یوسف جان‌نثار- عکاس و فلم‌بردار جبهۀ مقاومت
پنجشیر قوس ۱۳۷۹ بازارک

ساعت شش شام بود هلیکوپتر حامل نماینده‌گان ریس پارلمان اروپایی به سرپرستی جنرال فلیب موریان در میدان جنگلک فرود آمد، کرستوف دپانفلی مستندساز فرانسوی و مهراب‌الدین‌ مستان سفیر افغانستان مقیم پاریس نیز با آن‌ها بودند.
محمد یونس قانونی از آن‌ها پذیرایی کرد و تشریف آوری‌شان را به افغانستان خیرمقدم گفت، بعد آن‌ها را تا محلی که برای‌شان از قبل آماده ساخته بودند، همراهی کرد، ساعتی را در فضای باز بالای بام نشستند و چای صرف کردند، جنرال و همراهان‌اش از آب و هوای پنجشیر تعریف کردند، بعد به داخل صالون رفتند. آن‌جا قانونی صاحب معلومات کوتاهی برای‌شان از وضع سیاسی، نظامی و مداخلۀ آشکار پاکستانی‌ها به کشور ما ارایه کرد و گفت: اگر بالای پاکستان که گردانندۀ اصلی بحران در افغانستان است، فشار سیاسی لازم ایجاد نشود، پاکستان به‌همین استراتیژی‌اش ادامه می‌دهد.
در ضمن افزود که به هیچ‌ صورت قضیۀ افغانستان راه ‌حل نظامی ندارد، چون بحران افغانستان یک بحران سیاسی است؛ پس راه‌ حل آن نیز می‌تواند از طریق سیاسی باشد.

جنرال فلیپ موریان گفت: قوماندان مسعود برای ما یک چهرۀ شناخته شده‌ است؛ اما یک چهرۀ کاملاً نظامی، ما این‌جا آمده‌ایم که نظریات‌اش را بشنویم تا مطمئن شویم، او یک چهرۀ خوب سیاسی هم است، بعد سخنان‌اش را به کنگرۀ اروپا و امریکا برسانیم تا یک تصمیم جدی دربارۀ افغانستان گرفته شود. در ضمن ادامه داد که شما باید سفر کنید به اروپا، امریکا، بروید و جرأت کنید گپ‌های‌تان را به مردم دنیا بزنید، دربارۀ حقوق بشر وحقوق زن، تا مردم دنیای بیرون قناعت کنند.

محمد یونس قانونی: من با نظریۀ جنرال موافق هستم، ما تا هنوز نتوانسته‌ایم گپ‌های خود را به جامعۀ جهانی برسانیم و تقریباً این بخش ما در بیرون کاملاً ناشناخته باقی مانده ‌است، من تعجب می‌کنم که قهرمان ما، شخصیت آمر صاحب، صرفاً به‌حیث یک چهرۀ نظامی در بیرون معرفی می‌شود، شکی نیست که او بُعد شخصیت نظامی خود را در طی بیست‌سال مبارزات خویش نشان داده‌است؛ ولی حفظ و تداوم مقاومت در افغانستان نشان داد که آمر صاحب در پهلوی شخصیت نظامی یک شخصیت سیاسی قوی هم است.
جروبحث‌ها بدین منوال ادامه داشت تا این‌که شب به پخته‌گی رسید. جناب قانونی صاحب با آن‌ها خداحافظی کرد و رفت، جنرال و همراهان‌اش شب را در همان‌جا سپری نمودند و آمر صاحب فردا قبل از چای صبح حضور پیداکرد، با نماینده‌ها دست‌پرسی نموده، تشریف‌آوری‌شان را چنین خیر و مقدم گفت: قبل از همه تشریف آوری‌تان را به افغانستان خوش‌آمدید می‌گویم و امیدوار هستم که طول راه دوشنبه تا به این‌جا خسته‌کُن نبوده ‌باشد، به یقین که آمدن‌ تان به افغانستان در شرایط فعلی و یا وضعی‌که فعلاً در کشور ما جاری ‌است، اثرات بسیار مثبتی بالای عام مردم و مقاومت دارد و این‌که شما در این شرایط بسیار حساس و خطرناک قبول کردید که به داخل افغانستان بیایید، من یک‌بار دیگر آمدن‌تان را از طرف عام مردم افغانستان خوش‌آمدید می‌گویم.

