از چهار قوم عمدۀ افغانستان، دوتای شان را دو توهم بزرگ در حال نابود کردن است. این دو قوم یکی پشتون است و دیگری هزاره. پشتون‌ها را توهم «زوال» دچار سرگیجی کرده است. آنان فکر می‌کند که همه چیز در حال زوال است. قدرت از دست شان رفته است و اقوام دیگر قصد به حاشیه راندن آن‌ها را دارند. امروزه در حالی که رییس‌جمهور ما یک دروازه‌بان را نیز به حکم شخصی خود مقرر می‌کند، توهم زوال قدرت تا اعماق روان نخبه‌گان سیاسی و فرهنگی پشتون نفوذ کرده است. سهمیه‌بندی کانکور هم ناشی از همین توهم است.

هزاره ها را اما توهم «رشد و پیشرفت» زمین‌گیر کرده است. هزاره‌ها پیشرفت را مکتب رفتن درک می‌کند در حالی که آن جزو خدمات اولیه است. اما هرگز درک نمی‌کند که درصد بالای اولاد واجب التعلیم شان از تحصیل محروم است و فارغان صنف ۱۲ به ندرت و به سختی نام خود شان را درست نوشته می‌کند. در صدسال پیش هزاره‌ها مورخ مانند کاتب داشته است، اما امروز همه فرهنگیان هزاره که بسیج شود معلوم نیست که بتواند آثار کاتب را بخواند. مبلغ در بیست و چهار ساله‌گی در بارۀ ابن عربی کتاب نوشته است. فرهنگیان هزاره امروز، روح شان از چنین چیزهایی خبر ندارد. اما در توهم پیشرفت غرق است. سقف پیشرفت هزاره بسیار کوتاه است. حد اکثر تا فیسبوک می‌رسد. اما توهم پیشرفت شان بسیار بالا است. خود را کمتر از «نسل علم و عدل» نمی‌ستایند و مکرر دم از انقلاب علمی و فرهنگی می‌زنند. اما از کوته فکری چاله ژرف دو قدمی شان را نمی‌بیند. این نسل علم و عدل و منور به نور دانایی نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که ممکن است ده‌سال دیگر در میان تحصیل کرده‌گان عمومی و عادی این جامعه کسی پیدا نشود که یک نامه یک صفحه‌یی را بدون غلط بنویسد. این فردای وحشت‌ناک در شعاع علم کنونی هزاره هیچ جایگاهی ندارد.

این دو قوم را این دو توهم نابود خواهد کرد. آن دو قوم دیگر(ازبیک‌ها و تاجیک‌ها) هم توهمات کمر شکن خاص خود را دارند.