خانواده‌های قربانیان جنگ از کابل و دیگر ولایات یادگارهای بجا مانده از افراد قربانی را در کابل به نمایش گذاشته‌اند. بازماندگان این قربانیان پیام مشخصی دارند «جنگ بس است.»
اشک از چشمان نرگس ۴۶ ساله جاریست. او از شوهرش جز چند قطعه عکس و لباس چیزی دیگری ندارد. این زن یادگارهای شوهرش را حفظ کرده تا نگذارد خاطراتش فراموش شود.
آنگونه که نرگس می‌گوید طالبان شوهرش را بردند و در بدل آزادی او ۳۵۰۰ لک افغانی خواستند. هرچند نرگس این پول را به طالبان داد ولی شوهرش را کشتند و جنازه کبود شده‌اش را پس دادند.
به گزارش دویچه وله، این زن خاطرۀ آن روز را به یاد دارد که چگونه جنازه شوهرش را به دست آورد، او با لحنی پر درد می‌گوید: «وقتی پول را گرفتند چهل روز بعدش رفتم که شوهرم را آزاد کنند اما جنازه او را به من دادند. من به تنهایی جنازه را از ریاست سه در استخبارات به خانه آوردم. روز سختی بود، با قنداق تفنگ مرا زدند، با غوره بادنجان زدند و با سنگ زدند. تمام بدن شوهرم سیاه شده بود. شوهرم را زجر کش کرده و از بین بردند، بسیار زجرش داده بودند…»
نرگس و خانواده‌اش پس از مرگ شوه وی روزهای بدی را تجربه کردند. این خانواده حالا سرپناه ندارد و شب‌های سرد زمستان را با دشواری‌های زیادی می‌گذراند. نرگس می‌افزاید: «بسیار زندگی سخت و مشقت بار را سپری کردم بسیار زیاد برایم سخت بود. هیچ کسی نبود که از من سوال کند خودت و پنج کودکت چی می‌خورید و چی می‌نوشید.»
موزیم قربانیان
بیشتر بازماندگانی که اعضای خانواده‌های شان را در جریان جنگ‌های سه دهه اخیر از دست داده اند زنان هستند. آن‌ها یادگارهای بجا مانده از عزیزان شان را در صندوق ها جابجا کرده اند.
بازماندگان قربانیانی که در این نمایشگاه صندوق خاطرات شان به نمایش گذاشته شده است خواستار ایجاد موزیم دایمی برای یاد آوری خاطرات جنگ شدند.
افغانی، زن دیگریست که در سال ۱۳۵۸ شوهرش مفقود شد. او همین قدر می‌داند که شوهرش را ابتدا به صدارت بردند و سپس به زندان پل چرخی انتقال دادند.
شوهر افغانی پس از آن روز برای همیشه مفقود شد و این خانواده روزگار دشواری را سپری کردند، او می‌گوید: «او قربانی بود، ما زنده‌ها هم قربانی شدیم در این بدبختی‌ها، اولاد ما بی‌سواد، دختر و پسر ما بی‌آب، بی‌نان و بی‌روزگار این است تاثیر جنگ و بدبختی.»
مجرمان اعتراف کنند
سیما سمر رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر در این نمایشگاه از قربانیان جنگ خواست تا با نوشتن جزییات در مورد قربانی‌ها، خاطرات جنگ را ماندگار کنند، او افزود: «هرکسی که این جا آمده، لطف کند سوانح یک قربانی را بنویسد ، چاپ کتاب را کمیسیون به دوش می‌گیرد».
خانم سمر از عاملان کشتار و جنگ خواست که اعتراف کنند، او اضافه کرد: «کسانی که مجرم است و یا اتهام بر آن‌ها اتهام است که مجرم هستند، این شهامت را پیدا کنند که اعتراف کنند.»
رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در جنگ هیچ طرفی برنده نیست و برای این که جنگ در افغانستان باردیگر تکرار نشود، باید همه افغان‌ها تنفرشان را نسبت به این پدیده بیان کنند.
سازمان حقوق بشر و دموکراسی این نمایشگاه را با حمایت سفارت کانادا در کابل برگزار کرده و این نمایشگاه برای دو روز ادامه دارد.