جنرال فلیپ موریان: ما و دوستان ما تشکری می‌کنیم از این‌که از ما پذیرایی خوبی صورت گرفت، حالا که در این‌جا با شما صحبت دارم، واقعاً زیر تأثیر رفته‌ام، چه‌گونه بگویم… خود را درجایی می‌بینم که زمانی مرکز مقاومت در برابر شوروی‌ها بوده و به‌خصوص از شخصیت خودتان، همیشه آرزو داشتم که یک‌روزی از نزدیک ببینم تان و با شما صحبتی داشته باشم، این را می‌دانم مبارزۀ شما تنها این نیست که یک مبارزۀ بسیار طولانی و خسته‌کن بوده، بل بسیاری از ارزش‌های بشری دیگری هم در آن وجود داشته‌است، مانند مسالۀ هویت تان، حقوق زنان و در کل حقوق بشر.

احمدشاه مسعود: حرف‌هایی به گفتن داریم، حالا چای آماده‌است به فرصت سرش گپ می‌زنیم.
بعد رفتند به‌طرف میز صبحانه آن‌جا در جریان صرف صبحانه آمر صاحب از زحمات جنرال که در بوسنیا به‌خاطر مسلمانان کشیده بود، تقدیر کرد و گفت: به یقین که در بوسنی به مسلمانان خدمت زیادی شد، اگر نه صرب‌ها همه چیز را به‌هم می‌زدند، اگرچه ناوقت شده بود، با آن‌هم اگر جلو صرب‌ها گرفته نمی‌شد یک فاجعه‌یی عجیب انسانی صورت می‌گرفت.
بعد دربارۀ ایران، امریکا، لهستان، چچین، چین و روسیه آمدن پوتین در قدرت، صحبت‌های مختصر صورت گرفت و آمر صاحب افزود، در این باره خوب ‌است که با تفصیل صحبت کنیم.

جنرال فلیپ موریان: روسیه و جامعه جهانی از بنیادگراهایی اسلامی را تشویش دارند؛ اما مبارزه‌‌یی که شما دارید در برابر طالب‌ها و تصویری که شما از اسلام به دنیای بیرون ارائه کرده‌اید، همه به نفع‌تان است.

احمدشاه مسعود: ریشۀ گپ تنها این نیست که فکر می‌کنند جنگ داخلی‌ست، بلکه قضیه عمیق‌تر است که بعداً به جزییات در باره‌اش صحبت می‌کنیم، یک گپ مهم این ا‌ست که با آمدن جنرال مشرف سر قدرت، پاکستان در رسیدن به اهداف خود نه تنها تغییر موضع نداد، بلکه به جرئت می‌خواهند کاری کنند، شما شاید مصاحبۀ جنرال را از طریق رسانه‌ها شنیده باشید جنرال به صراحت گفت که پشتون‌ها یک کمربند دفاعی هستند به منافع پاکستان و ما از همین سبب طالب‌ها را کمک می‌کنیم، چون طالب‌ها نمایندۀ مردم پشتون هستند، جنرال تمام نیات پاکستان را در همین چندجمله خود گفت، چیزی را که ما سال‌ها بالایش کار می‌کردیم، کم‌تر کسی قبول می‌کرد.
بعد از صرف صبحانه نماینده‌ها با آمر صاحب یک نشست کوتاه تلویزیونی انجام دادند، که توسط نوار ویدیویی ضبظ شد تا نظرات آمر صاحب را مستقیماً به پارلمان اروپا انتقال دهند، در این نشست نماینده‌ها سوالاتی از قبل تعین شده داشتند و پاسخ آمر صاحب آن‌قدر کوتاه و واضح بود که در چنددقیقۀ محدودی پایان یافت، در ختم این نشست به یک‌باره‌گی همه خندیدند و فلیپ موریان گفت که فقط همین بود و بس. آن‌ها از وضیعت منطقه، مداخله کشورهای همسایه و تاثیرات کشورهای بزرگ جهان در قبال جنگ افغانستان هیچ سوالی ارائه نکردند و یا شاید هم آگاهی نداشتند آن‌گونه که این آگاهی را بعد از گذشت نشست دوروزه با آمر صاحب حاصل کردند.
آغاز نشست با اولین سوال از جانب جنرال فلیپ موریان شروع شد.

فلیپ موریان: افغانستان بعد از خروج قوای شوروی ۱۰سال می‌شود که پی‌هم در جنگ است، آیا می‌توان به آن جنگ داخلی نامید؟
احمدشاه مسعود: جنگ که فعلاً در افغانستان جریان دارد، عمده‌ترین عوامل آن عوامل خارجی است، مخصوصاً پاکستان و استراتیژی پاکستان در منطقه و این جنگ کاملاً جنگ داخلی نیست.
فلیپ موریان: در شرایط فعلی آیا کدام راه حل نظامی وجود دارد؟

احمدشاه مسعود: ما بارها تکرار کردیم که قضیۀ افغانستان راه حل نظامی ندارد، بهتر است که از طریق مذاکره و تفاهم قضیه حل شود.
فلیپ موریان: چه چیز باعث مخالفت تان با طالبان شده؟

احمدشاه مسعود: روش تندروانه‌یی که طالبان دارند به هیچ صورت با یک اسلام اصیل و معتدل سازگار نیست و همیش نظر ما این بوده که یک اسلام معتدل داشته باشیم، این هم به مسلمان‌ها، هم به افغانستان و جهان مفید است.

