آموزشهای عالی را فرا گرفته است. پس از تکمیل دورۀ تحصیلات عالی و فراگرفتن زبان هندی و عربی کتاب «راهنمای طبیبان» اثر دانشمند هندی بهنام « محمد ماه بن حکم شیخ ولیالله بن محمد الف» باشنده شهر سیالکوت هند را به زبانفارسی، برگردان کرده است.این یکی از قدیمیترین کتابها در عرصۀ طبابت است که در آنزمان از زبان هندی به فارسی – دری برگردان شدهاست. کتاب راهنمای طبیبان دارای ۶۵۳ صفحه و چندین فصل میباشد که در سال ۱۲۸۲ه ق،از زبان هندی با قلم دستی (خط نستعلیق) به فارسی – دری برگردان شدهاست. هرچند از ترجمۀ این کتاب از هندی به فارسی – دری زمان زیادی سپری شده است، اما تا هنوز زیباییهای این کتاب پابرجاست. گذشت زمان هنوز زبیاییهای این کتاب قدیمی را نتوانسته محو کند. هنوز شیوایی خط نسلیق که برای برگردان کتاب بهکار رفته، وجود دارد و نشان حکومت وقت (مُهر سنگی) به گوشههای این کتاب خود نمایی میکند. هرچند این کتاب نزد افراد و اشخاص نگهداری شده و به هیچ نهاد دولتی حتا به موزیم تا هنوز تحویل داده نشده است، اما برای حفظ آن از نهایت دقت و احتیاط کار گرفته شده و این سبب شده تا زیباییهای کتاب نابود نگردد. محمد حنیف پس از پایان تحصیلات در هندوستان به کشور برگشته و کتاب مذکور را به سلطان محمد خان فرزند محمدشاه حاکم و یا نمایندۀ حکومت وقت در پنجشیر تقدیم نمودهاست. در یکی از برگههای این کتاب متن با این بیت آغاز یافته است:” نوشته بماند سیاه بر سفید / نوسینده را نیست از خود امید من نوشتم صرف کردم روزگار/ من برفتم خط بماند یادگار “. تمام شدۀ این کتاب بهدست فقیر و حقیر بندۀ پرتقصیر، خاک پای دوستان محمد حنیف فرزند محمد لطیف از دهکدۀ شانیز خدمت دربار عالیجناب سلطان محمدخان دارای حشمت و شوکت دستگاه محمدشاه، ساکن پنجشیر بهتاریخ شهر ربیع اول، به روز سه شنبه وقت نیم روز تمام یافت. تحریر سال ۱۲۸۲ یکهزار و دوصدو هشتاد دو بوده. در برخی از صفحات این کتاب که اکنون در دسترس قرار گرفته است مهر و نشان سنگی حکومت وقت بهچشم میخورد. این کتاب از آنزمان به بعد طی چندینسال توسط افراد خبره و عالمان دینی ولایت پنجشیر دست به دست شدهاست که آخرین مرتبه به دست ملا ولی از دهکدۀ تل ولسوالی پریان – ولایت پنجشیر قرار گیرفته است. پس از وفات او این کتاب به دست مولوی جیلان از دهکدۀ دشت ریوت ولسوالی حصه اول، قرار گرفته که در حال حاصر نیز نزد او میباشد. افراد و بستهگان محمد حنیف که به نزد مولوی جیلان مراجعه کرده تا در رابطه به کتاب مذکور معلومات به دست بیاورند، از دلبستهگی و اشتیاق خاص مولوی جیلان به این کتاب سخن میگویند. به اساس اظهارات کسانی که از نزدیک با مولوی جیلان دیدار داشتهاند هنوز مولوی جیلان از رهنمای کتاب مذکور برای درمان و تجویز دارو برای بیمارانی که نزد او مراجعه میکنند، استفاده میکند. در این کتاب راهنمای دارو سازی، از گیاههای طبیعی که بیشتر در کوههای اطراف و درههای ولایت پنجشیر میروید مورد استفاده قرار میگیرد. در حال حاصر که کم و بیش دو قرن از برگردان این کتاب سپری شده است، هنوز کتاب راهنمای طبیبان در ولایت پنجشیر برای درمان بیماران نسخه تجویز میکند و دهها تن هنوز برای رفع درمان بیماری خویش طالب کمک از این کتاب هستند. بنابر خدمت شایسته و تاریخی که محمد حنیف فرزند محمد لطیف انجام داده است، مسوولان ریاست آموزش و پرورش ولایت پنجشیر یک باب مکتب متوسط را در ولسوالی حصه اول این ولایت بهنام او نام گذاری کردهاند.
Comments are closed.