فلیپ موریان: در مطبوعات جهان گفته می‌شود که افغانستان مرکز قاچاق مواد مخدر و تروریسم شده، در این رابطه شما چه نظر دارید؟

احمدشاه مسعود: من به این گفته‌ها موافق هستم، با کمال تأسف، بعد از یک مبارزۀ طولانی با روس‌ها امروز وضیعت کشور ما به‌همین حالت درآمده، من علت عمدۀ این را در پاکستان و در گروپ‌های وابسته به پاکستان مانند حکمت‌یار می‌دانم.

فلیپ موریان: اگر شما دوباره به کابل بروید عمل‌کرد تان در برابر همچو گروپ‌ها چه خواهد بود؟

احمدشاه مسعود: من به صراحت می‌گویم، قطعاً اجازه نمی‌دهیم که افغانستان به یک پایگاه تروریست‌ها تبدیل شود و در افغانستانی که ما در آن حاکم باشیم، هیچ جایی به تروریستان و اسامه وجود ندارد.

فلیپ موریان: آیا شما به دموکراسی، سیستم انتخابات، قسمی ‌که هرفرد حق یک رأی داشته‌باشد موافق هستید؟ آیا موافق هستید که انتخابات صورت بگیرد، آن‌هم تحت نظر سازمان‌های بین‌المللی؟

احمدشاه مسعود: ما همیش تاکید کرده‌ایم و این عقیدۀ ماست که یگانه راه ‌حل معقول در افغانستان فقط دموکراسی و انتخابات است، این‌که هرفرد یک رأی خود را داشته ‌باشد، ما آماده هستیم، روزی این پروسه را تحت نظر سازمان‌های بین‌المللی پیاده کنیم.

فلیپ موریان: آیا شما طرف‌دار حقوق تساوی زن و مرد می‌باشید؟ آیا آن‌ها حق رأی‌دادن، کاندیدشدن و حق تحصیل‌کردن را خواهند داشت؟

احمدشاه مسعود: بلی، در دموکراسی‌یی که در آینده در افغانستان پیاده خواهیم کرد، زن‌ها حق رأی‌دادن را خواهند داشت، زن‌ها می‌توانند خود را کاندید کنند، می‌توانند کار کنند و می‌توانند تحصیل کنند.

فلیپ موریان: ایجاد سیستم دموکراسی ضرورت دارد به وحدت ملی، آیا پروسۀ وحدت ملی در جریان افتاده یا خیر؟

احمدشاه مسعود: کاری را که ما شروع کرده‌ایم تاکید ما بالای اقوام افغانستان است نه سر احزاب سیاسی که در گذشته در پشاور به‌وجود آمده بود، فعلاً شورای رهبری که در رأس دولت اسلامی افغانستان قرار دارد، متشکل است از اقوام مختلف، بازهم تاکید می‌کنم، راه ‌حل این ا‌ست که همه اقوام را باید در نظر گرفت و همه اقوام مطابق به موجودیت خود در افغانستان سهم داشته ‌باشند.

فلیپ موریان: جامعۀ جهانی در مسالۀ راه ‌حل فعلی در افغانستان کاملاً غیرحاضر است، شما از جامعۀ جهانی چه انتظار دارید؟

احمدشاه مسعود: در این شکی نیست که جامعۀ جهانی مدت‌هاست که افغانستان را فراموش کرده، با کمال تأسف، خواهش ما و آرزوی ما از جامعۀ بین‌المللی این ا‌ست که از همه اول‌تر در تأمین صلح در افغانستان قدم بگذارد، و این تأمین صلح ممکن نیست، مگر این‌که جامعۀ بین‌المللی فشار لازم را وارد کند تا مداخلۀ خارجی مخصوصاً مداخلۀ پاکستان در افغانستان قطع گردد، من یقین دارم در صورت فشار جامعۀ بین‌المللی پاکستان دست از مداخله خواهد برداشت و صلح در افغانستان باز خواهد گشت.

فلیپ موریان: سیستم احزاب در افغانستان ناکام مانده و فعلاً افغانستان به یک رهبر نیاز دارد، آیا شما حاضر هستید که نقش یک رهبر سیاسی را در افغانستان بازی کنید؟

احمدشاه مسعود: هرخدمت که لازم باشد در نجات کشورم از این حالت و تامین صلح در افغانستان، به آن آماده‌گی خود را خواهیم داشت.
فلیپ موریان: در همین حالت که راه ‌حل نظامی وجود ندارد، چه راه ‌حلی را به افغانستان شما پیشنهاد می‌کنید؟

احمدشاه مسعود: تاکید ما همیش این بوده که بهترین طریق به حل قضیه در افغانستان رفتن به طرف انتخابات است، انتخاباتی‌که تحت نظر سازمان‌های بین‌المللی صورت بگیرد، ما آماده هستیم برویم به طرف انتخابات تا قضیۀ افغانستان یک راه‌ حل معقول خود را پیدا کند، مگر طالبان و پاکستانی‌ها هیچ‌وقت آماده به انتخابات نیستند، بارها برای‌شان گفتیم این‌که شما می‌گویید، ما اکثریت افغانستان و اکثریت مردم افغانستان را داریم، خوب‌ است حالا که شما اکثریت را دارید بیایید و از طریق انتخابات قدرت را به‌دست بگیرید، مگر طالبان و پاکستانی‌ها هیچ‌وقت به این قضیه آماده نبوده‌اند چون آن‌ها این را خوب درک کرده‌اند که در بین مردم جای ندارند.
نشست تلویزیونی به پایان رسید، بعد گزارشگر رادیو ( یوروپ ۱) از احمدشاه مسعود خواهش کرد تا یک مصاحبۀ اختصاصی با او داشته ‌باشد. احمدشاه مسعود پذیرفت و دورتر از دیگران در گوشه‌یی از اتاق باهم نشستند و سوالات این‌گونه مطرح گردید.

گزارشگر: بیست‌وچندسال می‌شود که افغانستان در جنگ است و شما نیز در جنگ هستید، آیا خسته نشده‌اید؟

احمدشاه مسعود: هیچ انسان نمی‌خواهد که در جنگ باشد، مخصوصاً یک جنگ طولانی و خسته‌کن، مگر این‌که کشورش مورد تجاوز یک قوای بیگانه قرار بگیرد و یا گروه‌هایی مثل طالبان و حکمت‌یار بخواهند در کشورش مسلط شوند، دراین‌صورت ناچار به مبارزه‌ ا‌ست، بناً خواسته باشیم یا نخواسته باشیم باید این مبارزه تا آمدن صلح در افغانستان ادامه پیدا کند.
گزارشگر: شما چه سند دقیقی دارید که پاکستانی‌ها طالبان را کمک می‌کنند؟

احمدشاه مسعود: اگرچه که این مساله کاملاً واضح است، بازهم می‌توانم چندمساله را برای تان واضح سازم، اول موجودیت اسیران پاکستانی نزد ماست، دوم اعلان چند روز قبل خود جنرال مشرف؛ جنرال مشرف اعلام کرد که پشتون‌های افغانستان منحیث یک کمربند دفاعی به پاکستان هستند و ما از این سبب طالبان را کمک می‌کنیم خود رهبر پاکستان این مساله را از طریق رادیو و تلویزیون اعلام کرد.

گزارشگر: در این جنگ که شما درگیر هستید، کی تمویل تان می‌کند؟

احمدشاه مسعود: شما می‌دانید جنگی که در افغانستان جریان دارد، کاملاً یک جنگ مردمی‌ست، بنابر این اگر هم‌کاری مردم و ملت نباشد، اصلاً ادامۀ آن ممکن نیست.
گزارشگر: شما همیشه دعوی یک اسلام معتدل را می‌کنید، برداشت شما از این نوع اسلام چه است؟

احمدشاه مسعود: اسلام که آرزوی همۀ مردمان است، اسلام که با آن همه اقوام می‌توانند با هم زنده‌گی کنند و در بیرون با همه کشورها روابط خوب و دوستانه داشته باشند و در یک فضای صلح‌آمیز زنده‌گی کنند.

گزارشگر:شما یک فرماندۀ خوب نظامی بودید، حالا می‌توانید یک رهبر خوب سیاسی که صلح را بیاورد، باشید؟

احمدشاه مسعود: اصلاً جنگ ما به‌منظور جنگ نبوده، بلکه به‌منظور صلح بوده، در گذشته هم در برابر تجاوز و آوردن صلح در کشور ما، حالا هم، همه تلاش‌ها جهت آوردن صلح است نه در جهت جنگ، من امیدوار هستم و انشاالله یقین دارم که روزی ما صلح را در کشور خود خواهیم آورد.

گزارشگر: راز محبوبیت تان در بین مردم چه است؟

احمدشاه مسعود: من دیگرش را گفته نمی‌توانم، فقط یک گپ که دارم آن این‌ است که واقعاً از صمیم قلب خود می‌خواهم که به‌ مردم خود خدمت کنم.